De campagne is begonnen en er komen een flink aantal politieke debatten aan. Daarin zal het vast gaan over de stokpaardjes van de partijen, maar er zijn belangrijkere thema’s om te bespreken. Een paar suggesties.
“Wie greep wil krijgen op concrete problemen, moet luisteren naar de burgers die er mee leven.” Dit lijkt een SP-sentiment, maar komt uit een regeerakkoord van Kok. De zin klopt niet: luisteren is een noodzakelijke maar geen voldoende voorwaarde voor effectieve politiek. Je moet de problemen in je botten en tussen de oren kunnen voelen, maar ‘er greep op krijgen’ vereist meer: intelligentie, vakmanschap, organiserend en innoverend vermogen.
De politiek moet voordenken over haar recruteringsfunctie: geen bekende Nederlanders, gladde praters, of schoonheden horen op de kandidatenlijsten, maar autonome en inspirerende denkers over de samenleving en zijn problemen. De politiek moet richting geven en stem geven, maar de recrutering lijkt gericht op volgen van sentimenten en stemmen trekken. Dat is iets heel anders. Kan iemand een Kamerlid noemen, dat is opgevallen door een idee? Ik niet. Waar is de ‘wilde frisheid’ in onze politiek, waar de vernieuwende gedachten, de eigenwijsheid, de opschudding?
Ik ben tegen behoedzaamheid, tegen angst voor de electorale effecten. Elke kamerfractie hoort twee halvegaren te bevatten, met inspiratie en een goed idee per jaar. Dat kan toch niet zo moeilijk zijn?
Bestuur
Nederland wordt bestuurd als een “huis van Thorbecke”. De drie bestuursniveaus: “rijk, provincies, gemeenten” bestaan al anderhalve eeuw, modificaties zijn tot dusver gestrand. Niettemin is er sinds de invoering veel veranderd, dus een grondige revisie lijkt aan te bevelen.
Pogingen daartoe zijn: opschaling, agglomeratiebestuur, de gemeenschappelijke regelingen van gemeenten. Dat bracht vooral bestuurlijke drukte: veel bestuurders, die veel energie verstookten aan elkaar. Ondertussen schreed de modernisering voort: schaalvergroting, samenhangen, grensoverschrijdende milieueffecten, Europese integratie.
De oplossingen van Rutte c.s. zijn ridicuul. Er moeten minder volksvertegenwoordigers komen en de departementen zijn herverkaveld, zodat er een paar ministers minder zijn. Alsof dat het probleem is…
Door deze ‘oplossingen’ zijn kennis en vakmanschap verdwenen. De adviseurs van Balkenende hadden nog een idee: waterschappen of provincies opheffen en het verder opschalen van gemeenten.
Het zijn belangrijke onderwerpen, waar nog steeds iets mee moet. Kunnen we ophouden met de stompzinnigheid, waarmee nu geprobeerd wordt Thorbecke na te doen? De enige kans is vragen om concrete voorstellen op dit gebied en tijd voor uitwerking.
Economisch beleid
De economische crisis leidt tot onstabiliteit en inefficienties. Waarom zijn alle pogingen tot stabilisatie tot dusver weinig effectief geweest? Wat veroorzaakt de instabiliteit, die door de financiële markten wordt opgeroepen? Of moeten we de instabiliteit juist als een deugd zien, omdat het grote kredietexpansie en welvaart heeft gebracht? Je kunt risico niet bestrijden en het gelijktijdig ook verwelkomen als iets positiefs. Maar ons huidig economisch beleid zit vol met dit soort contradicties.
Centrale banken dienen onder andere ter stabilisatie van de kredietverstrekking, maar hun monetaire rol lijkt het riskante lenen juist te bevorderen, waardoor destabilisatie optreedt. In de Europese Muntunie is de nationale circulatiebank als monetaire autoriteit verdwenen en de ECB is vooral gecommitteerd aan het anti-inflatiebeleid van Duitsland en Nederland. Is dat de bron van de instabiliteit?
Kunnen we daar nog iets aan doen? Wat dan?
Het lijkt mij niet zo duidelijk dat markten efficiënt en zelfregulerend kunnen werken: zijn er sturende vormen van interventie mogelijk in het scheppen van krediet en wat is daarvoor nodig?
De Euro als misbaksel
The Economist had een boosaardige grap op 11 augustus: bij de kopieermachine was een vertrouwelijk memo aan Merkel gevonden. Daarin werd door een fictieve groep ambtenaren een route uit de euro-narigheid beschreven, inclusief een analyse van de Grexit (uittreden van Griekenland) en een combinatie van uittreden van meer zwakke landen (Spanje, Italië, Portugal).
Boeiend aan de analyse is bijvoorbeeld de wijze waarop tegen de schulden wordt aangekeken. Verschil maakt of een land schuld heeft aan zichzelf, of aan buitenlandse kredietverstrekkers. België, Nederland en Duitsland scoren dan prima, want zij hebben wel schulden, maar vooral aan binnenlandse kredietverstrekkers, terwijl Portugal, Ierland, Spanje, Cyprus en Griekenland juist hoog scoren op het aandeel buitenlandse kredietverstrekkers.
Het is een boeiend verhaal, rond de kernvraag: hoe gaan we verder met de euro? Draghi kan flinke taal uitslaan, “de Euro is onomkeerbaar”, maar daarvan word ik vrij nerveus. Als er maandelijks topconferenties nodig zijn, waarbij iedereen op iedereen lijkt te wachten en niemand de beslissende voorstellen doet, geloof ik niet meer zo in die onomkeerbaarheid.
Hollande heeft inmiddels toestemming om middelen in het stabiliteitsmechanisme te besteden, maar Merkel zelf moet nog wachten tot 12 september voor dat het Verfassungsgericht in Karsruhe (naar verwachting) het groene licht geeft.
Maar mogen we voordien weten hoe tegen de Euro wordt aangekeken?
Wat gaan we doen om ons geld te redden en de miljarden terug te krijgen? Of heeft Zalm ons met de euro in een avontuur van solidariteit gestort, waarbij vergeleken de opvattingen van de SP als rechtse rimram moeten worden afgedaan? Laten we het hem nog eens vragen!
De woningmarkt
Het is een cliché van het afgelopen decennium: de woningmarkt zit op slot. Hoe dat zo is gekomen? Ik denk door twee factoren:
- de stagnatie in de modernisering van het huurbeleid; (lagere bestuursniveau’s dan het Rijk durven er niet aan.)
- de afvlakking van de waardestijging van het vastgoed (1993-2004) en het begin van de hypotheekcrisis in Amerika.
Kredietverstrekkers zijn bang geworden voor huizen als activa: probeer ze maar eens te verkopen tegen de gewenste waarde. De huurmarkt heeft ook last van de macro-economische narigheid: woningcorporaties waanden zich rijk op de golf van waardestijging, maar die is voorbij. De behoefte aan goedkope woonruimte is tegelijk door de crisis behoorlijk sterk toegenomen.
Hoe krijgen we beweging? Alle partijen zeggen: door de problemen in samenhang te bezien. Dus de hypotheekrenteaftrek moet op de schop, maar heel voorzichtig en de huren moeten omhoog.
Die samenhang is wenselijk. Sommigen vinden “Wonen 4.0” een goed en uitvoerbaar plan, maar ik heb er nog geen operationele beschrijving van beleid bij gevonden. Wat gaan we nu precies doen? Het probleem bij de huurders leggen? Dat zou ik een verkrachting van onze gelijkheid vinden. De toeslagen van Donner hebben het functioneren van de huurmarkt gefnuikt. De HRA beperken zou ik ook niet doen, want verandering op de koopmarkt zonder schokken is een illusie.
Jarenlang is het woningmarktbeleid verziekt door politieke stagnatie. Politici zullen nu eens eerlijk moeten vertellen wat ze wel willen en waarom. Een voorzet van mij:
- Een vrije keuze tussen eigendom en huur, dus een getalsmatig ongeveer gelijke omvang van huurmarkt en koopmarkt;
- Een huurmarkt, die een duidelijke sociale sector heeft: de gelijkheid in ons land heeft alles te maken met een eeuw volkshuisvesting;
- Een lokaal huisvestingsbeleid, waarin prijsvorming, woonruimteverdeling en huurbeleid onder lokale regie tot stand komt: de gemeenten zijn lang genoeg weggedoken achter het Rijk.
De zorgkosten
Het onderwerp dient zich elke dag aan. Kort geleden was de kosteneffectiviteit het thema: dure geneesmiddelen moesten maar eens worden afgewogen tegen de opbrengsten. Dan is de stap dat een nieuwe heup wordt geweigerd, omdat de kosten van de operatie je restwaarde overschrijden niet ver meer.
Nu weer een variant hierop: de kosten van de ouderenzorg zijn voor Minister Schippers te veel geprofessionaliseerd. Als we de normale zorg voor onze ouderen niet terugdringen naar het zorgnetwerk van families en verwanten, dan erodeert de bereidheid om er voor te betalen, vreest zij.
Ik heb er moeite mee: voor de roestvrijstalen ideologen van de VVD moet iedereen zichzelf redden en dat lijkt mij niet. Maar het probleem is er wel. Jaren geleden keek ik met een architect naar een bejaardenhuis en vond het een schande. De architect keek mij aan en vroeg: “neem jij je oude vader en moeder in huis, dan?” Die waren net in hun zorgvragende zeurstadium aangeland, dus ik piekerde er niet over. “Dat bedoel ik”, zei de architect, “daarom maken we deze gebouwen”.
De zorgsector kent een aantal grote vragen op dit moment:
- Erkennen we de morele problemen die ontstaan als we over kosteneffectiviteit van medicatie en ingrepen serieus gaan nadenken?
- Erkennen we de professionalisering van de ouderenzorg en zijn we bereid over andere vormen van zorg na te denken?
- Erkennen we de prioriteit die we geven aan gezondheid en welzijn? Waarom zou de bereidheid om daar aan bij te dragen dan dalen?
Het zijn een paar thema’s waarover ik graag de debatten op TV gevoerd zou zien. Van mij hoeven de forenzentax, het langstuderen en het glaasje water in de horeca niet zo. Ik stel voor een lijstje te maken van thema’s waarover het verkiezingsdebat moet gaan: een checklist van Sargasso voor de redacties.
Foto: Flickr / Edwin IJsman
Reacties (15)
Je haalt een heleboel overhoop, Tom. Om te beginnen wil ik bij het begin beginnen.
“De politiek moet voordenken over haar recruteringsfunctie: geen bekende Nederlanders, gladde praters, of schoonheden horen op de kandidatenlijsten, maar autonome en inspirerende denkers over de samenleving en zijn problemen. De politiek moet richting geven en stem geven.”
De politici zijn veranderd. Het zijn geen inspirators meer maar managers. Een roep om terug te gaan naar het verleden is meestal – altijd? – een slechte oplossing. Laat de politicus gladde prater of charismatische verschijning zijn die stemmen weet te trekken. Degene die de ideeën bedenkt, hoeft niet dezelfde zijn die de ideeën het beste kan verkopen. Net zoals de songwriter niet de beste vertolker van zijn eigen lied hoeft te zijn.
Frankrijk kent de traditie van de ‘intellectuels’. Sartre was een bekende naam. Later had je Foucault. Nu heb je onder meer BHL. Naar zo’n systeem moet je toe. Niet dat er zelfstandige Nederlandse denkers moeten opstaan. Dat is nogal veel gevraagd voor de denkkracht van de Nederlander. Sinds Spinoza is er geen grote denker meer geweest en dat was nog een allochtoon. Maar wel kunnen ideeën uit de grote wereld worden toegesneden op de Nederlandse situatie. Daar lijkt me een mooie taak weggelegd voor de Nederlandse ‘intellectuel’. Die kan de ideeën van een Habermas of een Krugman naar de toepassing hier ‘vertalen’.
Misschien zouden die mensen een (goedbetaald) plekje – parttime – kunnen krijgen bij het wetenschappelijk bureau van een politieke partij.
“Om te beginnen wil ik bij het begin beginnen.” Wellicht een overbodige zinsnede?
Naar aanleiding van TDormolens ‘Waarover gedebatteerd zou moeten worden’:
Naar mijn mening over:
1 De NL-se bevolkingsdichtheid. Een ecologische katastrofe. Wanneer werd de laatste Nederlandse wolf hier voor het laatst gezien? Voor info: ‘De club van Tien miljoen.’
2 De Nederlandse Massa Immigratie (NMI) annex intern-Nederlandse integratie van extreem-vreemde groepen. Wat een geploeter, wat een geld! (Lakeman, ‘Binnen zonder kloppen’). Veel misdaad, ‘rape’, tergend onfatsoen. Wij vervloeken onze leiders en heten daarom populisten.
3 Ontwikkelingshulp. Afschaffen of niet? Ik ben voor….
4 Beter onderwijs voor veel minder geld. Geld heeft Onderwijs verpest. Goed onderwijs = een leerling met lei en griffel en een goede, onbetaalbare onderwijzer. Plus onderdak. Zo worden wiskundigen en atoomgeleerden gemaakt.
5 Dekolonisatie van ‘onze’ Antillen op kortste termijn. Als zij niet willen, wij wel!
6. Bestrijding van misdaad. Niet te weinig schieten, niet te licht straffen. Pak ze!
7 Gegarandeerde = politioneel / militair bewaakte onschendbaarheid van onze vrije vrouwen in alle openbare ruimten. Dag & nacht, 24 uur. Idem voor homo’s, daarna, simultaan, ook voor iedereen, alle cives. Geen concessies. Zie ‘Femme de la rue.’ Laat deze goddelijke Vrijheid toch het bastion zijn dat we ten koste van alles zullen verdedigen.
8. Gekozen burgermeester. De huidige, onafzetbare dieven!
9. (Geen) onverdoofd slachten van dieren.
10 Foei het besnijden van jongens, laat staan meisjes.
11 Israël. Voor altijd. Wees reëel, wees Beschaafd.
Deze punten van 1 t/m 11 naar behoren behartigd, verlagen hedendaagse, breedvoerige, onbegrijpelijke en dus overbodige discussie over financiële problemen van onze Staat tot gekwebbel. Want ze (1/11) al doende, volgen de begeerde bezuinigingen automatisch.
Wat er dan op wijst dat het onze exuberante uitgaven zijn die die problemen scheppen. Materieel armer zouden we beter af zijn geweest.
1 De NL-se bevolkingsdichtheid. Een ecologische katastrofe. Wanneer werd de laatste Nederlandse wolf hier voor het laatst gezien? Voor info: ‘De club van Tien miljoen.’
Laten we beginnen met anderhalf miljoen nederlanders een enkeltje mallorca te geven.
[x]
Een Kamerlid dat opgevallen is door een idee. Ehmm… Tofik Dibi?
De debatten gaan niet over de stokpaardjes van de partijen, maar over de stokpaardjes van de media die de debatten organiseren.
Volgens mij zijn er maar twee thema’s belangrijk op dit moment, de rest weegt zoveel minder dat we ons tot die twee kunnen beperken.
Ten eerste is er het probleem met de Euro, en dan vooral met het ESM. De Staat der Nederlanden kan daar totaal op leeglopen. Alle discussies die tot nu toe zijn gevoerd over bijvoorbeeld de pensioenen zijn in dat licht hol gepraat.
Het tweede is de dreigende energie- en grondstoffencrisis. Die is onvermijdelijk en het is hoog tijd dat de koppen uit het zand gaan.
Voor mij is er eigenlijk maar één thema, het monster EU.
Als dat niet wordt gestopt worden Nederlandse verkiezingen, en discussies over wat dan ook, helemaal overbodig.
Wat betreft zogenaamde natuurlijke hulpbronnen, het is natuurlijk al minstens een halve eeuw bekend dat het onmogelijk is dat de wereld buiten het westen leeft als het westen.
De enige oplossing is een drastische vermindering van de wereldbevolking, op vreedzame wijze zal dat niet lukken, behalve misschien als anti biotica onwerkzaam worden.
Een lijstje waar het over zou moeten gaan maar waar het niet over zal gaan….
1. De euro. Gaan we door met private schulden publiek maken om “de euro te redden” of accepteren we dat sommige landen er niet in mee kunnen?
2. Europa: voor de burger of de banken en multinationals?
3. Werkgelegenheid of begrotingsregels?
4. Woningmarkt: stimuleren of laisser faire?
5. Houdbaarheid pensioenen: krijgt jong of oud de rekening?
6. Verzorgingsstaat vs eigen verantwoordelijkheid?
Al het overige (milieu, duurzaamheid, natuur, dierenwelzijn, veiligheid, ontwikkelingssamenwerking, een achterlijke straaljager van Jack de Vries, drugsbeleid); heel belangrijk, maar volgens mij momenteel niet essentieel en zou met een beetje gezond verstand + een gemarginaliseerd CDA ook prima in te passen moeten zijn.
Dat neemt niet weg dat de campagne vooral zal gaan over 3% vs potverteren, een berg vage beloften aangaande onderwijs en zorg, “verantwoordelijkheid nemen” en red scare. En uiteraard staat vanuit de zijlijn nog iemand te schelden op moslims – want dat moet van z’n joodse vriendjes – maar zijn momentum lijkt een beetje voorbij.
Als flutlandje met een exportquote van 60 à 70 procent kunnen we natuurlijk het buitenland niet tegen ons in het harnas jagen.
Of onze grote leiders inzien dat de euro zal verdwijnen doet er dus niet veel toe, zo lang b.v. Duitsland niet de euro laat vallen.
Ook aan de macht van Brussel kunnen we niet veel doen, het enige positieve van de euro is misschien dat als die ploft ook de EU uit elkaar valt.
Dan zijn we weer een soeverein land, dat zelf z’n HRA en zorg kan regelen.
De pensioenfondsen zijn dan veel geld kwijt, maar misschien komt de rente weer op een normaal peil, dat zou elkaar kunnen compenseren.
En zo was het grote debat van gister dus alleen voor de Bühne.
Houdbaarheid pensioenen: krijgt jong of oud de rekening?
Hoe een kapitaaldekkingsstelsel werkt wordt dus nog steeds niet begrepen.
Als de pensioenen worden verlaagd worden de pensioenaanspraken relatief evenveel verlaagd.
Jong en oud wordt dus net zo getroffen, alleen merken de jongeren dat nog niet.
Een aantal reacties kan ik goed plaatsen, maar echt verheugd word ik er niet van. Het is een campagne van niks: ‘what’s it all about?’
De euro, de crisis, de grondstoffen?
De verhalen die verteld worden gaan onder in wezenloze details en ridicuul gepolariseer. De VVD roept de strijd tegen de socialisten uit, dit weekend: wat een stumpers. Op 13 september scharrelen ze weer als egeltjes over het Binnenhof.
Ik kijk naar de debatten en zie en hoor geen consistente verhalen: Barbara Baarsma zet Buma weg, omdat hij niet dapper genoeg is in de aanpak van de HRA. Maar de benadering van Wonen 4.0 had het goed gezien: alleen samenhangend beleid jegens huren en kopen zal een begin van een oplossing brengen.
Wat een narigheid! Vanavond de match Rutte en Roemer. Ik zie er nu al als een berg tegenop.
Dag,
Dit is een prima verhaal. Op meerdere punten met je eens. De ruimte voor politici met ideeen lijkt weg te zijn. Ten minste, vooral in tv-debatten. In minder gehaaste debatten ( die dan ook meestal niet worden uitgezonden op tv, maar op plekken door het hele land worden georganiseerd) lijkt soms iets meer ruimte voor een wat langere tekst waarin een goed idee werkelijk geformuleerd kan worden.
Sinds kort lid geworden van een nieuwe partij, LibDem. Daar zitten mensen met doordachte ideeen en kennis van zaken. Het is lastig voor zo’n partij om bekendheid te krijgen. Aandacht van media genereren lukt niet met alleen goede ideeën. Maar waarom niet? Genoeg mensen roepen weer om een visie en zijn de platheid van de televisiedebatten beu. Alles moet kort en duidelijk. Alsof het electoraat niks begrijpt….
Advies: kijk allemaal eens naar http://www.libdem.nl
@14: mooi dat ik als oude politicoloog nog inspiratie bied aan nieuwe bewegingen. Mijn vraag: hebben jullie ook een idee hoe tegen deze dominantie van de vorm boven de inhoud gestreden kan worden?
Toen Lincoln de strijd met Douglas voerde hadden ze acht uur nodig. Na zes uur gingen ze even eten, daarna verder, net als het publiek.
Toen Chroestjew werd afgezet door zijn makkers in het politbureau ging het ongeveer net zo: een aanklacht van een uur of vier en de oude baas wilde zich ook wel een uur of vier verdedigen.
Het is niet goed als het lang is: maar nergens staat geschreven dat elke gedachte die de moeite waard is in 30 seconden moet worden geformuleerd. Of in 140 lettertekens.
Ik vind dat belachelijk: de zapcultuur tot de derde macht…