De sloop

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

DE PRUILMONDJES van Jacques Tichelaar en Wouter Bos maskeerden hun ongemak. Maarten van Haaff maakte er voor NRC Handelsblad een prachtige prent van, die donderdag pontificaal op de voorpagina werd afgedrukt. Wat verbergt Bos? Hij kan niet hardop zeggen: Van Hulten was vanaf dag één niet wat ik verwachtte. Te jong, onervaren, wel een talent, maar niet als strateeg of crisismanager in de machinekamer van dit gekkenhuis. Hij liep me vaak voor de voeten, met idiote interviews. Hij verkwanselde ook snel zijn gezag en mobiliseerde daarmee alle intriganten die in een politieke partij rondlopen. Daarbij was zijn kennis van de hoofdpijndossiers te mager. Bij de AOW-discussie maakte hij Marcel van Dam nóg bozer, toen de Armeense kwestie ons ontregelde, compliceerde hij die nog meer. Hij kostte ons tijd in plaats van dat hij leverde. We moesten echt van hem af, zo simpel is dat. Maar dat kan Bos allemaal niet hardop zeggen. Vandaar de pruillip, daarmee zet je je mond op slot. Dertig jaar geleden, in de gloriedagen van Joop den Uyl, was Ien van den Heuvel PvdA-voorzitter. Ze was een aardige vrouw, die moedig vooraan liep bij de politieke strijd voor het recht op vrije abortus. Maar als partijvoorzitter was ze niet gemeen genoeg en miste ze snelheid.

Dat geeft onherroepelijk problemen: onzekerheid, angst en verkramptheid nemen toe. Van den Heuvel werd een brokkenpiloot die, als ze het moeilijk kreeg in een interview in het radioprogramma De Rooie Haan, een tekst van Bertold Brecht declameerde. Den Uyl, premier én partijleider, zorgde ervoor dat Van den Heuvel nooit hoefde af te treden. Als ze een driftbui kreeg, vroeg hij één van zijn adjudanten, Wim Meijer bijvoorbeeld, of die haar wilde kalmeren. Maar Den Uyl beschermde haar onder alle omstandigheden. Die tijden zijn voorbij, de politiek is nog veel harder geworden. De snelheid van informatie-uitwisseling door internet en mobiele telefonie maakt dat zelfs de beste politieke hardlopers worden verslagen. Voldongen feiten volgen elkaar te snel op. Bos was te moe en overbelast om ook nog eens bijles aan een bedrijsleidertje zoals Van Hulten te geven. De sloop van de partijvoorzitter was al lang ingezet en dan worden de kleine geesten wakker, de onderkruipers die in alle handboeken over politiek en macht staan beschreven.

Natuurlijk meldt zich dan een dag later al een opvolger: een mislukt Kamerlid, een derderangs netwerkertje uit Amsterdam, een imitator van Cees Grimbergen, die met een microfoon door zaaltjes holt en zich netwerkconsultant noemt. Wijsheid is geboden, het is een cliché, maar daar draait het om. De PvdA zoekt sinds de neergang van Den Uyl wanhopig naar een duurzame progressieve koers. Maar de ambitie bestuurlijke macht uit te oefenen is groter dan de ambitie door te denken. Daardoor struikelt de ene na de andere partijvoorzitter. Daarin is de PvdA geen uitzondering. In Frankrijk, België en Duitsland verlaten om de zoveel maanden partijvoorzitters voortijdig hun functie, bij de liberalen, bij de christendemocraten en natuurlijk bij de ouderwetse socialisten. De enkeling die overleeft, is niet alleen sneller en wijzer dan de andere, hij of zij kan het spel om de macht relativeren. En dat geeft ruimte om de denkers en de doeners bij elkaar te houden.