De glijdende schaal

OPINIE - Ik schaam me kapot, na het lezen van “Pas op! Vertrouw het niet. Werken in Nederland is niet wat je je ervan voorstelt.” Je staat internationaal natuurlijk gigantisch voor lul, als een bevriende ambassade haar werkloze onderdanen adviseert om vooral niet in jouw land te gaan werken. Omdat het via een glijdende schaal min of meer normaal is geworden, dat werknemers als een soort horigen behandeld worden. Wat een gaaf land, wat een superieure cultuur!

Geweten gesust

Natuurlijk wist ik wel van de idiote werkomstandigheden in bijvoorbeeld grote distributiecentra van on- en offline retailers. De nul-uren-contracten, bizarre roosters en slechte huisvesting, waarmee met name Oost-Europeanen geconfronteerd worden. De Groene had er vorig jaar al een uitgebreide reportage over gemaakt, en ik was toen heus wel verontwaardigd. Ik overwoog zelfs om mijn trouwe klandizie bij Albert Heijn te beëindigen. Mijn overweging om dat niet te doen, was dat Appie het in elk geval wel redelijk doet op gebied van duurzaamheid, een geweldige klantenservice heeft (eigenlijk gênant dat dit een criterium is, maar elke consument kent de frustratie van de kastje-muur-service) en de alternatieven…nou ja, die zijn geen haar beter. Versproducten en andere kleine dingen haal ik sowieso zoveel mogelijk op de markt of bij de lokale MKB-er. Bovendien vinden de meeste werknemers het blijkbaar wel prima, het gaat ze vooral om het  – voor hun hoge – salaris. En klaar, geweten gesust.

Hoewel dat een heel menselijke manier van redeneren en goedpraten is, schaam ik me daar nu echt voor. Ik heb mijn geweten gesust met het idee dat het niet klopt, maar dat, nou ja, die mensen er wél beter van worden. En het kan altijd erger. Of zo.

Klachten uit Spanje. En Polen. En Roemenië.

Tot ik met mijn neus weer op de feiten werd gedrukt. Het artikel in de Volkskrant maakt melding van een campagne van de Spaanse ambassade, die potentiële arbeidsmigranten waarschuwt voor bovengenoemde toestanden. In Spanje is op het moment nog veel werkloosheid, maar zowel lonen als arbeidsomstandigheden zijn veel beter dan in Oost Europa. De Spanjaard pikt het niet dat ze hier minder rechten hebben krijgen. Vorig jaar zijn er ruim 4 keer zoveel klachten op de ambassade binnengekomen dan in de jaren ervoor (NB; dit kan natuurlijk komen doordat in 2018 meer Spaanse arbeidsmigranten in Nederland waren dan in de jaren ervoor, dat heb ik niet uitgezocht).

Aan het eind van het artikel lees ik dat de Spanjaarden contact hebben gezocht met Roemenië, momenteel voorzitter van de Europese raad die als speerpunt bescherming van arbeidsmigranten hebben gekozen. Het verhaal was niets nieuws: “Deze klachten horen wij al jaren.“ Ook de Poolse ambassadeur heeft een maand geleden in NRC Handelsblad van zich laten horen, waarbij hij zijn verontwaardiging uitsprak over de positie van migranten op Nederlandse arbeidsmarkt. Hij zou meermaals contact gehad hebben met Sociale Zaken, die dit bevestigt en meldt de inspectie erop gezet te hebben.

Optreden? #Hoedan?

Nou, daar zullen ze iets mee opschieten, want Nederland staat goed bekend op het gebied van toezichthouden, handhaving en sanctionering…moehahaha! Toezichthouders doen weinig anders dan bedrijven opzadelen met voortdurend veranderende richtlijnen en bijkomende bureaucratie. Voor echte – fysieke – controle en handhaving is te weinig capaciteit, en ze lopen regelmatig tegen juridische haken en ogen aan. Zo ook de arbeidsinspectie, volgens een woordvoerder van Stichting Fairwork: “Er is een groot grijs gebied van omstandigheden die niet zijn te kwalificeren als uitbuiting, zegt ze. In dat grijze gebied kan de inspectie van Sociale Zaken niet optreden. Het gaat om zaken zoals te weinig uren, te laat worden uitbetaald, matige huisvesting zonder privacy, hoge kosten voor wonen en vervoer.” Optreden? #Hoedan?

Glijdende schaal

Laten we eerlijk zijn; Nederland is de afgelopen decennia behoorlijk afgegleden als het om de bescherming van burgerrechten gaat, op bijna alle vlakken. Wonen, privacy, voedselveiligheid, rechtsbescherming, zorg, om er een paar uit te pikken. Er is al heel lang sprake van een glijdende schaal en het vervelende daarvan is dat we eraan gewend zijn geraakt. Och ja, sommige zaken krijgen korte tijd veel aandacht in de media, iedereen spreekt er schande van en jee, hoe heeft het nou zover kunnen komen?  Vooral als het om kwetsbare groepen zoals kinderen of ouderen gaat. Maar eigenlijk lijken we het met zijn allen wel prima te vinden, zo lang de economie maar draait.

En die draait hard, zo hard dat we hele blikken met arbeidsmigranten moeten opentrekken om aan de vraag te voldoen. Dat we als land dus ver boven onze capaciteit produceren, lijkt nauwelijks een issue. Nee, het issue is dat er allemaal vreemde mensen komen die onze huizen en banen inpikken (ahum) en verdorie nog een uitkering meekrijgen ook. En gezien de staat van ons land – van onze burgerrechten – is dat nog best begrijpelijk ook.

De glijdende schaal heeft ons inmiddels zover gebracht, dat we nauwelijks opkijken als werknemers worden uitgebuit en hun rechten worden geschonden. Sterker nog, we faciliteren het. Je vraagt je af hoe diep we nog kunnen zakken.