Het aantal overvallen daalt en de politie spreekt van een trend. Maar criminaliteitsanalist Therese Klok twijfelt daaraan. Lees haar stukken ook op haar weblog.
Aantal overvallen daalt! Hoopvol resultaat aanpak overvallen! Ik moest een beetje glimlachen toen ik deze boodschappen op diverse nieuwssites voorbij zag komen, en ook op Twitter de politie al gefeliciteerd werd met dit goede nieuws. Want ik weet dat de organisaties deze daling zullen toeschrijven aan hun ‘nieuwe aanpak’ en ‘strategische opsporing’. Terwijl een stijging, uiteraard, aan de crimineel ligt. Maar hoe juist is dit beeld van deze ‘trend’?
“In de eerste vier maanden van 2012 is het aantal overvallen met 24% afgenomen ten opzichte van dezelfde maanden in 2009 toen de Aanpak Overvallen is gestart. Het terugdringen van het aantal overvallen is een topprioriteit van minister Opstelten van Veiligheid en Justitie.” (bron)
In de praktijk komt die Aanpak Overvallen hier op neer:
De politie surveilleert op grote schaal in winkelgebieden, er worden helikopters ingezet en er zijn rechercheteams geformeerd om de golf aan roofovervallen te stoppen die snackbars, tankstations, woningen en restaurants teisteren. De politie is tevreden met de resultaten, maar wil vooral ook zorgen dat gepakte overvallers niet weer in de fout gaan.
Waarschijnlijk is er niet echt onderzoek gedaan onder de overvallers, waarbij ze een enquete moesten invullen of reageren op een stelling. Welke van onderstaande stellingen is het meest op u van toepassing?
A) Ik heb geen overval meer gepleegd sinds het oprichten van het Taskforce Overvallen.
B) Ik heb geen overval meer gepleegd, omdat het risico op aanhouding is gestegen.
C) Ik heb nog geen overval gepleegd, maar er staat er wel een op de agenda.
D) Ik heb wel een overval gepleegd.
De Aanpak Overvallen, onderdeel van het Actieprogramma Ketenaanpak Overvalcriminaliteit, opgesteld door de Taskforce Overvallen geleid door burgervader Aboutaleb (volgt u het nog?), bestaat o.a. uit een stappenplan en een database. Zie je de boef al sidderend van angst in een hoekje zitten: “Nee! Niet weer een stappenplan!” De database is gevuld met landelijke, regionale en lokale aanpakken voor overvalpreventie en nazorg. Dat is op zich een goed idee, op deze manier hoeven betrokken partijen zoals politie, justitie, maar ook branche-verenigingen en detailhandelorganisaties niet telkens opnieuw het wiel uit te vinden, maar kunnen ze leren van bestaande ‘best practices’.
Je moet bij die aanpakken denken aan de hotspotbenadering (extra aandacht voor populaire plekken onder overvallers), nazorgprojecten voor slachtoffers, subsidieregelingen voor preventie-materiaal (rookmachine, afstortkluis, alleen pinnen, camera’s), het donkere dagen offensief (extra aandacht in de wintermaanden wanneer het vroeger donker is, een jaarlijks terugkerend fenomeen waar overvallers dankbaar gebruik van maken), bewustwordingscampagnes, een pictogrammenkaart die slachtoffers moet helpen signalementen te onthouden en een indrukwekkende hoeveelheid checklisten. Onderdeel van de ‘be smart met je smartphone’ aanpak uit Flevoland is bijvoorbeeld het “opsporen en aanhouden van verdachten”. Als je het zo zwart op wit stelt, moet het te doen zijn, toch?
Natuurlijk helpen al deze zaken. Maar de daling is relatief, en niet perse toe te schrijven aan alle preventieve maatregelen. Vorig jaar, december 2011 werd de daling in het aantal overvallen vooral gespot bij banken en postkantoren, terwijl het algemeen bekend is dat nagenoeg alle postkantoren zijn gesloten, en ook banken zijn veranderd in bankshops waar geen contant geld meer voorhanden is. Ook pizzabezorgers en videotheken waren minder vaak het doelwit: maar ja, bijna alle videotheekketens zijn met de opkomst van downloaden failliet gegaan. Waar ik weinig tegenin kon brengen was dat vooral tabakszaken, juweliers enbenzinestations minder vaak worden overvallen, of in ieder geval in het eerste kwartaal van 2012. In de kleine lettertjes is echter te lezen dat met name horeca (restaurants en snackbars), supermarkten en ouderen thuis vaker slachtoffer zijn van gewelddadige overvallen.
Veroordelingen
Dat het aantal overvallen even tijdelijk gedaald lijkt te zijn, is natuurlijk heel leuk en een opsteker voor alle betrokkenen. Maar hoe zit het met het oplossingspercentage? In 2010 was het landelijk gemiddelde 24%, in 2011 was dit gestegen naar 30%. Nog meer goed nieuws! Maar, een oplossingspercentage is nog geen veroordelingspercentage. Een aanhouding betekent niet per se dat iemand zich ook daadwerkelijk voor de rechter hoeft te verschijnen. Sterker nog, in een groot deel van de zaken krijgt de politie het bewijs niet rond. In politievakblad Blauw van januari 2010 stond dat slechts 8% van de overvallen leidde tot een veroordeling, en dan nog binnen één tot anderhalf jaar. Belangrijkste punt uit dat onderzoek was echter dat de meeste van dieveroordelingen het resultaat waren van een heterdaadje, waarbij behulpzame burgers de politie belden. Grote maar hierbij is dat slechts één op de negen burgers bij het zien van een misdrijf de politie belt. Als je dus echt wat wilt doen om aanhoudingscijfers te verhogen, moeten het aantal betrokken burgers die bereid zijn om te bellen omhoog. Op zich helpt positiever berichtgeving zoals de aanleiding van dit artikel daar wel bij.
Ik denk dat het nog iets te vroeg is om te spreken van een trend. Als het aan het eind van 2012 er nog steeds zo rooskleurig uitziet, dan durf ik wel te stellen dat er een voorlopige ommekeer lijkt te zijn. Ervaring leert echter dat de focus en financiële tegoeden van de politie dan weer op een ander onderwerp gericht zullen worden. Zoals bijvoorbeeld de nu gestegen woninginbraken, wellicht een nieuwe arbeidsmarkt van de overvallers. Met als gevolg dat de overvallen weer gaan toenemen. Bovendien stellen de oplossingspercentages niks voor als er maar 8% voor de rechter terecht komt. Desondanks vind ik het wel goed nieuws dat er zo veel aandacht is voor bewustwording, hulp aan slachtoffers en simpele doch ingenieuze preventie-producten zoals een rookmachine.
Ik kan niet wachten op de evaluatie van het daadwerkelijke gebruik van de database en alle onderliggende projecten.