Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen. In deze korte reeks de eerste daarvan: de Cynici.
Beschaving, getheoretiseer en hogere cultuur? Volgens Diogenes van Sinope, over wie we het gisteren hadden, leidde het allemaal maar tot complicaties. Ze stonden het menselijk geluk in de weg. Diogenes raadde ons daarom aan een voorbeeld te nemen aan de honden. Honden zijn immers niet door de beschaving verpest, zoals mensen dat zijn. Een hond eet alles wat hem maar voor de kaken komt. Hij maakt zich niet druk om waar hij slaapt. Honden zijn eerlijk. Ze grommen naar hun vijanden, kwispelen met hun staart als ze een vriend tegenkomen, copuleren in het openbaar en schamen zich nooit. Bovendien houden honden zich niet bezig met ingewikkelde zaken als politiek geneuzel en abstracte filosofie. De term cynicus komt dan ook van het Griekse kynikos: hondachtig.
Kosmopolitisme
Aan het eind van zijn leven werd Diogenes ontvoerd door piraten en als slaaf verkocht. Hij kwam vrij in Korinthe, waar hij verder bleef. Omdat hij maatschappelijke structuren radicaal afwees, beschouwde hij zichzelf als stateloos. Hij noemde zich een wereldburger, een kosmopoliet. Sinope, Athene, Korinthe: het maakte hem niet uit in welke stad hij zijn wijsheden verkondigde.
Tegenover de dood stond hij onverschillig. Hij vertelde aan wie het maar wilde weten dat men zijn lichaam na zijn dood maar over de stadsmuur moest gooien, als feestmaal voor de wilde dieren. Maar vond hij dat niet erg? ‘Geef me dan maar een stok om die wilde dieren mee weg te jagen’, lachte hij. En als hij als dode man die stok dan niet kan hanteren? Tsja, zo redeneerde hij, in dat geval is het dus ook geen ramp om door dieren verscheurd te worden.
Hoe Diogenes uiteindelijk stierf is onduidelijk. Sommige bronnen zeggen dat hij overleed aan een infectie van een hondenbeet, anderen stellen dat hij bezweek aan een voedselvergiftiging na het eten van rauwe inktvis. Er is zelfs een verhaal dat hij er zelf een eind aan maakte door zijn adem in te houden.
Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.