Consuminderen tijdens de feestdagen

COLUMN - Een dilemma: je wilt consuminderen maar hoe doe je dat met de feestdagen?

Eind november maakte ik met een groep vrienden het begin van een set afspraken over wat we wel en niet willen eten, kopen, doen. We hadden niet langer zin om ons mee te laten slepen in consumptiepatronen die we niet ondersteunen. Misschien denkt u nu ‘doe dat dan gewoon niet’, maar dat heeft meer voeten in de aarde dan het lijkt.

Een horde die we al bij het begin van ons experiment zagen aankomen, waren de feestdagen. Met een westerse-wereldwijde nadruk op kopen, kopen, kopen en eten, eten, eten, voorspelden we dat het wel eens lastig zou kunnen worden om december door te komen zonder onze afspraken te schenden. En dat was het ook.

Als je alle afspraken die we nu hebben volledig uitvoert, leidt dat tot een leefstijl met een grotendeels plantaardig dieet en weinig eerstehands spullen. Onze maatschappij is op de meeste dagen van het jaar behoorlijk anders ingericht – en in december al helemaal. Maar laat het nou ook net in december zijn dat mensen elkaar het meeste opzoeken. Laat het net in december zijn dat sociale verwachtingen het meest duidelijk zijn vormgegeven.

Nou moet ik zeggen dat mijn familie ondergemiddeld consumentistisch is ingesteld. Sinterklaascadeautjes zijn vaak van praktisch nut en sinds enkele jaren is de kerstdis regelmatig vegetarisch. Onze leefafspraken gaan echter een stap verder, dus de vraag was: wat doe ik…? Ik moest steeds aan een citaat van de filosoof Walter Sinnott-Armstrong denken, uit een artikel over klimaatverandering: ‘We should distribute blame (and praise) so as to give incentives for the worst offenders to get better. The most efficient and effective way to do this is to reserve our condemnation for those who are well below average.’

Worst offenders

Mijn familie valt duidelijk niet in de categorie ‘worst offenders’. Volgens Sinnott-Armstrong moeten we hen dus geen blaam toedichten. Gelukkig was ik daar ook helemaal niet op uit, maar toch bleef er iets knagen. Als ik mensen met mijn opvattingen confronteer door daar openlijk invulling aan te geven, kan je dat dan niet al opvatten als een oordeel? Of, een gerelateerde vraag: ontmoedigt het mensen niet juist om mee te doen aan het vergroenen van de wereld, als ik het zo ver doortrek? Bereik ik dan niet eerder het tegenovergestelde van wat ik zou willen?

Het zijn lastige vragen die alles met conventies, de status quo en sociale interactie te maken hebben. Het blijft schipperen tussen sociale factoren enerzijds en consequent volgens mijn overtuigingen leven anderzijds. Sinterklaas en kerst waren momenten die die tweespalt blootlegden. Maar eigenlijk gebeurde dat op een mooie manier. Nee, ik ben niet ‘puriteins’ geweest, maar te merken waar het dilemma ligt, is leerzaam.

Ik ben uiteindelijk tevreden over hoe de feestdagen zijn verlopen. Ik heb verschillende cadeaus tweedehands gevonden. Op eerste kerstdag heb ik de slagroomtaart, de toastjes met kaas en de chocolaatjes aan me voorbij laten gaan. In plaats daarvan heb ik me te goed gedaan aan de notenmix en de zoutjes. Op tweede kerstdag hebben we gekaasfonduud. In plaats van fonduemix van de supermarkt te gebruiken, hebben we zelf de kaasfondue gemaakt met grotendeels biologische kaas. Nog lekkerder ook!

De vraag waar de balans ligt zal me nog wel even bezig blijven houden. Ik hecht waarde aan mijn overtuigingen, maar evenzeer hecht ik waarde aan mijn sociale omgeving. Wat ‘normaal’ is in menselijke interacties, is echter niet in steen gebeiteld; het hangt af van de gebruiken die mensen hebben, en verandert dan ook naarmate gebruiken veranderen. Moet ik daarom gewoon niet bang zijn om de confrontatie met anderen aan te gaan, of kan ik mijn eigen principes toch beter een beetje op de achtergrond in de praktijk brengen? Wat denkt u…?