Internet maakt ons zowel dommer als slimmer, zegt futuroloog Maurits Kreijveld in deze nieuwe aflevering van Intieme Technologie van het Rathenau Instituut.
Een film die mij de afgelopen jaren erg heeft geïnspireerd is Avatar van regisseur James Cameron. Avatar speelt zich af in de verre toekomst op een fictieve verre planeet Pandora. Daar woont het volk Na’vi, blauwe wezens, die veel overeenkomsten vertonen met mensen. Achter de harde actie, romantische scènes en visuele hoogstandjes gaat een veel dieper verhaal schuil dat ons als samenleving een spiegel voorhoudt.
Op het eerste gezicht zijn de Na’vi veel primitiever dan mensen. Hun beschaving doet sterk denken aan die van primitieve stammen. Maar als we beter kijken zien we een bevolking die volledig in harmonie en natuurlijk evenwicht leeft met het andere leven op de planeet en een diep respect heeft voor andere levensvormen. Al het leven is met elkaar verbonden. Bomen en planten hebben elektrochemische verbindingen tussen de wortels die lijken op neuronen en zo samen een zenuwstelsel vormen dat de hele planeet bestrijkt en dat een bewustzijn heeft. Daarnaast hebben alle levende wezens op de planeet een uitstulping die direct verbonden is met hun eigen zenuwen. Door deze uitstulping kunnen ze een verbinding aangaan met andere wezens zoals de grote vogels en paard-achtige dieren die op Pandora leven. De verbinding is zeer hecht en intens: beide wezens voelen elkaars emoties, pijn en wensen. De Na’vi gebruiken deze onder andere om de dieren te kunnen berijden.
Netwerkachtige structuur
De film is wat mij betreft een inspirerend voorbeeld van hoe wij mensen in de toekomst op een rijkere manier met elkaar verbonden zouden kunnen zijn en daardoor meer in harmonie zouden kunnen komen met elkaar en de planeet. De netwerkachtige structuur waarmee Na’vi contact maken met andere wezens en waarmee al het leven met elkaar verbonden is, zou een visie kunnen zijn op ons toekomstige internet.
Maar of het zover komt is lang niet vanzelfsprekend. Anno 2012 zien we in de samenleving het resultaat van ruim twee decennia internet en sociale media.
Crowdsourcing
Aan de ene kant hebben we meer dan ooit de mogelijkheid om kennis uit te wisselen, informatie te verzamelen, en samen te werken. Iedereen kan laagdrempelig participeren en ingezet worden bij het ontwikkelen van nieuwe producten of diensten en het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken rond duurzaamheid en gezondheid (crowdsourcing). Op hetzelfde moment versterkt het internet ons ego en onze neiging tot kuddegedrag. Sociale media gebruiken we vooral om met bestaande vrienden en contacten bij elkaar te kruipen. We kunnen ons ook gemakkelijker afschermen voor anderen en andere ideeën. We kunnen overal onze mening ventileren maar worden vrijwel nooit geconfronteerd met de gevolgen of effecten ervan op anderen. En we worden gemakzuchtig, komen niet snel echt in actie. Een goede discussie voeren, het wordt er met de huidige sociale media niet gemakkelijker op. Als je je weg nog kunt vinden in de overvloed aan informatie.
Internet maakt ons collectief dus zowel ‘dommer’ als ‘slimmer’. Hoe ons internet en sociale media er in de toekomst uitzien hangt af hoe we ze als samenleving gebruiken en vormgeven en van de keuzes wie vandaag maken. Vergeleken met de Na’vi is onze huidige manier van met elkaar verbonden zijn nog primitief en eenzijdig. De huidige sociale media missen de rijkheid en de wederkerigheid van het rijke menselijke (fysieke) contact.
The Borg
Veel bestaande visies op de toekomst van internet gaan over een toenemende rekenkracht en connectiviteit waarbij alle objecten en alle mensen uiteindelijk met elkaar verbonden kunnen zijn en onderling informatie kunnen uitwisselen. Daarmee kunnen we nieuwe kennis en inzichten verwerven en versterken we onze rationele en cognitieve kant, ons ‘collectieve IQ’. Ook ‘kille’ toekomstbeelden als de cyborg (‘The Borg’ uit Star Trek) passen in dit beeld van een mens die verweven is met technologie.
Maar voor het samenleven met elkaar en het nemen van wijze beslissingen heeft een mens ook gevoelens, emoties, en interacties met anderen nodig, een EQ. We zullen dus ook ons ‘collectieve EQ’ moeten versterken. Daarvoor zullen we netwerktechnologie en sociale media moeten ontwikkelen die ons gevoelens en emoties laten uitwisselen en ervaren, die nieuwe vormen van feedback en wederkerigheid mogelijk maken zoals vertrouwen en empathie. Misschien moeten we daarvoor zelfs onze zenuwstelsels, onze hersenen en onze zintuigen met elkaar gaan verbinden, net als in de film Avatar. Of onszelf als mens gaan ‘verbeteren’ met een nieuw ‘zintuig’ voor collectieve intelligentie. De basistechnologieën om dit soort dingen mogelijk te maken worden nu al ontwikkeld, zoals het groeien van zenuwcellen op computerchips en brein-machine interfaces en kunstmatige intelligentie die menselijke emoties kan herkennen uit gezichtsuitdrukkingen en stemgeluid.
Dichterbij
Hiermee kruipt de technologie nog dichter op en onder onze huid en komt ‘de ander’ nog dichterbij. Zou ik het aandurven? Voorlopig wint mijn fascinatie het na het kijken van Avatar van mijn bedenkingen, nieuwsgierig als ik ben naar nieuwe verrijkte ervaringen en inzichten. De vele real-life soaps, verstaanbare telefoongesprekken in propvolle coupés, statusupdates op Twitter en Facebook zijn immers ook behoorlijk intiem te noemen. Maar mocht het me toch te heftig en te intiem worden, dan hoop ik wel dat er ook een uit-knop op zit.
ir. Maurits Kreijveld is futuroloog en gefascineerd door de wisselwerking tussen nieuwe technologie en mensen en wat dit betekent voor onze samenleving en bedrijven. Met zijn werk heeft Maurits de afgelopen jaren twee kanten van de ontwikkelingen rond internet en sociale media onderzocht. Een kritische analyse van het huidige gebruik van sociale media door overheden, politici en burgers, in zijn boek ‘Veel gekwetter, weinig wol (2011)’, dat hij samen met Chris Aalberts scheef. En een toekomstverkenning naar de kansen en mogelijkheden van ‘wisdom of the crowd’ over twintig jaar voor onze gezondheid, innovatie en het publieke domein, bij Stichting Toekomstbeeld der Techniek (STT), een denktank in Den Haag. Begin 2012 verschijnt hierover een boek. Meer informatie is nu al te vinden op http://wisdomofthecrowd.nl.
Reacties (14)
Waren er meer mensen die tijdens het lezen hiervan het idee kregen niet vaak eerder iets veel legers dan dit te hebben gelezen? Futuroloog — met een mental-fastfood Hollywood massaprodukt als zijn grote inspiratiebron. Klunzoloog.
Wat je zegt Rene..die snackbar loop ik voorbij..al knorrend.
Data..mijn “held” in deze.
oeps..realiseer ik mij dat ik op een lijn sta, in deze dan, met reaguurder Rene!..what’s happening:)
Ik vond Avatar een beetje mager verhaal, het klassieke verhaal over kolonisten en de nobele Indianen/inboorlingen die hun Arkadië bedreigd zien door de door hebzucht verblinde investeerders.
Een boodschap waar ik helemaal achter sta, maar een eye-opener, nou nee.
Wat die hebzuchtige investeerders en het sf-gedoe aangaat zou de film ook wel in de Alien(s)-serie passen, inclusief Sigourney Weaver en regisseur Cameron (en de mijnexploitatie etc. etc.)…
Klopt, weinig originele uitwerking van het thema hebzucht. Tegelijkertijd wordt de verbondenheid tussen mens en zijn omgeving wel heel mooi geïllustreerd.
Die verbondenheid komt in andere culturen veel meer naar voren, denk aan aboriginals, indiers, afrikanen etc.
Wellicht dat de spirituele boodschap nog niet helemaal was overgekomen en een tweede zitting van Avatar rechtvaardigt? ;-)
http://www.youtube.com/watch?v=LSduDXN65hA&feature=related
dat is een n*knd leuk deuntje (& clipje) Brusselmans, ik heb ‘m nou voor de tigste keer afgespeeld, dus wou dat even vermelden. Ter info.
Thnx
+1
Zelf sla ik geen film over waar Sigourney Weaver aan meedoet, maar Avatar was wel erg flauw ja. Mooi gemaakt maar oppervlakkig. Ik besefte me dat ik niet tot de doelgroep behoorde, dat ik er te oud voor ben. Jongeren zullen er misschien meer uithalen, als ze voor het eerst met dergelijke ideeën geconfronteerd worden.
we worden een beetje blasé op onze ouwe dag… ;0)
Komt nog bij dat er in die hele film te weinig van mevrouw Weaver te zien was. Een domper dus.
Zoals bij veel Hollywood films verdwijnt in de uiteindelijke montage veel en blijft er een vooral op actie gerichte film over. Wat rondkijkend ontdekte ik enkele websites waar het idee achter het Navi volk en helemaal was uitgewerkt.
De film biedt een interessante andere kijk op verbondenheid (ja de film leent veel van andere culturen en tribes) ten opzichte van wat ik vaak tegenkom rond ICT en de toekomst van internet. En een minder kil beeld dan bijvoorbeeld The Borg hit Star Trek.
Leek mij interessant voor een discussie in wat voor toekomst willen we leven en welke technologie ontwikkelen we. Misschien komen we nog eens wat verder dan bloggen en messagen en elkaar de maat nemen.
sorry Maurits. Mijn bedoeling was het niet om jou ‘de maat te nemen’, vond alleen dat het thema niet zo origineel was als het stuk doet vermoeden. Maar ik ben natuurlijk niet verder gekomen dan de uiteindelijke montage. En die is heel knap en wellicht grensverleggend gemaakt op het gebied van 3D-animatie. En het is een goed ding dat een groot publiek via een dergelijke blockbuster kennis neemt van de achterliggende gedachte.
Laat Statler en Waldorf (ik en de andere ‘been there seen that’ knorrepotten) maar lekker zeuren vanuit de loge. Of vanuit de engelenbak.