GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft.
Het NRC Handelsblad had gisteren het volgende bericht (helaas niet online):
De politie wil met mobiele wapendetectoren werken. Handig bij voetbalwedstrijden of bij de ingang van een winkelcentrum.
Uit het onderzoeksvoorstel voor de ontwikkeling van de wapendetector waarmee de politie momenteel universiteiten, onderzoeksinstellingen en bedrijven benadert, blijkt dat ook wordt gedacht aan gebruik buiten gebieden die zijn aangewezen als preventief fouilleergebied. “De urgentie is hoog. De dreigings- situatie op straat blijft groot. (…) Alleen preventieve fouilleermogelijkheid is een te beperkt middel,” zo staat in het voorstel dat onder meer door de Rotterdamse politie is opgesteld. Dankzij een detector weet de politie direct wie er wel en wie er niet nader moet worden onderzocht. In het voorstel worden scenario’s genoemd waarin burgers ? al of niet op de hoogte gesteld ? op afstand worden doorgelicht.
De wapendetector kan volgens de politie ook worden ingezet bij grote evenementen als voetbalwedstrijden, bij het doorzoeken van auto’s en bij de in- en uitgang van het openbaar vervoer en winkelcentra. Bij die laatste twee categorieën geldt “dat de mensenmassa ongemerkt snel wordt gescand op verborgen wapens.”
In de Tweede Kamer zijn in ieder geval het CDA, de PvdA en de VVD positief over invoering. “Het fouilleren van mensen is veel kwalijker voor de privacy dan het gebruik van een detector. Bovendien kost fouilleren veel meer tijd,” zegt Sybrand van Haersma Buma (CDA). Ton Heerts van de PvdA vindt dat er een debat moet komen over de vraag wat belastender is voor de privacy: visitatie van het lichaam, of detectie op afstand. “?Maar de PvdA vindt dat een scanapparaat de voorkeur verdient.” Fred Teeven (VVD) zegt voorstander te zijn van ‘alles wat tijdwinst oplevert voor de politie’, al betwijfelt hij of scannen op afstand minder ten koste van de privacy gaat.
Volgens mij zitten deze parlementariërs er behoorlijk naast (overigens niet voor het eerst). Los van de discussie of je de politie onder je kleren moet laten kijken, zou het debat volgens mij moeten gaan over de wenselijkheid van het preventief fouilleren zelf.
Wat acht jaar geleden begonnen is als een min of meer tijdelijke maatregel, is uitgegroeid tot een vast instrument van politie in alle grote gemeenten dat steeds vaker wordt toegepast. Vreemd genoeg staan we nooit meer stil bij het nut ervan.
Ja, er zijn evaluaties, maar de lezingen daarover en interpretaties ervan lopen flink uiteen. Daar waar de politie, en vooral de Raad van Hoofdcommissarissen, de maatregel bejubelt, is Buro Jansen een stuk kritischer. Het onderzoeksbureau startte in 2008 een diepgaande evaluatie naar de fouilleringspraktijk en ?cijfers in Den Haag en Amsterdam. De conclusies zijn opmerkelijk: “Aan het woud van bevoegdheden zoals permanent cameratoezicht, strafbaar gestelde (overlast) gedragingen en verwijderingbevelen, ‘blauw geverfd’ in Haagse politie termen, werd preventief fouilleren toegevoegd. Dit zou de buurt veiliger maken en het (vuur)wapenbezit terug dringen. Vier jaar later is het aantal geweldsincidenten in de buurt niet gedaald, maar juist gestegen en is het aantal wapens die gevonden worden bij de gefouilleerde mensen en het aantal arrestanten op grond van de Wet Wapens en Munitie niet gedaald, maar gestegen,” schrijft Buro Jansen op zijn site.
In Amsterdam werd de fouilleringsmaatregelen ingezet als tijdelijk. Daar is weinig van gebleken, want om de paar weken wordt daar een actie op touw gezet. De maatregel is ook uitgebreid naar Amsterdam-Oost. Buro Jansen ziet in alle stukken, met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) verkregen, een hoop gegoochel met cijfers en schrijft: “Naast het jongleren met cijfers worden allerlei feiten op een hoop gegooid. Zo worden bijvoorbeeld vuurwapen- bezit op één lijn gesteld met het meedragen van een schroevendraaier of een aardappelschilmesje. Dit levert geen waarheidsgetrouw beeld van de opbrengsten van het preventief fouilleren op. Periodes zijn niet met elkaar te vergelijken omdat die zowel qua lengte als specifieke periode verschillen. Tevens worden bepaalde gegevens, het fouilleren in horecagelegenheden, wel verstrekt over het ene jaar en niet over het andere jaar. Het aantal uren effectief fouilleren op straat bijvoorbeeld is na 2006 niet meer terug te vinden in de rapportages, maar geven een goede indicatie van het daadwerkelijke politiewerk.”
Daar komt bij dat aan het preventief fouilleren nogal wat open eindes zitten. Van begin af aan is de cijfermatige onderbouwing op zijn minst zwak. De criminaliteits- cijfers daalden al jaren op rij in de meeste gebieden. Blijkbaar spelen er dus ook andere motieven mee. De categorie ‘risicogebied’ is nogal rekbaar. Wat is dat dan? Zijn alle gebieden niet in potentie risicogebieden? Daarnaast is de term ‘preventief’ misleidend. Het fouilleren is namelijk een gerichte opsporingsactie. U wordt dus niet preventief gefouilleerd, maar gefouilleerd omdat u een verdachte bent. Tot slot zien we dus dat van tijdelijkheid geen sprake is. Het is niet te verwachten dat het aantal acties zal afnemen, eerder dat de frequentie toeneemt of in ieder geval het aantal gebieden.
Een nieuwe wind in de VS
Met preventief fouilleren en zeker de uitbreiding daarvan doet de Nederlandse politiek en politie aan veiligheidstheater. Dat hebben ze afgekeken van Amerika waar al jaren een zero-tolerance beleid is en preventief fouilleren tot het standaardrepertoire behoort. Toch zijn veel Amerikaanse korpsen zich aan het bezinnen en stappen ze van het preventief fouilleren af.
In een lang stuk in de New Yorker legt politiechef James Whalen van Cincinnati uit dat preventief fouilleren en zero tolerance een schot hagel zijn. Hoe slecht een buurt ook is, er wonen, werken en leven altijd veel meer mensen die niets verkeerds doen. Het gevaar bestaat dat die net zo bang voor de politie worden als criminelen en dat een lokale gemeenschap dus vervreemd raakt. Het zijn namelijk altijd dezelfde buurten en mensen die erdoor geraakt worden. De hoge (maatschappelijke) kosten zijn niet meer te verantwoorden gezien de geringe baten.
Dus voordat we het over naaktscanners hebben, moeten we het eerst maar eens goed gaan hebben over de nut en noodzaak van preventief fouilleren.
Reacties (4)
Helemaal mee eens, maar het “bodyscan-pistool” biedt natuurlijk nog één extra dimensie, die fouilleren niet biedt, en dat is dat je mensen kunt scannen zonder dat ze het merken.
Een ander niet zo goed belicht onderwerp: Hoeveel false positives gaat dit opleveren? Mensen die een zakmes bij zich hebben voor hun lunch, of een schroevendraaier? En alle mensen die iets anders bij zich hebben wat op een wapen lijkt maar het niet is? Waterpistool, mobieltje in afwijkende vorm?
Kortom: Gaat de politie hier wel tijdswinst mee halen, en weegt de mindere inbreuk op privacy van een beperkte groep (want niet meer fouilleren) op tegen de grotere inbreuk voor de rest (= de overgrote meerderheid)?
Ik vind het een goede zaak een bodyscan op luchthavens. Maar gaan ze dit ook invoeren bij andere transportvormen zoals Treinen en veerboten die (trans)internationaal opereren?
De grote vraag is voor mij of ze mijn carbon-Glock herkennen. Die wordt er met fouilleren altijd uitgehaald terwijl matige metaaldetectoren hem nog wel eens over het hoofd zien.