Bernard Eilers

Een paar maanden geleden waren in het kader van de werkzaamheden aan de Noord/Zuid-lijn op het Rokin in Amsterdam een soort van spandoeken te zien met daarop foto’s van de stad in vroeger tijden. Inmiddels zijn er nog maar weinig van die doeken overgebleven, maar bij nader onderzoek bleek dat deze foto’s onderdeel vormen van verschillende exposities die in de stad worden of zijn gehouden.

Eén van de betere exposities vindt momenteel plaats in het Gemeentearchief en gaat over Bernard Eilers. Deze fotograaf is niet zo bekend geworden als Jacob Olie, maar heeft met zijn werk een mooi beeld achtergelaten van het Amsterdam van de jaren ’20 van de vorige eeuw. Eilers streefde ernaar ‘zijn stad’, zoals hij het noemde in al haar facetten weer te geven en gezien zijn ongekende productiviteit is hem dat aardig gelukt.

Dankzij zijn werk als leerling-lithograaf, leerde hij veel over de technieken die ook bij fotografie worden gebruikt en zijn interesse in dit medium werd daardoor al vroeg gewekt. Als fotograaf is hij een autodidact te noemen, omdat hij steeds op zoek was naar technieken om de kunst van het afdrukken te verbeteren. Vanaf omstreeks 1908 begon hij langzaam bekendheid te verwerven en kreeg hij vaker opdrachten van derden.

Eilers wordt vooral geroemd om zijn sfeervolle weergaves die velen herinneren aan het werk van Willem Witsen en George Breitner. In de collectie die het gemeentearchief op haar site heeft opgenomen zijn o.a. beelden te zien van de grachten, rondom het Waterlooplein dat nu natuurlijk volledig anders is geworden na de komst van de Stopera en van de Amstelveense weg, waar Eilers zijn atelier had en waar destijds het platteland begon. Een aardige tip is om deze expositie te bezoeken en in april die van Breitner in het Amsterdams historisch museum.

Eilers was echter meer dan sfeerfotograaf; hij heeft ongeveer alle mogelijkheden onderzocht. Zo was hij reclamefotograaf voor o.a. Philips en de Spoorwegen en volgde hij de architectuur van de Amsterdamse school op de voet. Tevens maakte hij portretfoto’s en was hij één van de eerste fotografen die een techniek had ontwikkeld voor het maken van kleurenfoto’s, de zgn. fotochroma. Hiertoe maakte hij foto’s met drie verschillende filters die hij dan op elkaar legde om zo een kleurenfoto te verkrijgen. Het werk was echter zeer tijdrovend en rond die tijd kwamen grote fabrikanten zoals Kodak op de markt die de fotochroma al snel achterhaalden. Op de tentoonstelling is een goed overzicht gemaakt van de veelzijdigheid van Eilers, aangevuld met een diashow voorzien van begeleidende tekst door de fotograaf.

De site van het gemeentearchief biedt echter meer. Eén van de opties in het menu is de beeldenbank die momenteel gevuld wordt en waarin al een aanzienlijk groot deel van foto’s van Amsterdam is opgenomen. Nieuwe tentoonstellingen worden eveneens op de site gezet evenals oude of vaste collecties zoals die van Jacob Olie. Hiermee is zij één van de weinige instanties die online zulk een openlijke inzage in hun collecties toont.

Het gemeentearchief gaat in de toekomst verhuizen naar het gebouw ‘de Bazel’, ook bekend als het voormalig hoofdkantoor van de Abn-amro-bank aan de Vijzelstraat. Het gebouw zal in volle glorie worden hersteld en ruimte bieden voor de ruime collectie van het gemeentearchief. In het gemeentearchief is een waardige nieuwe bewoner voor het statige pand gevonden.

De tentoonstelling van Bernard Eilers is nog te zien t/m 29 februari, Amsteldijk 67.

P.s.: naar verluidt gaat de redactie van Sargasso het huidige pand van het gemeentearchief betrekken.