Sebastiaan van der Lubben, auteur op Sargasso

Foto: Maarten (cc)

Wie wakkeren het vuur aan Weekers’ schenen aan?

8 mei 2013 , 11:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Interessanter dan de Bulgaren zijn de sponsoren achter de schermen van de affaire-Weekers.

Geen politiek schandaal kan zonder sponsoren en opponenten. Sponsoren doen er alles aan om (achter de schermen) het momentum van een schandaal te voeden, zodat het blijft rollen. Opponenten doen het tegenovergestelde. En zo ontstaat een bloedige strijd om de dominante betekenis van de ‘feiten’ en in de slipstream van dit gevecht een schandaal. Een politiek schandaal in the making is politiek bedrijven met andere middelen. En niet iedereen, blijkt maar weer, is daar even bedreven in.

In dit mijnenveld van voor- en tegenstanders – dat overigens niet wezenlijk afwijkt van de dagelijkse gang van zaken, maar nu met dreigende politiek en institutionele consequenties – zit Weekers nu gevangen. Er zijn vele sponsoren die het vuur blijven opstoken (denk aan zijn eigen ambtenaren die, met een verkiezing in eigen gelederen, niets chromen om op televisie eens flink vaan leer te trekken tegen hun broodheer). Anderzijds zijn er nauwelijks opponenten die hem publiekelijk een helpende hand toesteken. Interessanter dan de Bulgaren die hun levensonderhoud keurig kregen overgemaakt, zijn de mensen achter de schermen die er tabak van hadden en ondanks de staatssecretaris daartegen wilden optreden. Uit het feitenrelaas, dat ik maar even heel kort doorloop, zijn een aantal sponsoren aan te wijzen.

Foto: Stanford Center for Internet and Society (cc)

Een zeikerd met een punt

2 mei 2013 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - In zijn tweede boek gaat Evgeny Morozov een stapje verder in het beteugelen van de hysterie rondom de mogelijkheden van het internet. Het maakt hem een zeikerd, maar hij heeft wel een punt.

Evgeny Morozov is een zeurpiet. Iemand waar je op leegloopt. Er kan nauwelijks een compliment af, behalve voor degenen met wie hij het eens is. En dat zijn, zonder uitzondering ook zeurpieten en mensen waar je op leegloopt. Het is allemaal geen reden om Morozovs werk niet te lezen. En na zijn ‘debuut’ The Net Delusion. How Not To Liberate the World verscheen onlangs zijn tweede boek, To Save Everything, Click Here. Daarin staan twee noties centraal: solutionism en internet-centrism. Gecombineerd: de wens om voor al onze problemen een technologische (lees: online) oplossing te vinden.

U begrijpt – Morozov heeft noch aandelen in is noch fan van Silicon Valley.

Politieke revoluties

In The Net Delusion waarschuwde hij voor het enthousiast (en ondoordacht) inzetten van internet, online apps en tools om burgers, gebukt onder dictatoriale regimes, te bevrijden (een politicologische analyse). Het is volgens Morozov, in zijn soms vermoeiend polemische stijl, een fictie dat toegang tot John Stuart Mill via een bit torrentleidt tot een volksopstand in Noord-Korea. Sociale media maken de coördinatie van demonstraties inderdaad eenvoudiger en sneller dan in het Twitterloze tijdperk. Maar vraag eens in Iran hoe eenvoudig en snel het regime met diezelfde middelen dissidenten heeft opgespoord. En vervolgd. En gemarteld. Of vermoord.

Foto: adesigna (cc)

Collectieve intelligentie ‘Boston’ faalde, maar bleef waardevol

24 april 2013 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Na de aanslagen in Boston werd al snel gespeculeerd over mogelijke daders, onder andere op Reddit. De ware daders werden niet genoemd. Maar hoezeer de massa ook faalde, de collectieve intelligente blijft waardevol.

Wie gelooft in de wijsheid van de massa, zal het na ‘Boston’ niet eenvoudig hebben. Onterecht. Want Boston-zonder-aanhalingstekens bestaat natuurlijk niet. Er is niet zoiets als één moment in de geschiedenis; één eenduidige gebeurtenis waartegen we alles wat erna gebeurde, kunnen afzetten. De aanslag is een optelsom van fasen: het falend toezicht voorafgaand aan de ontploffingen, de ontploffingen zelf, de slachtoffers in doodstrijd, de hulpverlening, de zoektocht naar de daders, de schietpartijen en arrestatie, het verdriet dat bij velen nog naweet en de lessen die we moeten trekken. En een optelsom van rollen. Alleen het publiek heeft er al minimaal vier: preventieve ogen en oren, slachtoffer, hulpverlener en opsporingsapparaat.

Crowdsourcing in pre-internettijd

Kortom: ‘Boston’ is een complex aan gebeurtenissen en rollen en niemand weet waar we precies het falen van de hive mind, alias de collectieve intelligentie, alias de wisdom of crowds aan moeten toeschrijven. Ik ook niet. Maar het kind (de actieve inzet en betrokkenheid van een deel van het publiek) wegspoelen met het badwater (een foute uitkomst, namelijk de verkeerde verdachte) is volgens mij niet de oplossing. Sterker – in het verleden heeft het inschakelen van die collectieve intelligentie haar waarde meermalen bewezen, somt zelfs Evgeny Morozov op. De beroepscriticus van alles wat met internet te maken heeft, haalt in To Save Everything, Click Here (Allen Lane) drie voorbeelden van crowdsourcing in het pre-internettijdperk aan:

Foto: Floris (cc)

Teeven: de zwaardmacht in onverantwoordelijke handen

17 april 2013 , 13:00 , door Sebastiaan van der Lubben

OPINIE - Fred Teeven is aangeschoten wild na de zelfmoord van Russische asielzoeker Dolmatov.

Zichtbaarheid is in het politieke domein niet altijd wenselijk. Of handig. Merkt nu ook staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Fred Teeven. Zijn ambtenaren stapelden de fouten in casu Dolmatov zo hoog op, dat de crime fighter van de VVD voor het daadwerkelijke debat over alle missers al aankondigde niet van plan te zijn om af te treden. De NOS ontlokte zijn standvastigheid vandaag, het NRC, die de zaak-Dolmatov ‘brak’, nam het keurig over. Zijn principiële houding is bewonderenswaardig, maar Teeven is aangeschoten wild. Politiek en moreel.

Ombudsman Brenninkmeijer is kritisch, de Inspectie voor Veiligheid en Justitie is zeer kritisch, de familie Dolmatov is kritisch en zeer verdrietig. Niet vreemd: het rapport van Teevens eigen keurmeesters klinkt streng: ’(…) Dolmatov [is] ten onrechte in vreemdelingenbewaring (…) gesteld, (…) er [is] ten aanzien van de verleende rechtsbijstand niet conform wet- en regelgeving gehandeld en (…) de verstrekte medische zorg [is] tekort geschoten.’ Dit moet Teeven pijn doen; zo’n grote hekel als hij heeft aan mensen die het met de regels niet zo nauw nemen. De vraag rijst of je van zo’n organisatie, met aanrommelende mensen, wel de baas wilt zijn.

Ja dus.

Die stelligheid tekent de voormalig Officier van Justitie-zeer-zware-misdaad. Een kwaliteit als je met zware jongens te maken hebt. Die stelligheid zou tegelijkertijd tot de nodige averij kunnen leiden. Want: politiek voor Teeven belangrijker dan het persoonlijk drama-Dolmatov is een ander, groter dossier waarin hij lijnrecht tegenover het CDA staat: de afslanking en privatisering van de gevangenissen (zie dossier en de Facebook-pagina tegen het Masterplan). En juist het CDA was gisteren in de opmaat naar het debat zeer streng over de Stas.

Hoe ziet internet er eigenlijk uit – in het echt?

22 maart 2013 , 11:30 , door Sebastiaan van der Lubben

Niet alleen een filmpje, maar een app waarmee je zelf kan onderzoeken hoe internet eruit ziet, waar de hubs staan en de knooppunten in het wereldwijde netwerk. En: een korte geschiedenis (en zelfs een voorspelling, voor wat het waard is). Kortom: plaatjes kijken en verbazen, gratis op iPhone en iPad.

Via VanderLubben.

Foto: Patrick Kicken (cc)

Feesten met de handrem erop

12 maart 2013 , 13:00 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - Alles wat je doet tijdens een avondje uit kan vastgelegd worden en je lange tijd achtervolgen. Wat is de implicatie van die altijd aanwezige zichtbaarheid?

Drie studentes vertelden dat ze bij het uitgaan rekening houden met het feit dat hun gedragingen en uitlatingen kunnen worden gefilmd. Ik ben zo blij dat ik studeerde in het pre-sociale mediatijdperk. Wat blijkt? Groepjes vriend(in)(en) hebben WhatsApp-clubjes waarop in no time beelden, foto’s en geluidsfragmenten worden gedeeld. ‘Iedereen weet altijd direct alles,’ verzuchtte een van mijn studentes. Getuige zijn is voldoende om voor eeuwig te worden vastgelegd in compromitterende posities op, aan, op of onder bars, stoelen, bedden of benen. Sporen van ontsporingen zwerven rond en worden zelfs bezongen.

Vreselijk, lijkt mij het, zo’n leven op de handrem. Bij elk biertje kijk je over je schouder. Anderzijds: toezicht, of dat nu van papa en mama komt of een anonieme massa waarbij je moet vrezen voor je imago, werkt. Je laat, moe van het over je schouder kijken, eens een biertje staan.

Het zal niet lang meer duren en dan is het voor leden verboden om een mobiele telefoon mee te nemen naar een studentenvereniging. Of je gaat bij de deur door een poortje en dat wist, met een sterk magnetisch veld, alle data van je hand held. Binnen staan verstoorders van contact met je netwerk. Fysiek of technisch: er zullen binnen nu en slechts enkele jaren onneembare barrières opgeworpen worden om clubgenoten binnen te filmen. En wie dat doet (wat eenvoudig is vast te stellen), krijgt een maatregel of schorsing aan zijn broek. De norm dat je niet uit de school klapt, geldt binnen studentenverenigingen immers al en de wil om vooral te blijven feesten is sterker dan de vrees daarbij ernstige imago-schade op te lopen. Dus stoppen we niet met feesten, maar met elkaar vastleggen.

Google gluurt achter ijzeren gordijn Noord-Korea

19 februari 2013 , 13:00 , door Sebastiaan van der Lubben

OPINIE - Noord-Korea watchers en Google helpen inzicht te geven in het gesloten land. Maar zo krijgen wij als buitenstaanders misschien een beter beeld van het land dan de inwoners zelf.

Eric Schmidt, topman van Google, ging er even langs en nu druppelen langzaam de steeds nauwkeuriger ingekleurde kaarten naar buiten. ‘Geen verband’, reageerde een woordvoerder van Google op de vraag of het bezoek iets met de ontsloten informatie te maken had, maar wel opvallend. Dat verband hoeft ook niet, want Google heeft nauwelijks informatie over Noord-Korea. Dat heeft een groepje enthousiaste amateur-cartografen jarenlang op Google Maps zitten plotten en die kaarten zijn nu zo gedetailleerd, dat het bedrijf heeft besloten die info te delen met de rest van de wereld.

Nog even en Noord-Korea is alleen nog maar een geheim voor haar eigen bevolking. Een gegeven overigens waardoor het lang duurt eer er verandering in de zaak komt. Het moet voor menig Noord-Koreaanse official angstaanjagend zijn om te zien hoe westerlingen hun vrije tijd opofferen om en detail Google Maps te bestuderen en zo stap-voor-stap de geheimen van het morbide regime bloot leggen. Een van hen van komt het land waarschijnlijk wel in, maar vervolgens nooit meer uit: Curtis Melvin. Hij runt North Korean Economy Watch. Een niche in regime-ontsluiting.

Foto: Alan Cleaver (cc)

Bevragen klantgegevens internet- en telecombedrijven onrechtmatig

6 februari 2013 , 10:30 , door Sebastiaan van der Lubben

ANALYSE - De politie leeft richtlijnen voor het opvragen van privacygevoelige informatie niet goed na. Daar moet minister Opstelten consequenties aan verbinden.

2,3 miljoen keer bevroegen politie en justitie het Centraal Informatiepunt Onderzoek Telecommunicatie – de database met klantgegevens van internet- en telecombedrijven. En dat is exclusief de bevragingen van AIVD en MIVD. Politie en justitie wroeten graag en vaak in de klantgegevens. Altijd handig om te weten wie er achter een telefoonnummer of e-mailadres schuilgaat.

Probleem met deze (ontzettend lelijk woord) bevragingen is dat ze al een tijdje onrechtmatig worden uitgevoerd. Zoals in 2011 al werd geconstateerd door Justitie zelf: Toen dreigde Opstelten ‘dat de korpsen vanaf 1 mei 2011 aan alle vereisten rond bevragingen via het CIOT moeten voldoen. Anders wordt de toegang tot het CIS voor het betreffende korps tijdelijk afgesloten.’ De vraag luidt: is dat nu dan het geval? Waarschijnlijk wel, want een aantal korpsen voldoet nog altijd niet aan gestelde eisen en zit, als de minister woord houdt, al een tijdje zonder toegang tot de gegevens.

Wat is het probleem? Richtlijnen worden niet nageleefd en het digitale speurwerk in de privacygevoelige informatie (de database koppelt de e-mailadressen, ip-nummers en telefoonnummers aan de gegevens in het bevolkingsregister) gaat zonder enige vorm van verslaglegging. De politiekorpsen doen maar wat en leggen daar op geen enkele manier verantwoording voor af. Namen en nummers worden bij elkaar gesprokkeld en niemand weet of het mag. Dat concludeert tenminste het Hoofd van de Inspectie Veiligheid en Justitie, de heer Bos. Kanttekening: waar de papierwinkel op orde is, blijkt niets aan de hand. Waar dat niet het geval is, is het een ratjetoe. En zoals gezegd: dat was al eerder het geval en dat blijkt eind vorig jaar nog steeds niet in orde te zijn:

Foto: Maurice (cc)

Je zou maar een homoseksuele journalist in Rusland zijn…

25 januari 2013 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

OPINIE - Nederland heeft grote handelsbelangen in Rusland, maar de mensenrechtensituatie aldaar is niet al te rooskleurig.

2013 is het jaar van de Nederlands-Russische bilaterale verhouding – of, beter: de Russisch-Nederlandse bilaterale verhouding. Laten we de onderlinge verhoudingen wel scherp op ons netvlies houden. Dat moet gevierd, maar niet door menig Russisch journalist, homoseksueel, NGO’er of activistisch internetter. Concludeert Timmermans, minister van Buitenlandse Zaken, in een kekke brief aan de Kamer. Na lezing vraag je af of we dit jaar niet beter de bilaterale verhouding met een ander land kunnen vieren. Luxemburg. Of desnoods België.

In het schrijven tekent de Nederlandse mensenrechtenambassadeur op dat de Russen, bij monde van onder meer voorzitter Fedotov van de Presidentiële Mensenrechten Raad, dik tevreden zijn met hun zaakjes. Prima op orde, lieten zij de Nederlandse diplomaten weten. Ze waren wel moe om altijd in de Europese en Amerikaanse beklaagdenbank te zitten. Veel bekritiseerde wetgeving (blasfemie, smaad, hoogverraad en de regulering van internet) was volgens de Russen niet wezenlijk anders dan in Europese landen.

En noodzakelijk om het multiculturele Rusland, met een grote moslimminderheid, bij elkaar te houden. Straffen in plaats van dialoog, concludeerden de Nederlanders in hun brief aan de Kamer na “open informatieve” gesprekken die echter ‘niet als een dialoog [kunnen] worden aangemerkt.’ Het was vooral eenrichtingsverkeer, denk ik dan. Russen die uitleggen waarom wij eigenlijk precies hetzelfde doen.

This is data. And this. Now start data journalism

4 januari 2013 , 14:33 , door Sebastiaan van der Lubben

Simon Rogers is de Guardian-god van de datajournalistiek. Hij vertaalt verhalen in data en data in verhalen. In dit TEDx-praatje trekt Rogers een grappige vergelijking: datajournalistiek is punk. Punk is gestoeld op de idee dat iedereen punk kan zijn. In de Britse punk-scene ging een blaadje rond met vier akkoorden en de aansporing om een band te beginnen. Rogers trekt dat door naar datajournalistiek: hier is data en begin nu met datajournalistiek. Iedereen heeft de tools en op internet zijn talloze tips hoe datajournalistiek te bedrijven. Kan iedereen dat echt? Moet je niet wiskundig onderlegd zijn om een data viz te kunnen maken? Net zo wiskundig als Simon Rogers? Kijk even naar het filmpje, dan laat Rogers zien dat hij ook niet echt geschikt geacht werd om met cijfers te werken. En toch, hij is echt de data-god van de Guardian.

Foto: Surian Soosay (cc)

Niet sleutelen aan systeem dat werkt

26 november 2012 , 19:00 , door Sebastiaan van der Lubben

OPINIE - Het afluisterschandaal in de Britse pers had nooit mogen gebeuren. Maar het werd blootgelegd door andere journalisten. Een toezichthouder die preventief de pers gaat controleren, zou meer schade aanrichten.

Het News of The World-schandaal (NoTW) is om één reden fascinerend – het maakt duidelijk hoe ongelofelijk belangrijk een onafhankelijke pers is. Zo niet, dan gebeuren verschrikkelijke ongelukken. Als journalisten samenwerken met de macht (politiek en politie) en zich tegen burgers keren (afluisteren), dan gaan mensen door de gehaktmolen. Ed Miliband, voorman van Labour, heeft dat goed begrepen in zijn opinie-stuk in The Guardian vandaag. Hij bood, samen met Cameron (voorman van het Verenigd Koninkrijk) en Clegg (voorman Liberalen) in persoon zijn excuses aan bij de getroffen families die

all [had] experienced a double trauma. First, terrible crimes or injustices affecting them or their loved ones. Then, unforgiveable intrusion and harassment by parts of the print media.

Tot zover de lezing die als opmaat dient voor een (typisch?) sociaal-democratisch voorstel: Miliband wil een systeem van toezicht. Hij wil burgers beschermen tegen al te ijverige journalisten. Begrijpelijke reactie op een immens drama. Miliband vergeet echter dat het systeem heeft gewerkt. NoTW is ver, ver over de grens van het toelaatbare gegaan. De krant heeft mensen valse hoop gegeven dat hun dochter nog in leven was door in te breken in de voicemail om (ook nog eens) hele slechte verhalen te schrijven. De privacy van individuen is geschonden, niet als middel om misstanden aan te kaarten of de macht te controleren, maar om eens rond te snuffelen in de hoop op nieuws te stuiten. Dat konden journalisten lang volhouden.

Foto: Talk Radio News Service (cc)

Waarom Petraeus niet en Clinton wel de oren werd gewassen

14 november 2012 , 11:00 , door Sebastiaan van der Lubben

COLUMN - Amerikanen verafgoden het leger en iedereen die daar in zit. Daarom ontdekte niet journalisten, maar de FBI de buitenechtelijke relatie van generaal Petraeus.

Hoe kwam de FBI er achter dat generaal Petraeus een buitenechtelijke relatie had met zijn biografe Broadwell? Niet door hard werkende journalisten – die konden alleen genieten van de persconferentie waar Petraeus zijn aftreden bekend maakte. Neen, journalisten zagen alleen de consequentie van de buitenechtelijke relatie: het aftreden van de zo geliefde generaal. (De affaire kwam boven water door de 27-jarige Jill Kelley. Zij had een klacht ingediend over bedreigende mailtjes aan haar adres door Broadwell. Kelley organiseerde wel eens wat. Met Petraeus. En dat zinde de verliefde Broadwell blijkbaar niet (de inhoud van de mailtjes is nog altijd niet bekend – ik gok hier dus wat). De FBI deed vervolgonderzoek naar aanleiding van de klacht en stuitte bij de biografe op zeer ‘verliefde’ e-mailwisseling tussen haar en de generaal. Het balletje ging rollen.)

Het hoofd van de CIA met een buitenechtelijke relatie … Dat past niet bij de hoge status van Petraeus. Dus zochten alle journalisten met nationale veiligheid in hun portefeuille naarstig naar een antwoord waarom ze dit afschuwelijke risico hadden gemist. Want Petraeus zou chantabel kunnen zijn. Vond ook de FBI. Er volgde onderzoek, een confrontatie (denk ik) en, veel ordentelijker kan het bijna niet, aftreden. Normaliter gaat dat met wat meer ‘bloed’: een publieke ontkenning, een journalistieke onthulling, een publieke executie en pas dan het aftreden door een zijdeur. Dit keer dus niet. Voor we het wisten was het schandaal voorbij: buitenechtelijke relatie, een paar mailtjes, afgetreden directeur van de CIA. We zagen het gebeuren en niemand had het nieuws. Dus trek je als professional het boetekleed aan.