Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Francisco Antunes (cc)

Spektakel bij FC Brussel

9 april 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Over twee maanden gaat Europa weer naar de stembus voor de verkiezing van een nieuw parlement. Volgens de democratische traditie is dat het moment waarop we onze volksvertegenwoordigers kunnen afrekenen op hun politieke keuzes in de afgelopen zittingsperiode. Maar weet u nog wat uw favoriet in 2019 sindsdien heeft bereikt in Brussel en Straatsburg? Ik vrees dat veel kiezers deze vraag negatief zullen beantwoorden. De invloed van de EU op ons dagelijks leven groeit. Dat heeft echter niet geresulteerd in beter inzicht van de burgers in de Europese wetgeving en besluitvorming. Brussel verliest het wat aandacht van de media betreft nog steeds van Den Haag. Ondanks de sluipende machtsverschuiving. Is daar nog wat aan te doen?

Mathijs Schiffers, die voor het FD de afgelopen jaren in Brussel zat, wil met zijn boek Brexit-Brussel-Brabant een poging wagen. Hij was voordat hij in Brussel kwam zeven jaar correspondent in Londen. En daar heeft hij de journalistieke formule geleerd waarmee hij ons, aldus de achterflap, wil ‘informeren over de dagelijkse gang van zaken in het hart van Europa’. Zijn formule: ‘Focus op personen en niet op de vele plannetjes die Brussel beraamt. Dat doen ze in het Verenigd Koninkrijk ook en dat levert lekkere verhalen op.’ Schiffers houdt van verhalen, schrijft hij in zijn Proloog. Maar Brussel is ‘zo complex, zo abstract, zo traag’. En daarom kiest hij voor het ‘menselijk gezicht’ in de hoop dat dan ‘vanzelf duidelijk wordt hoe het functioneert in het centrum van de Europese macht.’

Foto: HS You (cc)

Russiagate: één naam is al gevallen

5 april 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Minister Hugo de Jonge wilde geen namen noemen van Nederlandse politici die betrokken zijn bij de poging van Rusland de Europese publieke opinie te beïnvloeden via Voice of Europe. De Tsjechische geheime dienst ontdekte dat via dit medium Europese politici, waaronder ook Nederlandse, betaald werden door Rusland om anti-Oekraïne propaganda te verspreiden. “Het werk van de inlichtingen- en veiligheidsdienst verhoudt zich heel slecht met openbaarheid”, zei De Jonge. Anders gezegd: de AIVD beantwoordt geen vragen van de volksvertegenwoordiging in het openbaar. De Tsjechen zijn kennelijk wat minder streng in de leer. Volgens berichten in de media, waarin briefings van Tsjechische contraspionagefunctionarissen worden aangehaald, zijn Tsjechische functionarissen in het bezit van een audio-opname waarop te horen is hoe de Duitse AfD politicus Petr Bystron een betaling accepteert in ruil voor het verlenen van diensten aan Voice of Europe. Bystron staat tweede op de lijst van de AfD voor de Europese verkiezingen. Hij ontkent geld aangenomen te hebben. Zijn partij heeft hem onder druk gezet openheid van zaken te geven.

De Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavský zei vorige week woensdag bij de onthulling van de rol van Voice of Europe: ‘Europa is erg kwetsbaar voor Russische invloed, dus we moeten harder werken aan onze veerkracht’. Russiagate is daarmee een voornaam onderwerp geworden in de campagne voor de verkiezingen, begin juni. En dan vooral als wapen van de middenpartijen tegen opkomend extreemrechts. Citaten uit het verleden zullen de ronde doen. Zoals dat van FvD woordvoerder Manfred de Graaff die Oekraïne in het Europees Parlement beschuldigde van het houden van ‘kinderkennels met draagmoeders om kinderen aan westerse „pedonetwerken” te leveren’. Volgens de briefing van een westerse inlichtingendienst, ingezien door Politico zou de Russische inlichtingendienst een Servische agent hebben gebruikt om EU-instellingen te infiltreren om pro-Kremlin-praatjes over de invasie van Oekraïne te verspreiden. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Stephane Sejourné heeft deze week opgeroepen tot sancties tegen iedereen die de Russische desinformatie verspreidt.

Foto: Dennis Jarvis (cc)

Duizenden demonstranten eisen aftreden van Orbán

29 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Duizenden demonstranten verzamelden zich dinsdag voor de parlementsgebouwen in Boedapest om het aftreden van premier Viktor Orbán te eisen. ‘Sluit ze op’ riepen ze. De aanleiding: de poging van zijn medewerkers om documenten over een geval van corruptie te laten verdwijnen. Peter Magyar, de ex-man van de voormalige minister van Justitie Judith Varga leverde hiervoor het bewijs door de publicatie van een bandje van een gesprek van zijn voormalige echtgenote. Varga vertelt daarin dat assistenten van Orbáns kabinetschef Antal Rogan aan de aanklagers hebben voorgesteld wat er moet worden verwijderd uit documenten met betrekking tot de Volner/Schadl-zaak. Deze zaak draait om de voormalige staatssecretaris van Justitie, Pal Volner, die in 2022 werd beschuldigd van het aannemen van steekpenningen van het voormalige hoofd van de gerechtsdeurwaarders, Gyorgy Schadl.

De affaire brengt Orbán verder in het nauw nadat vorige maand president Katalin Novak en minister van Justitie Varga zich gedwongen zagen af te treden. Dat was vanwege, wat de Orbán getrouwe Novak toegaf, een ‘fout die in het land verbijstering en onrust teweeg bracht’. De president had vorig jaar met instemming van de minister van Justitie de adjunct-directeur van een kindertehuis gratie verleend na zijn veroordeling voor het verdoezelen van seksueel misbruik in zijn instelling. Deze cover up van pedofilie schokte het land waar de regering zo hoog opgeeft over traditionele gezinswaarden. Novak was eerder minister voor Familiezaken en het boegbeeld van Orbáns tegen de ‘westerse decadentie’ gerichte politiek. De regeringspropaganda moest Fidesz-kiezers laten geloven dat Orbán in Europa als enige zijn kinderen beschermt tegen geslachtsveranderingsoperaties en gender-queer-identiteiten.

Foto: trein foto (cc)

Klokkenluider vervolgd voor lekken geheime informatie

28 maart 2024 , 14:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Ruben Schilt, ex-lid van een gemeentelijke commissie in Dordrecht, wordt alsnog vervolgd voor het lekken van geheime informatie uit een besloten vergadering over DuPont/Chemours in Dordrecht. Vorig jaar berichtte het televisieprogramma Zembla over vergeefse pogingen van de chemische fabriek om een schadeclaim van vier gemeenten af te kopen voor ‘enkele miljoenen euro’s’. De schadeclaim betrof de jarenlange verontreiniging van de omgeving met PFAS-stoffen. In een besloten commissievergadering zijn raadsleden op de hoogte gesteld van de afkooppoging van het bedrijf. Burgemeester Kolff deed na de onthullingen van Zembla aangifte wegens schending van de geheimhoudingsplicht. Schilt kwam zelf met de bekentenis dat hij de notulen van de commissievergadering had gelekt. En hij stelde zijn zetel ter beschikking. Kort daarna bevestigde de rechtbank Rotterdam de aansprakelijkheid van DuPont/Chemours voor de verontreiniging. Dat opende de weg voor schadeclaims.

Een petitie om Kolff te overtuigen de aangifte tegen de voormalige politicus in te trekken werd meer dan 3600 keer ondertekend. Maar de burgemeester wilde daar niets van weten. Het OM laat in een persbericht weten dat het lekken van geheime informatie strafbaar is: ‘Raads- en commissieleden leggen voor ze beginnen met hun werk de eed of gelofte af waarbij ze onder andere beloven geheimhouding in acht te nemen.’ Je kunt er een gevangenisstraf voor krijgen, een boete of een taakstraf. Schilt heeft zijn stap verdedigd met een beroep op het algemeen belang. ,’Dit moest iedereen weten’, vond hij. Hij kon de mededeling van wethouder Tanja de Jonge in die commissievergadering over het aanbod van DuPont/Chemours echt niet voor zich houden en moest het met iemand delen. ‘Dit zou anders aan mij blijven vreten.’ Zijn verontwaardiging gold ook het standpunt van de wethouder die zei dat ze gemandateerd was om dit in haar eentje te kunnen beslissen. ‘Ik kom eigenlijk alleen even proeven wat jullie ervan vinden’, had ze gezegd. Schilt: ‘Dat vind ik ondemocratisch, zeker als je beseft dat bij de afgelopen verkiezingen maar 47 procent van de Dordtenaren is gaan stemmen. Iedereen is daar verdrietig over, dus iedereen wil zo transparant mogelijk zijn en dat is dit natuurlijk totaal niet.’

Foto: Jonathan Cutrer (cc)

Macedoniërs tegen de gokindustrie

22 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het begon een aantal jaren geleden in de buurt van Tetovo, de streek waar de Albanese minderheid van Noord-Macedonië woont. De Anti-gokbeweging ontstond uit onvrede over de gestage uitbreiding van het aantal gokhallen tot in de kleinste dorpjes. Xhemal Abdiu, jeugdwerker in Mala Rechica, kende het verwoestende effect van gokken op jonge levens. Hij schaarde zich bij het protest tegen de zoveelste gokhal in zijn dorp en tilde de beweging naar het landelijk niveau. De voornaamste eis van de beweging is een verbod op de vestiging van gokbedrijven binnen een straal van 500 meter van scholen en andere centra waar veel kinderen komen. De regering van Noord-Macedonië reageerde positief en verwerkte de eis in een nieuw wetsontwerp ter beteugeling van de gokverslaving. Maar ‘lakse regelgeving, Oostenrijkse bedrijven en het wetgevingscircus staan in de weg’, schrijft de onderzoeksjournalist David Ilieski. Het is de vraag of de nieuwe wet nog voor de aanstaande verkiezingen door het parlement geloodst kan worden. Zondag kiest Noord-Macedonië een nieuwe president, in mei volgen parlementsverkiezingen.

Gezien de hoge concentratie van scholen en casino’s in dorpen en steden zou het verbod, dat de Anti-Gokbeweging eist en dat nu in een wetsontwerp staat, in theorie honderden casino’s kunnen dwingen geheel te sluiten of naar locaties buiten de stad te verhuizen. Daar was niet iedereen even blij mee. Met de huidige regeringscoalitie van de socialistische SDSM en de partij van de Albanese minderheid DUI zag Abdiu nog wel goede vooruitzichten voor de vereiste strengere regels voor de gokindustrie. In Mala Rechica behaalde de beweging een overwinning met het annuleren van het geplande nieuwe casino. Op landelijk niveau kregen ze steun van Albanese parlementariërs die het voorbeeld van anti-gokverslagingswetgeving uit de buurlanden Albanië en Kosovo wilden volgen. Er zijn echter twee onzekere factoren. Ten eerste heeft de staat Noord-Macedonië zelf baat bij de inkomsten uit de gokindustrie. In 2022 verdiende de staat 88 miljoen euro aan belastinginkomsten uit deze groeiende bedrijfstak. En ten tweede is het de vraag hoe sterk de invloed van de industrie is op het wetgevingsproces.

Foto: Mark Vletter (cc)

Wilders heeft nog steeds lak aan de rechtsstaat

19 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Geert Wilders haalde vorige week uit naar de demonstranten tegen de Israëlische president Herzog die in Amsterdam op bezoek was voor de opening van het Holocaustmuseum. Hij noemde het gedrag van de demonstranten ‘een ongehoorde schande’. En verder zei hij: ‘Het riekt naar een politieke actie van de extreem linkse burgemeester van Amsterdam. Onverantwoord.’ Een opmerkelijk uitspraak van een man die vorige week nog kandidaat-premier was. Demissionair-premier Rutte verdedigde burgemeester Halsema onmiddellijk: ‘Als het gaat om het handhaven van de openbare orde bedrijven onze burgemeesters geen politiek’.

‘Kritiek is prima, maar je moet de instituties van de rechtsstaat wel héél laten,’ schreef staatsrechtsgeleerde Voermans in Het Parool. De rechtse meerderheid in de Tweede Kamer had daar geen boodschap aan en riep op tot een ‘fundamenteel debat over de manier waarop het demonstratierecht zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.’ De emoties over afschuwelijke geluiden wonnen het weer eens van het demonstratierecht en de vrijheid van meningsuiting.

Het verontrustende is dat Wilders en zijn geestverwanten lak hebben aan hun verantwoordelijkheid als politicus om de rechtsstaat te respecteren en te verdedigen. Halsema moet als burgemeester het demonstratierecht handhaven en kan uitsluitend op formele gronden grenzen stellen. Zij mag zich niet inlaten met de inhoudelijk-politieke aspecten van een demonstratie. ‘Vergaande beperkingen naar plaats en tijd komen min of meer neer op een verbod, aangezien daarmee het uitstralende effect van de betoging teniet wordt gedaan’, aldus de verordening. En alleen het OM kan achteraf optreden tegen strafbare uitingen. De Amsterdamse autoriteiten hebben in dit geval de gekwetste bezoekers van de bijeenkomst ook opgeroepen om aangifte te doen.

Foto: Juanje Orío (cc)

Rutte en Von der Leyen uitgedaagd door Roemeense politici

15 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het leek een gelopen race voor Mark Rutte. Nadat er ook uit de VS groen licht kwam leek niets zijn benoeming als secretaris-generaal van de NAVO meer in de weg te staan. Maar toen verscheen ineens de Roemeense president Klaus Johannis als tegenkandidaat. Rutte zal het desondanks misschien wel redden. Maar het is duidelijk dat Oost-Europese politici zich niet zomaar laten wegzetten. Dat moest de Europese Volkspartij ook ervaren nadat Ursula von der Leyen op het EVP-congres in Boekarest als kopkandidaat was benoemd voor de aanstaande Europese verkiezingen. Europarlementariërs van de oppositiepartij USR hebben aangekondigd haar kandidatuur niet te zullen steunen.

Oost-Europa onderbedeeld

Johannis is duidelijk over zijn motief om zich kandidaat te stellen als NAVO-chef. De Roemeense president vindt het hoog tijd dat Oost-Europa meer relevante posities gaat bekleden. De belangrijkste posities in de NAVO en in de EU zijn momenteel bezet door politici uit het oude Europa. De Oost-Europese staten zijn al 25 jaar lid van de NAVO maar hebben nog nooit de secretaris-generaal mogen leveren. ‘Het is een van de redenen dat veel Oost-Europeanen zich een beetje buitengesloten voelen. Het is een fout en ik hoop dat deze fout niet nog eens wordt gemaakt,’ zei hij eind vorige maand bij een bezoek aan de Europese parlement. Dat is ook voor twee andere Oost-Europese politici de reden om zich kandidaat te stellen. De Estlandse premier Kaja Kallas en de Letse minister van Buitenlandse Zaken Krisjanis Karins hebben zich ook al gemeld. Met verwijzing naar de positie van hun land in de frontlinie van het conflict met Rusland. Karins merkte daarnaast ook nog op dat het hoofd van de NAVO uit een land zou moeten komen dat de afgesproken 2% norm volledig haalt. Een steek onder water aan het adres van de Nederlandse premier. Ook bij de kandidatuur van Iohannis hebben bezwaren tegen Rutte mogelijk een rol gespeeld. Nederland blokkeerde jarenlang (met Oostenrijk) de toetreding van Roemenië tot de Schengenzone uit vrees voor de toename van aantallen arbeidsmigranten. Die toetreding lijkt nu nabij, maar is er officieel nog steeds niet.

Foto: Roel Wijnants (cc)

Wilders is een valse concurrent

11 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Wilders heeft geen partij. Maar dat schijnt de echte politieke partijen in Nederland niet te deren. VVD, NSC en BBB gaan met Wilders om alsof hij een gewone politieke partij vertegenwoordigt. Maar hij is alleenheerser in een partij met twee leden (hijzelf en een Stichting waarvan hij het enige bestuurslid is). Hij beslist zonder enige bemoeienis van zijn achterban over programma en kandidaten. Hij dicteert als enige wat er naar buiten komt. Hij beheert de financiën en weigert daarover openheid te geven. Waarom behandelen politici en media Wilders als een normale collega? Nu hij van schreeuwer aan de zijlijn in één klap kandidaat-premier is geworden zou je verwachten dat er van zijn bijzondere status een punt wordt gemaakt door zijn potentiële coalitiepartners. Maar daar is (nog) niets van te zien. Zijn er dan geen regels voor politieke partijen?

Nee, die zijn er niet of nauwelijks. In de Kieswet worden geen eisen gesteld aan het aantal leden van een politieke groepering, respectievelijk vereniging, noch aan de interne organisatie ervan, schrijft de Kiesraad. De enige toets voor de registratie van een naam die bij de verkiezingen op het stembiljet komt is een notariële akte waarin staat dat er sprake is van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid. De vereniging moet voldoen aan de formele wettelijke eis dat deze twee oprichters heeft en minimaal één lid. Een aldus als ‘partij’ geregistreerde groepering kan in aanmerking komen voor subsidie als ze minimaal duizend leden heeft. Wilders heeft daarvan afgezien.

Waan van de dag

Rechtse populisten hebben geen boodschap aan vrouwenrechten

8 maart 2024 , 11:04 , door Jos van Dijk

De Europese Conservatieven en Hervormers (van o.a. de Poolse PiS) en de groep Identiteit en Democratie (van o.a. Marine Le Pen) scoren slecht op vrouwenrechten.

Ze zullen verkondigen dat ze opkomen voor ‘het volk’. Maar de helft van het volk komt er bekaaid af als we kijken naar de stemmingen van de populisten in het Europarlement, schrijft Marie Hélène Ska, secretaris generaal van de Belgische vakbondsfederatie ACV-CSC.

‘Tegen gelijke beloning, tegen fatsoenlijke werk- en levensomstandigheden voor vrouwen, en zelfs tegen het niet onderschrijven van de strijd tegen geweld en mensenhandel – dat zijn de stemmen van extreemrechts in het Europees Parlement tijdens de afgelopen termijn.’

Foto: EU2017EE Estonian Presidency (cc)

Portugal: blijft het links of wordt het rechts?

8 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Portugal gaat zondag vervroegd naar de stembus. De socialistische premier António Costa (foto) zag zich eind vorig jaar gedwongen de handdoek in de ring te gooien vanwege een corruptieponderzoek. De socialisten zijn in de polls nu voorbijgestreefd door de centrum-rechtse Democratische Alliantie die onlangs nieuw leven is ingeblazen. Nieuw voor Portugal is de opmars van de extreem-rechtse partij Chega (Genoeg). Portugal was tot voor kort een van de laatste Europese landen zonder een invloedrijke rechts-populistische partij. De verkiezingen in Portugal vinden plaats in de aanloop naar de Europese verkiezingen in juni. Ze kunnen laten zien hoever de verrechtsing in Europa is gevorderd.

In het corruptieonderzoek lijkt het bewijs tegen premier Costa inmiddels minder sterk dan gedacht. Het Openbaar Ministerie heeft toegegeven dat er sprake is van een naamswisseling. Economieminister Costa Silva zou geprofiteerd hebben van ‘een schimmige deal rond groene-energieprojecten met een datacentrum, waterstofprojecten en lithiummijnen in het noorden van Portugal. Lithium is een belangrijk bestanddeel in batterijen voor elektrische auto’s en levert veel geld op.’ Premier Costa, die altijd heeft volgehouden dat hij een schoon geweten heeft, lijkt nu gevrijwaard van schuld. De premier staat bekend als een pragmatische politicus die met iedereen compromissen kan sluiten. Hij hoopt op tijd zijn naam te kunnen zuiveren voor een vervolg van zijn politieke carrière als de nieuwe voorzitter van de Europese Raad. Maar de reputatie van zijn socialistische regering is wel flink aangetast. En het vertrouwen van de Portugezen in de politiek is aanzienlijk gedaald. Het zal zondag vermoedelijk resulteren in lage opkomstcijfers.

Waan van de dag

Rojava: een vergeten experiment

1 maart 2024 , 11:36 , door Jos van Dijk

Het democratisch-socialistische experiment in de Koerdische regio Rojava lijdt onder onophoudelijke Turkse bombardementen.

‘Sinds oktober 2023 heeft het Turkse leger dagelijks de dorpen, steden en civiele infrastructuur van Rojava in het Noordoosten van Syrië gebombardeerd – ondersteund door wapenleveranties uit de Verenigde Staten en andere westerse landen. Ongeveer 80 procent van de elektriciteits- en waterstations is verwoest, waardoor miljoenen mensen zonder verwarming, energie en voldoende watervoorziening zitten. En terwijl de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan de Israëlische genocide tegen de Palestijnen veroordeelt, maakt hij hypocriet misbruik van de aandacht van de wereld voor Gaza om de zijne te verbergen.’

Foto: Fraktion DIE LINKE. im Bundestag (cc)

Concurrenten voor de AfD

1 maart 2024 , 08:00 , door Jos van Dijk

Het Duitse politieke landschap was lange tijd nogal saai vergeleken met de buurlanden. Vier middenpartijen (CDU, SPD, FDP en Groenen). Links Die Linke en rechts de AfD. Maar sinds kort is er enige beweging gekomen met nieuwe politieke formaties op de linker- en de rechterflank. Sahra Wagenknecht, al jarenlang een eigenzinnige lastpak in Die Linke, heeft zich eind vorig jaar met negen verwante fractieleden afgescheiden en onlangs een nieuwe partij opgericht, BSW, voluit: Bündnis Sahra Wagenknecht -Vernnuft und Gerechtigkeit. Op de rechterflank heeft de voormalige directeur van de Duitse inlichtingendienst Hans-Georg Maaßen vorige week tijdens een bootreis op de Rijn de Werte Union ten doop gehouden. Beide partijen hebben aangekondigd campagne te gaan voeren voor de Landtagswahlen komend september in de Oost-Duitse deelstaten Sachsen, Thüringen en Brandenburg. Wagenknecht wil al eerder meedoen aan de Europese verkiezingen in juni. Daarvoor hebben zich ook de Beierse Freie Wähler van Hubert Aiwanger gemeld met een rechts programma waarin versterking van de Europese buitengrenzen en hervorming van het asiel- en vluchtelingenbeleid centraal staan. De vraag is wat dit allemaal gaat betekenen voor de AfD, de partij waartegen al wekenlang door duizenden mensen in het hele land wordt gedemonstreerd, maar die in de peilingen nog steeds op de tweede plaats staat, na de CDU.