Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Kancelaria Premiera (cc)

Polen wijkt voor Amerikaanse druk

31 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Poolse president Andrzej Duda heeft het niet aangedurfd de omstreden mediawet te ondertekenen. De wet die buitenlandse bedrijven van de Poolse mediamarkt had moeten weren wordt niet van kracht. Duda schermde bij zijn besluit maandag j.l. met mooie woorden over de persvrijheid, maar het is geen geheim dat druk vanuit de VS een belangrijke rol heeft gespeeld. De wet was vooralsnog gericht tegen één Amerikaanse tv-zender, TV24, een populair kanaal dat als enige nog kritische geluiden over de huidige PiS-regering laat horen. Duda is er niet tegen om buitenlandse bedrijven buiten de deur te houden, maar vond dat de wet niet moest gelden voor bedrijven die al in Polen actief zijn. Hij waarschuwde dat arbitrage over de rechten van TVN ertoe zou kunnen leiden dat Polen wordt aangeklaagd voor ‘miljarden dollars’. De Amerikaanse zaakgelastigde in Warschau Bix Aliu twitterde: ‘Dank u, mijnheer de president Andrzej Duda, voor uw leiderschap en inzet voor gemeenschappelijke democratische waarden en voor het beschermen van het investeringsklimaat in Polen. Samen zijn de bondgenoten sterker!’

In Brussel zal het besluit van de Poolse president met gemengde gevoelens ontvangen zijn. Enerzijds kan de stap van Duda gezien worden als een teken dat er nog iets van respect voor democratische waarden aanwezig is in het autoritair geregeerde land. Een sprankje hoop voor de oppositie misschien. Anderzijds is het ook voorstelbaar dat de president jaloerse gevoelens heeft opgeroepen bij EU-leiders die al jaren proberen het land in het gareel te krijgen. Waarom luisteren ze wel naar de VS en niet naar ons? De EU is onlangs een nieuwe juridische procedure gestart tegen de besluiten van het Poolse Hooggerechtshof van deze zomer waarmee Polen de eigen wet boven de gemeenschappelijke Europese wetgeving plaatste. Het is de zoveelste poging van de Europese Commissie om via de juridische weg Polen te wijzen op zijn verplichtingen als EU-lidstaat.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

De media en het rechts-populisme

29 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Anet Bleich en Natascha van Weezel schreven een boek over de omgang van de media met rechts-populistische partijen: De Houdgreep. Bleich: „In de regel is dat tamelijk kritiekloos. Terwijl die partijen zelf voortdurend afgeven op journalisten. Het is bijna masochistisch van de journalistiek.” Toch blijven journalisten aan de PVV en het FvD trekken omdat ze hopen te kunnen scoren met ophef en vertier. Behalve een waarschuwing voor het ondemocratische gehalte van met name FvD is het boek een kritiek op de media die primair voor de spanning en sensatie achter Wilders en Baudet aanlopen.

Moet je dan geen aandacht besteden aan deze partijen? Op deze vraag geeft het boek helaas geen bevredigend antwoord. Bleich en van Weezel stellen wel het argument ter discussie ‘dat de rechtse populisten er bij horen en dat hun verhaal evenzeer moet worden gehoord als dat van alle anderen.’ Ze beschouwen het als een valkuil voor de media ‘dat je PVV en Forum afschildert als gewone, tamelijk onschuldige partijen’. Ze verwijzen naar Léonie de Jonge die onderzocht waarom rechts-populistische partijen in Wallonië zo weinig succes hadden. Dat had volgens haar vooral te maken met de manier waarop de media met extreemrechts omgingen. Ze behandelen extreemrechtse partijen als zodanig en niet als ‘gewoon’. Bleich en Van Weezel citeren een fundamentele vraag van De Jonge: ‘Ben je hoeder van de democratie of passief doorgeefluik?’.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Een kerstboodschap uit Palestina

25 december 2021 , 09:00 , door Jos van Dijk

OPROEP - In christelijke kerken zal vandaag weer hard gebeden worden voor vrede op aard, ook door de politieke vertegenwoordigers van vele gelovigen in de ChristenUnie, de SGP en het CDA. Ondanks dat zij keer op keer bezwijken voor de weinig vreedzame boodschappen van de Israëllobby. Zoals in het recente debat over de begroting van Buitenlandse Zaken. Misschien moeten ze ook eens luisteren naar hun christelijke medebroeders in het Heilige Land. De orthodoxe patriarchen en andere kerkleiders in Jeruzalem waarschuwen in een gezamenlijke verklaring dat ‘de christelijke aanwezigheid in het Heilige Land’ ernstig gevaar loopt. ‘Radicale groepen’ proberen eigendommen te verwerven in het christelijk deel van Jeruzalem om de aanwezigheid van christenen terug te dringen. Niet zelden met geweld en intimidatie.

Sheikh Jarrah

De Grieks-Orthodoxe patriarch sprak eerder over de strijd die kerken voeren tegen ‘radicale groepen’ en hun ‘haatmisdrijven evenals onderhandse tactieken, intimidatie en systematische pogingen om het vermogen van christenen om in hun historische huizen en buurten te blijven te verminderen’. In Sheikh Jarrah, een wijk in bezet Oost-Jeruzalem, dreigen zeventien Palestijnse gezinnen hiervan het slachtoffer te worden. Zij zullen moeten wijken voor Joodse kolonisten die een beroep doen op oude rechten. Ondanks dat de Israëlische rechter volgens internationaalrechtelijke maatstaven in bezet gebied buiten zijn boekje gaat is onlangs het eerste uitzettingsbevel afgegeven. Yonatan Yosef Yosef beweert de rechten op het perceel te hebben gekocht van een nabestaande van de Joodse familie die er tot 1948 woonde en toen gedwongen was te vluchten. Het pijnlijke is dat dergelijke claims van Joodse Israëli’s door de rechter wél worden ondersteund, terwijl overeenkomstige claims van Palestijnen die huis en haard moesten verlaten en nu al 75 jaar in vluchtelingenkampen wonen worden afgewezen. Het hoofd van een EU-delegatie, Sven Kuhn von Burgsorff, heeft Israël maandag opgeroepen te stoppen met de uitzettingen in Sheikh Jarrah.

Foto: Département des Yvelines (cc)

Krijgt Frankrijk een vrouwelijke president?

24 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Om de komende tijd in de gaten te houden: de campagne voor de Franse presidentsverkiezingen. Het lijkt voor Macron, die zich overigens nog niet als kandidaat heeft aangemeld, beslist nog geen gelopen race. En na de wisseling van het leiderschap in Duitsland kan een nieuwe politiek leider in Frankrijk grote gevolgen hebben voor Europa. Begin deze maand hebben Les Républicains Valerie Pécresse gekozen als hun kandidaat voor het presidentschap. De Republikeinen vormen met hun erfenis van het gaullisme het traditioneel centrum-rechtse blok in Frankrijk dat eerder -onder andere namen- presidenten had als Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy (onlangs veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens illegale financiering van zijn presidentscampagne in 2012).

Tweede ronde

De keuze voor Pécresse was een verrassing. Haar partij is nogal verdeeld in een rechtse vleugel, die dichtbij de radicaal-rechtse Marine Le Pen (Rassemblement National) en haar nog extremere concurrent Eric Zemmour staat, en aan de andere kant centristen die hopen stemmen te kunnen winnen bij voormalige, teleurgestelde aanhangers van Macron. Pécresse zal beide groepen te vriend moeten houden om in april bij de presidentsverkiezingen succes te kunnen boeken. Dat succes moet resulteren in een plek voor de tweede ronde, die hoogstwaarschijnlijk tegen zittende president Macron uitgevochten gaat worden. Als zij er in slaagt tot de tweede ronde door te dringen is Macron, gegeven een overmacht aan de rechtse kant, niet zeker van een nieuw mandaat. Daarvoor moet Pécresse, die als gematigd bekend staat, extreemrechts niet te veel tegen de haren in strijken. En tevens hopen dat Le Pen en Zemmour elkaar kiezers blijven afsnoepen, zodat geen van beide groot genoeg wordt om de tweede ronde te halen. Volgens de laatste peilingen staat ze op 17%, net vóór Le Pen (16%) en Zemmour (13%). Samenwerking van de twee extremisten lijkt nauwelijks mogelijk. Ze haten elkaar, schrijft Politico. Le Pen probeert nog steeds een opening naar het midden te maken. Zemmour trekt fascistisch geweld aan.

Waan van de dag

Links wint in Chili

20 december 2021 , 10:03 , door Jos van Dijk

De linkse voormalige studentenleider Gabriel Boric versloeg zijn ultraconservatieve tegenkandidaat José Antonio Kast zondag bij de Chileense presidentsverkiezingen met ruim verschil.

Boric past bij een generatie van nieuwe, linkse leiders die de afgelopen jaren progressieve thema’s als het klimaat, vrouwenrechten en inheemse rechten prominent op de politieke agenda van het conservatieve land hebben gezet. Thema’s die ook tijdens de grootschalige protesten van 2019 tot de eisen van tienduizenden Chilenen behoorden.

Foto: campact (cc)

Scholz en Rutte over migratie en Europa

17 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

De onderhandelaars van VVD, D66, CDA en CU hebben deze week hun coalitieakkoord gepresenteerd. Het is een akkoord op hoofdlijnen en het telt 42 pagina’s. Negen maanden na de verkiezingen is er nu dan eindelijk zicht op een nieuwe regering. Onze oosterburen hadden niet veel meer dan twee maanden nodig voor een uitgebreid en gedetailleerd Koalitionsvertrag van 178 pagina’s. De nieuwe regering van SPD, FDP en Groenen is vorige week van start gegaan.

Het is verleidelijk om de twee onderhandelingsresultaten met elkaar te vergelijken. Helemaal eerlijk is dat niet. Het Ampel-team steunt op partijen die over het geheel wat linkser staan dan het Nederlandse kwartet van Rutte. De Duitse onderhandelaars schreven een volledig regeeerakkoord. Hier in Nederland was op voorhand gezegd dat men niet te diep op de zaken in zou gaan en dat de hoofdlijnen onder de verantwoordelijkheid van de nog te benoemen ministers verder zouden worden uitgewerkt. We zijn benieuwd hoe dat verder gaat. Wordt die uitwerking ook aan het parlement voorgelegd? Zal er dan ook zoveel media-aandacht zijn als bij de presentatie van de hoofdlijnen? Of is er in Nederland überhaupt geen belangstelling voor lange, degelijke inhoudelijke politieke teksten?

Migratie

Ook al zijn de stukken qua doel en omvang niet goed met elkaar te vergelijken, ik kon het toch niet nalaten ze op een paar punten naast elkaar te leggen. Migratie bijvoorbeeld, het door corona verdrongen maar nog altijd sluimerende maatschappelijke strijdpunt. De nieuwe Duitse regering wil een ‘nieuw begin’ maken met de migratie- en integratiepolitiek, een ‘paradigmawisseling’ zelfs. Het besef dat er op dit gebied naar nieuwe oplossingen gezocht zal moeten worden missen we voorlopig bij de constituerende partijen van Rutte IV: ‘Wij willen migratie zoveel mogelijk in goede banen leiden en meer grip krijgen op migratie. Ons doel is om migratie zoveel mogelijk gestructureerd te laten verlopen, ongewenste migratiestromen zoveel mogelijk te beperken en het draagvlak voor migratie in onze samenleving te behouden en te versterken.’ Worden we hier warm van? Rutte IV oppert een beleidsmatig richtgetal van migratie naar Duits voorbeeld. De Duitsers noemen geen getallen meer. Wat ze wel schrijven is dat het ‘een kwestie van beschaving is en een wettelijke verplichting om te verhinderen dat mensen op zee verdrinken. De civiele reddingsinitiatieven op zee mogen niet worden belemmerd.’ Sterker: de overheid en de EU moeten hier het voortouw nemen. In de Nederlandse voornemens lijkt migratie vooral moeilijkheden en bedreigingen op te leveren: een grote instroom vereist samenwerking met onze buren op het gebied van ‘bewaken van de grenzen, relocatie en verdere operationele samenwerking.’ En dan hebben we het nog niet gehad over het ‘continueren en intensiveren van de huidige aanpak van overlastgevers in AZC’s .’ Met als sluitstuk de ‘ongewenstverklaring’. Een knieval naar de PVV.

Foto: Ben Paul (cc)

Het ongelooflijke verhaal van klokkenluider Frits Veerman

14 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Abdul Qadeer Khan, de Pakistaanse atoomspion die met kennis van het Nederlandse ultracentrifugeproject zijn land hielp aan de atoombom, is onlangs op 85-jarige leeftijd overleden. Pakistan voerde onder zijn leiding in 1998 voor het eerst een atoomtest uit, als reactie op kernproeven in buurland en aartsvijand India. Khan studeerde in Delft metaalkunde en werkte na zijn promotie in de jaren zeventig bij het Fysisch Dynamisch Onderzoekslaboratorium (FDO) dat onderzoek deed voor Urenco. Zijn collega, technisch fotograaf Frits Veerman, kreeg argwaan vanwege de belangstelling die Khan had voor de bouw van het ultracentrifugeproject. Toen hij dit meldde werd hem het zwijgen opgelegd en kreeg hij ontslag. Veerman heeft zijn zaak na meer dan dertig jaar voorgelegd aan het Huis voor Klokkenluiders. Vorig jaar is hij na onderzoek van het Huis erkend als klokkenluider. Frans Bromet maakte een documentaire over Veerman die in april j.l is uitgezonden. Dirk van Delft, de voormalige chef van de wetenschapsredactie van NRC-Handelsblad, schreef over de affaire het onthullende boek Splijtstof, mede op basis van gesprekken die hij met Veerman had, kort voordat deze in februari van dit jaar plotseling is overleden.

Nederland werkte mee

Het verhaal over de oorsprong van de Pakistaanse atoombom is inmiddels wijd en zijd bekend. Wat Veerman door zijn volharding om als klokkenluider erkend te worden hieraan heeft toegevoegd is de Nederlandse kant van wat in de media oorspronkelijk is neergezet als een buitengewoon geval van bedrijfsspionage. Veerman kreeg eind jaren zeventig het zwijgen opgelegd ter bescherming van de commerciële belangen van de bedrijven betrokken bij het ultracentrifugeproject. Zijn collega Khan heeft niet alleen kunnen profiteren van de gebrekkige bescherming van het onderzoek en de bouw van de kerncentrale. Toen hij eenmaal met de gestolen gegevens in Pakistan aan de slag ging om het Almelose project na te bouwen voor de productie van een atoombom kreeg hij nog altijd medewerking vanuit zijn Nederlandse netwerk. FDO en VMF Stork leverden onderdelen aan Pakistan. Een studievriend van Khan, Henk Slebos, heeft hem ook jarenlang spullen verkocht voor de Pakistaanse atoombom. De Tilburgse autofabrikant Daf leverde Khan 6.500 buizen van `maraging staal’. Slebos is veroordeeld, Daf, FDO en Stork niet. Ook Khan’s voormalige hoogleraar Martin Brabers (TU Delft, later Universiteit van Leuven) die zijn student lange tijd heeft bijgestaan bij zijn ontwikkeling van de Pakistaanse atoombom is daar nooit op aangesproken.

Foto: campact (cc)

Scholz belooft continuïteit met nieuwe partners

10 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Minder dan drie maanden na de verkiezingen is woensdag in Duitsland een nieuw kabinet geïnstalleerd. Olaf Scholz, de nieuwe bondskanselier van de sociaaldemocratische SPD, beloofde bij zijn aantreden continuïteit na zestien jaar Merkel. Hij zal het moeten doen met twee voormalige oppositiepartijen met uiteenlopende programma’s: de liberale ondernemerspartij FDP en de Groenen. De coronapandemie wordt de eerste uitdaging voor de nieuwe regering. Met krap 70% gevaccineerden heeft Merkel vorige week een lockdown voor ongevaccineerden afgekondigd. Een vaccinatieplicht is niet uitgesloten. De nieuwe gezondheidsminister Karl Lauterbach (SPD) die er zelf eerst tegen was is nu voor. Het volledige Kabinet-Scholz is hier te vinden. Ik maak een rondje langs de nieuwe bewindslieden van de Groenen:

Annalena Baerbock: Europa eerst

De nieuwe minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock (Groenen) vertrok na haar beëdiging meteen voor een rondreis langs Parijs, Brussel en Warschau. Zij heeft het regeerakkoord van de drie partijen een sterke Europese inslag gegeven. In haar eerste verklaring als minister schrijft Baerbock, ooit actief als lid van de Werkgroep Buitenland van de Europese Groenen: ‘Europa speelt een centrale rol in ons buitenlands beleid. [Maar] we zullen onze ideeën en belangen niet over de hoofden van onze buren najagen, laat staan ten koste van hen.’ In Parijs heeft ze gisteren aan haar collega Jean-Yves Le Drian wel meteen duidelijk gemaakt dat kernenergie in haar ogen geen duurzame energiebron is, zoals de Fransen het graag willen zien. De rol van kernenergie staat op de agenda van de EU in het kader van de afspraken over wat wel en niet als groene brandstof kan worden beschouwd. Duitsland en Oostenrijk staan op dit punt tegenover Frankrijk, Polen en Tsjechië. De verschillende inzichten zullen op het niveau van regeringsleiders moeten worden uitgepraat. Bondskanselier Scholz gaat binnenkort ook naar Parijs. Europa blijft toch vooral draaien om de as Parijs-Berlijn. En buitenlandpolitiek blijft in beide landen in veel gevallen Chef-Sache.

Waan van de dag

CO2-uitstoot digitale sector ongeveer evenveel als van de luchtvaart.

7 december 2021 , 10:47 , door Jos van Dijk

Uit onderzoek van GreenIT, in opdracht van de Europese Groenen, blijkt dat digitale technologie een enorme impact op het milieu heeft.

De impact van de techsector op het milieu wordt voor 75% veroorzaakt door de productieprocessen van de apparaten zelf. Datacentra en netwerken, zoals WiFi of 4G, zijn verantwoordelijk voor het resterende kwart. Uit het onderzoek blijkt bovendien dat voor de productie en het gebruik van onze digitale apparaten per Europeaan gemiddeld 225 kg per jaar afval geproduceerd wordt.

Foto: William Murphy (cc)

Ierland honderd jaar onafhankelijk

3 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

John Costelloe, gemeenteraadslid voor Sinn Féin in het Ierse Limerick heeft zich de kritiek van zijn collega’s op de hals gehaald met een opmerkelijk voorstel. Hij wil het Britse koninklijke wapen van de postbussen in Ierland afslijpen. Costelloe: ‘Waarom hebben we nog steeds die Britse tekens langs onze wegen? We kunnen ze eraf slijpen. Laten we het logo van ons eigen Postbedrijf erop zetten, niet het koninklijke wapen. We zijn een onafhankelijk land. We begrijpen allemaal onze geschiedenis, maar we hoeven er niet elke dag van de week aan herinnerd te worden.’

Costelloe’s collega Conor Sheehan (Labour) reageerde geschokt op het beeld van de slijpmachine. ‘Je gaat toch ook niet met een voorhamer het St. Johns Castle te lijf’, zei hij met verwijzing naar een van de belangrijkste toeristische attracties van de stad. Fine Gael raadslid McSweeney maakte er meteen een politiek punt van tegen Sinn Féin: ‘We kunnen ons verleden niet uitwissen, maar ik geloof wel dat er hier enkele partijen zijn die een heel duister verleden hebben en niet willen dat dit herinnerd wordt. Helaas zal een slijpmachine deze geschiedenis niet verwijderen.’

Vrijstaat

Maandag is het honderd jaar geleden dat de Ierse Vrijstaat tot stand kwam. De nationalisten gingen akkoord met het Anglo-Ierse Verdrag waarin de onafhankelijkheid van Ierland met uitzondering van zes Noord-Ierse graafschappen werd erkend. Het betekende het einde van de onafhankelijkheidsoorlog. De Britse troepen trokken zich terug, maar de constitutionele band met het Britse Koninkrijk bleef bestaan. Ierland kreeg de status van een dominion zoals Canada en Australië met de Britse koning aan het hoofd.

Waan van de dag

Andersson alsnog premier van Zweden

1 december 2021 , 11:53 , door Jos van Dijk

Magdalena Andersson is opnieuw gekozen als premier van Zweden. Met een nieuwe uitdaging.

Vorige week werd zij als eerste vrouwelijke premier van het land gekozen. Ze moest toen dezelfde dag alweer aftreden omdat de minderheidscoalitie van Groenen en Sociaaldemocraten uit elkaar viel na een conflict over de begroting. Andersson is deze week opnieuw als premier gekozen, nu van een minderheidsregering van uitsluitend Sociaaldemocraten, omdat er net geen meerderheid was in het parlement om dat te verhinderen. In het Zweedse staatsrecht kan een premier benoemd worden en regeren zolang niet een meerderheid van 175 parlementsleden daar expliciet tegen stemt.

Foto: Rachel Knickmeyer (cc)

Betonrot

30 november 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - De civiele rechter in Amsterdam veroordeelde vorige week twee beveiligers van Forum voor Democratie voor de mishandeling van de Bossche videokunstenaar Jasper van den Elshout. Hij hield vorig jaar een eenmansdemonstratie tegen Baudet toen die in Den Bosch aan het flyeren was. Van den Elshout stond met een kartonnen doos voor ‘oud papier’ op de Parade, zodat mensen daar hun FvD-krant meteen in konden doen. Beveiligers van Baudet sleurden de demonstrant van het plein, trokken hem omver en drukten hem een kwartier tot twintig minuten tegen de grond, terwijl Van den Elshout op zijn knieën zat. Hij heeft nog enige tijd last gehad van een pijnlijke schouder en knie.

Opmerkelijk is de reactie van Baudet na het incident. Tegen de politie verklaarde hij: ‘Ik had onmiddellijk een slecht gevoel bij deze man. Ik had een bedreigd gevoel. Ik vond het echt bedreigend.’ De civiele rechter vond mede op grond van verklaringen van getuigen dat er geen sprake was van een bedreigende situatie. De rechter ging echter niet mee met de eis aan Forum voor Democratie voor een rectificatie van Baudets beschuldigingen. De beveiligers werden wel veroordeeld tot 4000 euro schadevergoeding wegens belemmering van de vrijheid van meningsuiting, vrijheidsberoving en aantasting van de lichamelijke integriteit.