Jona Lendering, auteur op Sargasso

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Racisme

22 juni 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

COLUMN - U heeft het nieuws gehoord en gezien. Een schietpartij, vorige week, in de Emanuel African Methodist Episcopal Church in Charleston. Negen doden. Over de motieven van dader Dylann Roof bestaat weinig twijfel: hij riep zelf “I want to shoot black people” en “You rape our women and are taking over our country – you have to go”. Foto’s tonen hem met symbolen van het apartheidsregime en inmiddels is ook een website geïdentificeerd die hij met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid heeft ingericht. “A loner well-versed in white-supremacist thought”, zoals de inhoud is samengevat.

Een Einzelgänger dus, maar wel een die verrotte goed begreep wanneer hij moest schieten: op het moment dat de pers paraat stond om verslag te komen doen. Hillary Clinton was die dag in de stad en Jeb Bush zou er de volgende dag zijn. Op wat de laatste dag van zijn leven zou zijn, had de vermoorde dominee Clem Pinckney nog campagne gevoerd voor de democratische presidentskandidate. Bush zegde zijn bezoek af. Deze schietpartij was slecht nieuws voor de republikeinen.

De omroeptak van de republikeinse partij, Fox TV, zat er maar mee. Gelukkig kwam iemand op het idee om voor de verandering een keer genuanceerd te zijn. Hoe waren we immers zo zeker van dat racisme van die dader? Het waren ten slotte zijn slachtoffers die getuigden, en die konden het, geschokt als ze waren, makkelijk verkeerd hebben begrepen. Het was net zo aannemelijk dat het een aanval was op de christelijke waarden die de kerk uitdroeg. En zo bracht Fox, zoals zo vaak, het nieuws niet zoals het was maar zoals het de republikeinse partij het beste uitkwam.

Foto: Reinier Sierag (cc)

Kontinuität des Irrtums

17 juni 2015 , 08:00 , door Jona Lendering

OPINIE - Niemand leest blogs écht. Dit heeft als voordeel dat het niemand opvalt wanneer ik als blogger mijn argumenten zo nu en dan herhaal, en dat komt goed uit, want ook de politiek staat nogal eens op de auto-repeat. Zo las ik onlangs dat burgemeester Piet Bruinooge van Alkmaar er trots op is dat de prostitutiezone in zijn stad is verkleind. Ik citeer:

Op 143 ramen werkten bij de opheffing van het bordeelverbod in 2000 vijfhonderd meisjes. Hier … in Alkmaar kwamen Volkswagenbusjes met Duitsers voor de veel te jonge meisjes die op de Achterdam het vak leerden.

Van die 143 ramen, zo lezen we verder, zijn er nu nog 69 over en er werken nog honderd dames.

De tijd van de hele jonge meisjes is voorbij en de Duitse busjes komen niet meer langs.

Het erge hieraan is dat de burgemeester er trots op is, terwijl de tegenargumenten vandaag de dag net zo valide zijn als drie jaar geleden, toen het sluiten van de ramen werd aangekondigd.

Die tegenargumenten zijn algemeen bekend: allerlei adviseurs van allerlei overheden hebben ze genoemd en de Eerste Kamer heeft, overtuigd door de tegenargumenten, de door het huidige kabinet voorgestelde prostitutiewetgeving niet willen aannemen. Daarover is in alle media bericht.

Foto: copyright ok. Gecheckt 01-03-2022

Gepolitiseerde archeologie

16 juni 2015 , 08:00 , door Jona Lendering

COLUMN - Er zijn legio grappen over de politiek en u kent ze ook wel. “Vertel mijn moeder niet dat ik in de politiek ben gegaan, want ze denkt dat ik piano speel in een hoerenkast.” De Leidse docent Economische en Sociale Geschiedenis die zich in schaamte wentelt omdat hij Mark Rutte een genade-zesje heeft gegeven voor economie. Een door de overlegcultuur verwarde ambassadeur die niet weet wie hij moet omkopen.

Ik denk dat het eigenlijk wel meevalt. Niet alle politici zijn mediageile carrièrejagers. Het is niet altijd links lullen, rechts zakkenvullen. Lang niet alle beleid is irrationeel. Onze premier mag dan meer beloven dan hij waarmaakt, een slecht historicus zijn en niet kunnen rekenen, het zou me verbazen als hij ook nog corrupt was. Ik ben cynisch genoeg om aan te nemen dat de competitieve sfeer in het parlement onze volksvertegenwoordigers wel eens verleidt tot standpunten die eerder opvallend zijn dan weldoordacht, maar diezelfde competitieve sfeer verhindert dat zulke standpunten een lang leven is beschoren. Misschien is dat naïef, maar dat zij zo.

Maar soms wrijf ook ik mijn ogen uit.

Zoals vrijdag, toen Ronald van Raak van de SP opperde dat er een standbeeld van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof moest komen. Dat is een respectabel voorstel. Er mag zeker wat meer aandacht komen voor een van onze grootste staatslieden. Hij stelde echter óók voor om de grafkapel onder de voormalige hofkapel te openen om te zien of daar het lichaam en de schedel van Van Oldenbarnevelt zouden liggen. En dat is nou niet zo’n tof idee.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Cunera van Rhenen

15 juni 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

COLUMN - Sinds afgelopen vrijdag toont Museum het Catharijneconvent in Utrecht de doek waarmee de heilige Cunera uit Rhenen zou zijn gewurgd. Ik had naar de persconferentie gewild maar moest zo nodig, juist toen ik mijn huis verliet om naar Utrecht te gaan, mijn enkel verzwikken. Daarom kan ik u niets vertellen over de presentatie.

Jammer, want de legende van Cunera, die we kennen uit een Middelnederlands gedicht, is best interessant. Na wat verhalen over haar geboorte in Brittannië en enkele voorspellingen van haar latere heiligheid, trekt Cunera in het jaar 337 met de heilige Ursula naar Rome, waar paus Cyriacus hen ontvangt. Op de terugreis langs de Rijn belanden ze in Keulen, dat zich net in deze tijd moet verdedigen tegen een leger van barbaren. Ursula en haar gevolg – elfduizend maagden, volgens de traditie – sterven de marteldood, maar Cunera weet te ontkomen en wordt opgevangen door de koning van de Rijn, Radboud.

Cunera treedt in dienst van Radboud, wiens kasteel in Rhenen is, en staat al snel aan het hoofd van de huishouding. Ze leidt – het is immers een legende – een voorbeeldig christelijk leven, bijvoorbeeld door de etensresten van de koninklijke dis uit te delen aan de armen. Langzamerhand groeit er een rivaliteit met de koningin, die uiteindelijk haar bediende wurgt met haar halsdoek. Dit zou zijn gebeurd op 28 oktober van het jaar 340.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Wonderverhaal

8 juni 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

COLUMN - Zomaar een berichtje uit de sociale media. Een Australische kankerpatiënte had vernomen van de kerk van de heilige Charbel en besloot er met haar zoon naartoe te gaan. Toen ze er aankwamen, bleek de kerk echter gesloten. Ze liep al terug naar de auto toen een priester langs kwam wandelen en hun vroeg of hij kon helpen. Ze vertelde dat ze uit Australië was gekomen om de zegen van een priester te ontvangen. Terwijl de geestelijke haar zegende, maakte haar zoon met zijn telefoon een foto, waarna de Australiërs afscheid namen en terugkeerden naar hun hotel.

Daar keek een Libanese vriend langs de foto’s op de telefoon en hij herkende de priester: het was de heilige zelf. Verbijsterd over het wonder reisden de vrouw en haar zoon terug naar Australië, waar ze enkele keren in het ziekenhuis werd getest, maar geen kanker meer bleek te hebben.

Kortom, een wonderverhaal waarvan er dertien in een dozijn gaan.

Het kan niet waar zijn – en dan bedoel ik niet dat kanker niet de gewoonte heeft het lichaam van zijn slachtoffers te verlaten. Om te beginnen is er de onduidelijke bron. Het verhaal dook afgelopen twee weken op verschillende plaatsen op, maar ik heb niets ouders kunnen vinden dan een bericht dat op 19 mei werd geplaatst op een Facebookpagina van een maronitische christen. (Maronieten zijn Libanese rooms-katholieken.) Dat is sindsdien ruim 3100 keer “geshared”.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Langs de Zijderoute (5)

1 juni 2015 , 15:35 , door Jona Lendering

Ik heb u de afgelopen weken meegenomen langs het Iraanse deel van de Zijderoute en vandaag bereiken we Mashhad, de plaats waar de achtste imam ligt begraven. In een eerder stukje legde ik al uit dat het gaat om Reza, het hoofd van de afstammelingen van de profeet Mohammed, die in 818 in de nabijgelegen stad Toos overleed – vergiftigd, zo zeiden zijn aanhangers, die dit overigens van elke te vroeg overleden leider zeiden.

Het eerste wat je als bezoeker opvalt is de immense omvang van het complex, waardoor het op de pleinen betrekkelijk rustig is, hoewel er toch duizenden pelgrims tegelijk zijn. Alleen in de centrale ruimte, waar het eigenlijke graf is, is het echt heel druk. Het blijft ondertussen typisch Iran: hoewel iedereen hier om religieuze redenen is en het huisje wil aanraken waarin imam Reza ligt begraven, zal de xenofilie het altijd winnen, zodat je als westerling bij elke stap het gebruikelijke “Where are you from?” te horen krijgt.

Dat wil zeggen: zo was het in 2005, toen ik er voor het eerst was en nog kon doorlopen naar het graf. Sindsdien beperkt men de toegang tot moslims. Dat klinkt niet erg gastvrij, en eerlijk gezegd vond ik het ronduit onprettig toen ik bij een tweede bezoek wat materiaal meekreeg dat opriep tot grote inspanningen in de strijd tegen het kwaad. Wat dat was werd niet uitgelegd, maar in de Ahmedinejad-jaren was daarover weinig twijfel.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Tweede Pinksterdag

25 mei 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

COLUMN - Vandaag is het Tweede Pinksterdag en niemand begrijpt waarom het een vrije dag is. Ik ga het u ook niet uitleggen, want het is veel interessanter dat kardinaal Wim Eijk het ook allemaal wat overdreven vindt. De katholieke kerkleider trok afgelopen week de aandacht door op te merken dat het wat hem betreft geen vrije dag hoefde te zijn.

Hij kreeg meteen bijval van Karin van den Broeke, de voorzitster van de Protestantse Kerk in Nederland, die voorstelde er twee vrije dagen voor terug te geven, om ook de joodse en islamitische gelovigen een landelijke feestdag te gunnen. “Dan straal je uit: in Nederland kiezen we voor een inclusieve samenleving.” Voorspelbare reacties: de moslimorganisatie HumanIslam is buitengewoon blij, behoudende protestanten zijn buitengewoon tegen. Ik voor mij beschouw het als buitengewoon ondoordacht.

Zo is er een probleem dat ik maar even zal aanduiden als “goede smaak”. De Nederlandse hindoe-organisaties hebben zich waardig gehuld in stilzwijgen, maar zouden erop hebben kunnen wijzen dat Van den Broekes inclusiviteit zich tot monotheïsten beperkt. Ze zouden ook hebben kunnen zeggen dat er in ons land meer hindoes zijn dan joden, waarop dan iemand zou kunnen tegenwerpen dat daarvoor gruwelijke historische redenen zijn – en daarmee zou een behoorlijk smakeloze discussie zijn losgebarsten over welke religies er in ons land nu echt toe doen.

Waan van de dag

Exit humaniora?

25 mei 2015 , 10:22 , door Jona Lendering

OPINIE - Zolang ik me kan herinneren, zijn er mensen die klagen dat iedereen met liefde voor cultuur, met een grote boog om de letterenfaculteiten heen moet lopen. Die klacht is een beetje een sleets geworden en daarom zou ik het artikel van David Clemens, waarnaar de waanlink verwijst, niet 101% serieus nemen. Desondanks noemt hij drie problemen die ook in Nederland actueel zijn: de verschraling van het oude pedagogische ideaal (“Bildung”) tot geesteswetenschappen, de politisering en het gruwelijke jargon. Het totaaleffect is dat de letterenfaculteiten ver lijken te staan van het echte leven.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Langs de Zijderoute (4)

18 mei 2015 , 08:30 , door Jona Lendering

COLUMN - In drie eerdere stukjes (1, 2, 3) beschreef ik hoe de weg van Teheran naar Mashhad van strategisch belang was voor de vroege islam, waarom de eerste kaliefen hier investeerden en hoe de bewoners van het gebied het nieuwe geloof op eigen voorwaarden aannamen, zodat hier grote religieuze variatie heerste. Ik noemde soennieten en sjiieten, een cross-over daartussen en de mysticus Abu Yazid. Verder leefden hier joden, boeddhisten, zoroastriërs in diverse soorten en maten, manicheeërs en nestoriaanse christenen.

Het was een gevarieerde wereld, maar alleen de tegenstelling tussen soennieten en sjiieten vertaalde zich soms in geweld. Alleen zij konden immers legers op de been brengen. Al-Mamun, de Abbasidische kalief in Bagdad, meende dat de tegenstellingen op te lossen waren als de leider van de afstammelingen van Mohammed, Reza (“de achtste imam”), ook kalief zou zijn. Dus bood hij in 809 aan dat Reza de macht zou overnemen. Het was een vreemd aanbod: koningen bieden niet zo vaak hun troon aan een ander aan. Reza lijkt een valstrik te hebben vermoed en wees het aanbod af, maar formuleerde zijn afwijzing zo dat Al-Mamun haar niet kon uitleggen als erkenning:

Als het kalifaat u rechtmatig toebehoort, is het u niet toegestaan er afstand van te doen. Als het u echter onrechtmatig toebehoort, kunt u het niet overdragen omdat u niet kunt afstaan wat u niet bezit.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Langs de Zijderoute (3)

11 mei 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

ACHTERGROND - In mijn eerste stukje over de Iraanse Zijderoute van Teheran naar Mashhad vertelde ik dat dit gebied, zolang de Arabische legers streden in wat nu Turkmenistan en Uzbekistan heet, strategisch belangrijk was. De kalief in Damascus zag daarom toe op de islamisering en faciliteerde deze door bijvoorbeeld de bouw van de moskee in Damghan. In het tweede stukje gaf ik aan dat het belang van dit gebied de bewoners in staat stelde de islam te aanvaarden op hun eigen voorwaarden, en dat zij hun steun gaven aan de afstammelingen van Mohammed, die terzijde waren geschoven toen de Umayyaden het kalifaat naar zich toe hadden getrokken.

Rond het midden van de achtste eeuw slaagden de moslims van de Zijderoute erin de Abbasieden aan de macht te brengen: een zijtak van de familie van de profeet. Als de gelovigen hadden gemeend dat nu de vraag wie moest heersen voorgoed ten grave was gedragen, kwamen ze bedrogen uit. Er bleven er die vonden dat het familiehoofd van de hoofdtak, de imam, moest heersen. Kalief Al-Ma’mun heeft daarmee ook ingestemd en heeft de achtste imam, Reza, aangewezen als opvolger. In 818 overleed deze echter in Mashhad – door vergiftiging, zoals zijn aanhangers wisten.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Tambora

11 mei 2015 , 11:00 , door Jona Lendering

RECENSIE - Het was een klein stukje in Kijk, een kleine veertig jaar geleden: iedereen kende de uitbarsting van de Krakatau, las ik, maar niet heel lang daarvoor was er, eveneens in Nederlands-Indië, een veel grotere vulkaanuitbarsting geweest, die de hele wereld had geschokt. Ik heb dat altijd onthouden, zelfs al wist ik de naam van de vuurspuwende berg niet meer. De wereldwijde impact van de vulkaanuitbarsting stond vanaf toen ergens op mijn mentale landkaart, met nog zoveel andere weetjes die je als jonge puber opdoet uit Kijk, uit de boeken van Jules Verne, uit Kuifje.

Tambora, zo heette de vulkaan, hij beheerste het eiland Soembawa en hij ontplofte in 1815. “De grootste natuurramp sinds mensenheugenis” noemt Philip Dröge de gebeurtenis in zijn boek De schaduw van Tambora, dat een paar weken geleden is verschenen. Ik heb het in één adem uitgelezen. Het is jaloersmakend goed.

Hoewel het boek begint met de uitbarsting zelf, gaat het daar eigenlijk niet over. Het gaat vooral over de gevolgen. Simpel gezegd: de explosie had de kracht van 34.000 megaton TNT of, zoals Dröge het aanschouwelijk maakt, “anderhalf keer de verzamelde explosieve kracht van alle kernwapens die de grootmachten in de Koude Oorlog op elkaar hadden gericht”. Door de aardschokken veranderde het landschap en ontstond een vloedgolf. 150 kubieke kilometer gesteente werd ruim veertig kilometer de lucht in geblazen, dwars door de ozonlaag heen. Stenen zo groot als auto’s vielen neer in de omgeving, de as dwarrelde wat later neer en bedekte enorme gebieden, terwijl de uitgebraakte zwavel het langst bleef zweven. Die werd door de wind verspreid – over Nederlands-Indië, over Bengalen, Zwitserland en de oostkust van Amerika.

Foto: Post-Atheïst

Post-atheïst | Janus

4 mei 2015 , 15:30 , door Jona Lendering

COLUMN - Deze week is de Romeinenweek en dus ligt het in de rede dat ik mijn column gebruik om te schrijven over een Romeinse god. En welke ligt dan meer voor de hand dan Janus? De god met het dubbele gezicht is een van de beroemdste godheden uit de oude wereld. Hij stond op de oudste Romeinse munten, bronsstukken van ruim drie ons die in geen enkele museumcollectie ontbreken. Elke keer als de Romeinen een offer brachten, begonnen ze met het aanroepen van Janus. Pas daarna deden ze het eigenlijke offer. Als titel had hij divom deus, wat heel oud Latijn is voor ‘god der goden’.

Bronsstuk met Janus, derde eeuw v.Chr.; deze munt weegt ruim drie ons (Rome, Palazzo Massimo)

Bronsstuk met Janus, derde eeuw v.Chr. (Rome, Palazzo Massimo)

Misschien is, afgezien van het feit dat hij twee gezichten had, wel het bekendste dat er in Rome een tempel aan Janus was gewijd, die twee poorten had die de Romeinen sloten als er eens een jaar geen oorlog was. Dat was een vrij zeldzame gebeurtenis. In historische tijden gebeurde het alleen in 235 v.Chr. Eén jaar in een lange geschiedenis. De vraag is: waarom sloten ze de poorten?

De archeologie helpt ons niet. Gek genoeg hebben archeologen de tempel nog steeds niet gevonden, hoewel bekend is waar hij stond. Dat deel van Rome is in 1997-2000 grondig onderzocht, maar in plaats van een Janustempel vonden de opgravers een boerderij uit de tijd van Karel de Grote. Vergelijking met soortgelijke goden bij andere volken helpt ook al niet, want de god met de twee gezichten is uniek voor Rome.