Eurocraat

En wederom is het crisis in de EU. Voor de tweede maal in de Ierse geschiedenis, en voor de derde maal in de geschiedenis van dit verdrag, is bij een referendum “tegen” gestemd. Het blijft kennelijk moeilijk burgers te overtuigen van het nut en de noodzaak van dit Europees wijzigingsverdrag. De meest interessante vraag nu is echter hoe het verder moet. Een paar van de opties:

• Het verdrag van Lissabon verwijnt in de prullenbak. Dit lijkt uitgesloten. Er is te lang over onderhandeld, te veel tijd en moeite in gaan zitten en te veel politici hebben hun persoonlijk prestige aan het verdrag gekoppeld.

• Ierland verlaat de EU. Eveneens zeer onwaarschijnlijk. De Ieren willen de EU niet uit en de EU wil de Ieren niet kwijt, zeker niet nu ze net nettobetalers zijn geworden. Bovendien is het niet zo’n heel goede boodschap aan Europese burgers: “stem zoals wij willen of we gooien jullie eruit”.
• Ierland ratificeert het verdrag tòch, ondanks het referendum. Ik heb mij door Ieren laten vertellen dat hierover in regeringskringen stilletjes nagedacht wordt. Volgens sommigen zou het via bepaalde kronkelwegen mogelijk kunnen zijn om een grondwetswijziging te vermijden. Op deze manier de Ieren het verdrag door de strot duwen zou echter gelijk staan aan politieke zelfmoord, en is dus ook niet erg waarschijnlijk. Aan de andere kant, dat zeiden we in Nederland ook over de PvdA en het referendum.
• Er wordt opnieuw onderhandeld. Lastig, want het huidige verdrag is al zo’n zorgvuldig gebalanceerd compromis. Àls er al iets nieuws wordt onderhandeld, zal het waarschijnlijk gaan om enkele kosmetische veranderingen en misschien wat extra protokollen om de Ieren tegemoed te komen, net als bij Nederland. Of dat voor de Ieren genoeg zou zijn om in een tweede referendum voor te stemmen is maar de vraag.
• Ierland kijgt opt-outs. De waarschijnlijkste route. Hetzelfde gebeurde na Nice: de Ieren stemden tegen, kregen opt-outs (onder andere op het gebied van militair en buitenlands beleid) en stemden vervolgens voor. Brussel haat opt-outs, omdat ze de EU onoverzichtelijk maken en bovendien recht ingaan tegen de harmoniseringsneigingen van de Europese instellingen. Maar voor bijzonder lastige landen als Denemarken en Ierland kunnen ze een manier zijn om ergere crisis te ontwijken.

Het eerste goede nieuws: volgens de weersverwachtingen zal het het grootste deel van vandaag droog blijven. Dat is in Ierland al vast een luxe, en zal misschien helpen de opkomst hoog te houden. Maar wat voor gevolgen een hoge opkomst zouden kunnen hebben op het resultaat van het Ierse referendum over het Verdrag van Lissabon vandaag is nog volstrekt onzeker.

Technisch gesproken stemmen de Ieren overigens niet over het Verdrag, maar over de vraag of een grondwetswijziging is toegestaan die het mogelijk maakt het verdrag te ratificeren. Maar als de Ieren hierop Níl stemmen in plaats van het door de regering en Brussel gewenste Tá kan dat de EU in een nieuwe crisis werpen.

De campagne in Ierland bevatte de afgelopen maanden een hoop elementen die Nederlanders bekend voor zullen komen. Het ja-kamp begon met steun van het overgrote deel van de Ierse politieke partijen (die 80% van de kiezers vertegenwoordigden), een comfortabele voorsprong in de peilingen en steun van het grootste deel van het maatschappelijk middenveld. Uiteindelijk besloten zelfs de invloedrijke vakbonden en boerenorganisaties -die eerder grote bedenkingen hadde geuit- het verdrag te steunen.

Naar mate het referendum dichterbij kwam bestookte het nee-kamp de kiezers met zinnige en minder zinnige argumenten tegen de grondwet. Het ja-kamp bleek tegelijkertijd maar in beperkte mate in staat uit te leggen waaròm het zo belangrijk was om “ja” te stemmen. Met als gevolg dat in de peilingen een steeds groter deel van de “ik weet het nog niet”-groep overliep naar het “nee”-kamp.

Tussen alle stakingen in het streekvervoer door zou je bijna over het hoofd zien dat ook de melkveehouders actie voeren. De manier waarop ze dit doen -fabrieken blokkeren en melk uitspuiten- vind ik onverstandig. De publieke opinie kijkt doorgaans niet erg positief tegen het verspillen van voedsel, ook al zou het enige alternatief zijn om de melk discreet te dumpen. Toch ben ik blij met de acties.

Deze acties laten namelijk twee tendensen zien: de emancipatie van melkveehouders ten opzichte van de instanties aan wie ze leveren en de verdere ondermijning van het aartsconservatieve bastion dat LTO heet.

In de eerste plaats zijn deze acties hopelijk een voorbode van de ontsnapping van de melkveehouders aan de knellende greep van de industrie en de supermarkten. Op dit moment kunnen die namelijk bijna eenzijdig de prijs van melk (en andere landbouwproducten) bepalen. Het is immers reuze gemakkelijk om de duizenden verschillende melkveehouders tegen elkaar uit te spelen. Wil je het niet voor deze prijs doen? Voor jou honderd anderen. Hierdoor zien melkveehouders vrijwel niets terug als de internationale melkprijs hoog ligt -zoals eind vorig jaar- terwijl prijsdalingen rustig aan ze doorberekend worden. Nederlanders hebben de neiging boeren als steenrijke mercedesrijdende ondernemers te zien. Dat is echter in twee sectoren, de melkveehouderij en de akkerbouw, nauwelijks het geval. Zulke bedrijven maken vaak jaren achter elkaar verlies en de Europese subsidie is, zeker bij de kleinere bedrijven, vaak beperkt.