GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Vandaag een stuk van Lans Bovenberg dat eerder verscheen in de Trouw. Lans is hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg en directeur van instituut Netspar.
De Amerikaanse economie staat aan op de rand van een recessie. De huizenprijzen dalen en de banken lijden grote verliezen op hun ongebreidelde leningen aan huishoudens. Lange tijd hebben ze op de pof gefeest, nu zitten de Amerikanen met een kater. Eindelijk gaan de Amerikanen meer sparen. Met als gevolg: wereldwijde vraaguitval.
Zal de Amerikaanse economie ook de Europese economie in haar val meetrekken? Nederlandse politici doen aan vertrouwensmanagement en Balkenende en Bos zien dan ook geen reden voor paniek. Sommige economen, daarentegen, houden van publiciteit ? de ene econoom voorspelt nog grotere rampspoed voor de Europese economie dan de andere. Wie moeten we geloven?
Recessie in VS op het juiste moment
De politici zitten dit keer dichter bij de waarheid dan de onheilsprofeten op de economische faculteiten. De wereldeconomie draait gelukkig niet meer op de ene motor van de Amerikaanse economie. Miljarden mensen in Azië ontworstelen zich aan de armoede. De daling van de Amerikaanse vraag kan opgevangen worden door extra koopkrachtige vraag uit landen als China en India.
Voor de Nederlandse economie komen de problemen in de VS op het juiste moment. Die problemen brengen ook afkoeling, en minder druk op de beperkte productiecapaciteit van de Nederlandse economie, precies nu de arbeidsmarkt al weer erg krap is. Door die krappe arbeidsmarkt dreigt een herhaling van wat tien jaar geleden gebeurde, toen de economie ook oververhit raakte. De correctie van de Amerikaanse economie voorkomt hier in Nederland een binnenlandse loon-prijsspiraal, waarvan sociaal zwakkeren en ouderen het slachtoffer zouden worden.
Op wereldniveau geldt een zelfde verhaal. De armere landen eisen een groter deel van de grondstoffen en energievoorraden op, en zo dreigt het inflatiemonster terug te keren. Gelukkig maken de Amerikanen nu ruimte voor koopkrachtige vraag uit de rest van de wereld. Dit draagt bij aan een meer evenwichtige economie, waarin een groter deel van de productie ten goede komt aan mensen die het heel wat minder goed hebben dan de gemiddelde Amerikaan. Ook zal het handelstekort van de VS, dat al jaren als een bom onder de wereldeconomie ligt, dalen. Hoe eerder die onontkoombare correctie plaatsvindt, hoe beter.
Economische veranderingen zijn wel nodig
Op korte termijn is er dus alle reden om het hoofd koel te houden en niet in paniek te raken. Integendeel, oververhitting en een pijnlijke strijd om schaarse hooggeschoolde arbeid en grondstoffen wordt voorkomen. Dat goede nieuws neemt echter niet de lange-termijn zorgen weg over het beperkte arbeidsaanbod in een vergrijzend Europa. Als we de publieke voorzieningen willen waarborgen, inclusief goede gezondheidszorg en uitstekend onderwijs, vereist dat dat Europa zuiniger wordt op menselijk talent. Voorkomen moet worden dat er schaarste ontstaat aan hooggeschoolde arbeid in de komende decennia.
Ook is een flexibelere Europese arbeidsmarkt gewenst. Dit om er voor te zorgen dat schaars talent daar wordt benut waar dat het meest productief is. Veel bedrijven produceren nu vooral voor de Amerikaanse markt. Die arbeid moet worden verschoven naar bedrijven die werken voor de Aziatische en Europese markt.
Het is maar een voorproefje van de enorme veranderingen die de wereldeconomie te wachten staan, nu het zwaartepunt van de economische en politieke macht geleidelijk verschuift van het westen naar het oosten en wereldwijd de vraag groeit naar grondstoffen, energie en hooggeschoolde arbeid. Meerdere mondiale machtscentra concurreren straks om schaarsere grondstoffen in politiek instabiele gebieden zoals het Midden-Oosten. De risico?s van wereldwijde schokken zullen veel gaan eisen van het aanpassingsvermogen van onze economie.
Ook door de internationale concurrentie zullen bedrijven minder baanzekerheid kunnen bieden aan werknemers. Een flexibele arbeidsmarkt is alleen legitiem als werknemers voldoende nieuwe zekerheden krijgen om op terug te vallen. Denk aan faciliteiten die werknemers mee kunnen nemen bij het overstappen naar een andere baan, of als het bedrijf verdwijnt. Nederland zou bij het ontwikkelen van deze flexicurity een voortrekkersrol kunnen spelen.
De komende periode moeten overheden de verleiding weerstaan om de binnenlandse vraag te stimuleren door extra uitgaven of lastenverlichting. Door de problemen in de VS is er minder druk op de productiecapaciteit, en dat lijkt de urgentie weg te nemen van verdere hervormingen, nodig om het arbeidsaanbod te vergroten en beter te benutten. Maar die urgentie blijft wel degelijk. Samen met beter onderhoud van menselijk talent en een flexibelere arbeidsmarkt is een groter arbeidsaanbod de basis voor een duurzaam gematigde loonontwikkeling, gelijkmatige inkomensverdeling en goede collectieve voorzieningen.
Balkenende en Bos moeten zich dus niet in slaap laten sussen door de dreigende recessie in Amerika. Die wordt anders toch nog een vloek, in plaats van een zegen.
Reacties (13)
Niet overtuigd.
Een recessie in de VS is een gevaar voor de momenteel redelijk draaiende Nederlandse economie, maar nog veel meer voor China zelf. Ook daar is een hype aan de gang en hebben ze zodra de vraag internationaal sterk afneemt een groot probleem die ze door binnenlandse consumptie niet gaan opvangen.
Daarnaast wil ik opmerken dat er een hardnekkig misverstand bestaat over de economische groei van Nederland, want waar Chavez de veeg krijgt omdat ie de olieprijzen meeneemt in de cijfers doet Nederland exact hetzelfde. Dus het kan nog wel eens gaan tegenvallen als de olieprijs door een recessie gaat dalen.
En hoeveel écht Nederlandse bedrijven zijn er nog? Moeten we onze diensten straks aan elkaar gaan aanbieden zodra er internationaal geen vraag meer is?
Nederland was een onderdeel van een schip genaamd Europa naar Lloyd’s A1 classificatie. Maar langzaam aan hebben we alle brand- en waterwerende deuren eruit gesloopt voor het gemak.
Eén scheurtje in het steven van de EU en het hele schip zal averij oplopen.
Een meer lokale en op productie gerichte economie lijkt mij noodzakelijke en wenselijk.
@1
“Een meer lokale en op productie gerichte economie lijkt mij noodzakelijke en wenselijk.”
Want wat is daar het voordeel van?
@2: Meer nood aan grondstoffen, minder arbeidsintensief, dus meer werkeloosheid, meer energieverbruik, meer afvalstoffen, wat wil je nog meer?
@3
rielekst! doet mijn ook zo’n ekonomie!
@1: Tuurrrrlijk is het zo dat de Amerikaanse economie en een mogelijke recessie aldaar ook hier een effect(je) zal hebben. Lans Bovenberg’s pleidooi is er een in de huidige economische werking en hij geeft (terecht) aan dat een economische neergang in Amerika, ook voor een Nederland (cq een Europees blok) kansen biedt.
‘We’ zouden dan moeten gaan naar een flexibelere arbeidsmarkt waar je geen ‘jobzekerheid, maar werkzekerheid’ hebt. Ofwel: geen garantie om binnen hetzelfde bedrijf werkzaam te zijn, je kan ook voor andere bedrijven werken in vergelijkbare functies. Zie ook. Maar let op: Bovenberg ziet dit als ‘de basis voor een duurzaam gematigde loonontwikkeling, gelijkmatige inkomensverdeling en goede collectieve voorzieningen.’
Of je hier blij van moet worden, is een andere vraag, ik ga hier -gok ik- binnenkort in een artikeltje wat verder op in.
Hetzelfde geldt voor het overnemen van de ‘wereldreservemunt’ van dollar naar euro. Mochten ‘we’ het wereldwijd zo goed spelen dat o.a. olie voortaan in euro’s afgerekend gaan worden, hebben we daar een extra voordeel mee. We moeten dan alleen wel eens goed na gaan denken of die 8% geldcreatie per jaar wel zo slim is en wie hier allemaal de lasten voor mag dragen….
Een meer op lokale en productie gerichte economie is een interessante stap om over na te denken: immers hoe ‘effectief’ is het dat bijvoorbeeld voedsel via schepen en vrachtwagens ons land worden binnengebracht? Zou dit niet effectiever kunnen door ieder continent zijn eigen ‘voedsel’ te laten produceren?
Ik hoop wel dat je beseft dat je het over een heel ander economisch systeem hebt en ben benieuwd hoe je er tegenaan kijkt. Gezien de huidige situatie en mogelijkheden is het betoog van Bovenberg m.i. redelijk solide.
@5
“Een meer op lokale en productie gerichte economie is een interessante stap om over na te denken: immers hoe ‘effectief’ is het dat bijvoorbeeld voedsel via schepen en vrachtwagens ons land worden binnengebracht? Zou dit niet effectiever kunnen door ieder continent zijn eigen ‘voedsel’ te laten produceren?”
Als dat zo was, zouden we het nu doen.
En we doen het niet.
Dus.
Op een vrije markt zoals we die nu hebben wordt ‘effectief’ enkel en alleen bepaald door prijs. Als Peruaanse vis goedkoper is dan Faroer vis (waarbij vervoerskosten tegenwoordig bijna nul zijn) dan halen we Peruaanse vis hierheen.
Het feit dat de bevolking goedkope vis prima zou kunnen gebruiken, het meer luchtvervuiling oplevert (vanwege het vervoer), etc. wordt niet meegenomen omdat het bijna niks kost.
Als hij dat wel meeneemt (waar het wel op lijkt) dan zou diezelfde vis in Peru laten dus ‘effectiever’ kunnen zijn.
@7
Laten we eens schatten hoeveel dat uitmaakt.
CO2 beschouwen we nu als het grootste probleem.
Dus laten we eens een wereldwijde CO2 heffing invoeren. Laten we die eens neerslaan op automobiliteit, want daar kennen we de orde groottes allemaal zelf wel van bij de pomp.
Stel CO2 heffing is 20 euro per ton.
Stel een auto stoot 200 g CO2 per km uit.
per 10 km wordt het rijden dan 4ct duurder.
Stel die auto rijdt ook 1 op 10: dan betekent het dat voor deze auto, benzineprijs 1,50, de variabele kosten van rondrijden zo’n 3% hoger worden.
Laat op een kilo vis a 20 euro, de variabele vervoerskosten de helft zijn.
Dan wordt een kilo vis 30 ct duurder.
Mwah, ik denk niet dat je dat merkt.
Bovendien, de Peruanen zouden nu ook hun vis zelf kunnen houden. Ze kiezen er echter voor om het te verkopen ipv het op te eten omdat het geld dat ze daarvoor krijgen voor hen van meer waarde is dan de voedingswaarde van de vis.
Dat het daar laten van de vis effectiever is, zullen in ieder geval de Peruanen niet met je eens zijn.
Natuurlijk verkopen de vissers hun vis liever in Europa want dat levert hun meer geld op. En natuurlijk vind de Peruaanse regering dat wel best want die wil gewoon een zo hoog mogelijk BNP (onder andere).
Maar de Peruaanse bevolking als geheel krijgt het misschien wel beter als vis goedkoper wordt (waardoor de vissers iets minder verdienen) waardoor ze slechts een kleiner deel van hun inkomen aan eten hoeven uit te geven.
Even voor de duidelijkheid: ik speel hier advocaat van de duivel, ik geloof niet zo in dit soort verhaaltjes. Maar dit is waarschijnlijk waar Lans Bovenberg op doelt.
@ #2
Een meer lokale economie zal meer duurzaam zijn, is véél beter op de exacte behoefte af te stemmen en daardoor efficiënter. Verder heb je dan niet te maken met milieau problematiek bij de buren, sociale of politieke invloed van de minder betrouwbare EU/Wereldpartners. Verder is het zo dat wij braaf onze handels- en staatsbalans op orde hebben maar wanneer Italie of frankrijk zijn baby-boomers de kost moeten geven wij ook in de shit zitten.
@ #3. Bismarck, bedoel je het niet andersom bij #2? Soja in Argentinië bijvoorbeeld?
Verder is het zo dat er te veel subsidie gegeven wordt in BV de VS op graan. Hiermee wordt het voor de niet gesubisidieerde boeren onmogelijk te concurenen op de wereldmarkt en zien boeren de opbrengst dalen.
# 5. Dat realiseer ik mij en zie ik ook als een Mansholteriaanse utopie.
Een voorbeeld waar ik zelf mee bezig ben.
Ik werk nu in de financiële diensteverlening en zie dat dit geconsolideerd wordt door grootbanken. De “middenstander” (lees lokale sojaboer) wordt op deze manier door het kapitaal van de markt gedrukt. (regelgeving, kosten et al)
Nu woon ik in een dorp met een molen en ben ik in gesprek met de lokale boeren om tegen een vastgestelde prijs graan en andere grondstoffen voor brood en bier af te nemen. Met de dorpsbewoners heb ik gesprekken gevoerd en gevraagd wat hun voorkeur heeft. Een eerlijk lokaal product tegen een gelijke prijs of een product wat met gesubsidieerd graan van de wereldmarkt is betrokken. En wat blijkt? Mensen zijn absoluut bereid een paar centen meer te betalen voor een product waarbij de producent op woensdag gezellig meedoet met het lokale biljart toernooi.
Waarmee de keten er natuurlijk als volgt uitziet.
-Graan tegen vaste prijs bij lokale boer
-Verwerking door de molenaar tegen een vaste prijs
-Brood door de plaatselijke bakker gebakken
-Vaste prijs voor het brood voor de consument
Sorry voor het autisme overigens maar die Trol 2008 dreigt aan mijn neus voorbij te gaan.
Wanneer je deze ketens kort houdt ben je niet afhankelijk van (als voorbeeld gas uit Rusland) geo-politieke conflicten en de (0n)betrouwbaarheid van je handelspartners. Wanneer we ons graan uit de VS zouden betrekken die zwaar gesubidieerd wordt en nu ook nog eens voor bio-brandstoffen wordt opgepot geven we de multinationals een instrument om de prijzen te manipuleren. Wat op kleine schaal natuurlijk ook niet uit te sluiten is maar lokaal is het moraal-ethisch aspect erg belangrijk. Dat zie ik bij Monsanto of Carlyle niet gebeuren….
In ieder geval is het nu tijd weekend! Succes mensen en geniet er van!