Altijd opportuun – een retrospectief van Weegee (1899-1968)

Begin dit jaar toonde Foam de expositie “Plaats Delict Amsterdam – foto’s uit het politiearchief 1965-1985”, een overzicht uit het archief forensische fotografie van de Amsterdamse politie. De foto’s dienden als bewijslast voor criminele feiten of als materiaal voor rechercheonderzoek en werden in die periode slechts aan een handjevol mensen getoond. De plaatsen delict hadden iets onheilspellends, maar tegelijkertijd zorgde de suggestie van het beeld voor een sterke aantrekkingskracht op de aanschouwer. De opkomst van de mobiele telefoons met camera heeft ervoor gezorgd dat dergelijke beelden tegenwoordig ook door amateurs kunnen worden gemaakt waardoor de politie zelfs vaak later op het plaats delict aanwezig is dan een willekeurige passant. De media maken gretig gebruik van dit soort nieuwe beeldleveranciers.

In Foam is nu een retrospectief te zien van de legendarische fotojournalist Weegee. Weegee’s nachtelijke tochten door het New York van de jaren dertig en veertig tonen de stad ten tijde van grote werkloosheid, armoede en criminaliteit en Weegee was er altijd als eerste bij om het vast te leggen. In 1938 werd kreeg hij namelijk als enige onofficiële fotojournalist toegang tot de kortegolfradio van de politie. Hij richtte zijn Chevrolet in als rijdend kantoor waarbij in zijn kofferbak zelfs een typmachine was ingebouwd zodat hij stukjes bij de foto’s kon schrijven. En zo wachtte hij vanaf middernacht op de input van de politieberichten. Zelf zei hij daarover: “tussen 12 en 1 zijn het de alarmen die afgaan bij de nooduitgangen van de verpleegstersflats, tussen 1 en 2 zijn het de overvallen op de nachtwinkels, tussen 2 en 3 zijn het brandende auto’s, vanaf 4 uur zijn het vechtpartijen tussen kroegbazen en kroeggangers die de cafés niet willen verlaten en na vijven zijn het de wanhopigen die al dolende in smart het leven de rug toekeren en besluiten van de daken te springen. Om 6 uur keer ik dan huiswaarts, wanneer de rust voor even wederkeert in de stad.”

De foto’s van Weegee tonen dan ook veel lijken badend in hun eigen bloed, arrestaties of branden (maar dan altijd de aandacht gericht op de mens en nooit op de brand). Belangrijk daarbij was de humor die hij gebruikte voor zijn titels, vaak afkomstig van reclameborden die in de buurt aanwezig waren. Zo was het onderschrift bij een foto van een pand dat in lichterlaaie stond “Simply add boiling water”, bij een levenloos lichaam op het trottoir “Get five smokes extra” of bij een uitgelaten, zich verdringend publiek “Their first murder”. Het was Weegee’s manier om nog enige lol in zijn werk te bewaren. Murder is my business gebruikte hij als slogan voor zijn professie, maar toch waren moord en brand niet de enige onderwerpen die hij belichtte. Tussen de 231 prints die nu in Foam te zien zijn, zitten ook veel foto’s die de sociale ongelijkheid in beeld brengen. Vooral armoede en racisme komen daarbij ruim aan bod. Weegee toont winkels waarop een stuk karton is geplakt met het opschrift “Owned by a nigger” of kinderen uit armoedige gezinnen die genoodzaakt zijn om op het platje van de brandtrap te moeten slapen.

In 1945 publiceerde hij zijn foto’s in het boek Naked City dat een enorm succes werd. De basis daarvan lag in Weegee’s techniek; hij gebruikte hard flitslicht waardoor de beelden schemerig werden en de contrasten werden uitvergroot. Zelf noemde hij dit effect zijn ‘Rembrandt-licht’. De foto’s van de vele moordpartijen stonden model voor de gangsterfilms in de jaren vijftig en het schijnt zelfs dat Francis Ford Coppola deze gebruikt heeft als inspiratiebron voor The Godfather.

Weegee werd geboren als Usher Felig in het Poolse Galicia. In 1910 verhuisde het gezin naar New York, alwaar hij onder erbarmelijke omstandigheden opgroeide in het gebied tussen de East River en de Bowery. Op zijn achttiende raakte hij gebrouilleerd met zijn vader en leefde hij een tijdje als dakloze. In 1921 kreeg hij een baan bij een fotolaboratorium waar hij al snel ging experimenteren met ontwikkelingstechnieken. In 1924 belandde hij bij het fotopersbureau Acme (later overgenomen door United Press International) om vervolgens in 1935 freelance fotograaf te worden voor verschillende kranten. De naam Weegee is een fonetische variant op de bijnaam ‘Ouija’ (een letterplank voor spiritische seances) die hij van zijn vrouwelijke collega’s bij Acme had gekregen. Later noemde hij zichzelf “Weegee the famous.” Zijn foto’s werden echter pas postuum bekend bij een groter publiek.

Foam
Weegee’s World