Albanese regeringscrisis bezworen

ELDERS - Albanië kan op 25 juni naar de stembus. Een door internationale druk afgedwongen akkoord tussen regering en oppositie heeft een eind gemaakt aan een verlammende politieke crisis. Zo lang als het duurt. Het land lijdt onder misdaad, corruptie, en belastingontwijking. Het laatste dankzij Nederlandse wetgeving. 

Tussenkomst van de Verenigde Staten en de Europese Unie was nodig om een boycot van het parlement door de Democratische Partij (PD), de grootste oppositiepartij, te beëindigen. De PD eiste bij monde van partijleider Lulzim Basha het ontslag van de zittende regering van premier Edi Rama van de Socialistische Partij (PS) en de vorming van een nieuwe regering van experts die nieuwe verkiezingen zou moeten voorschrijven. Na de bemiddeling van de Amerikaanse regeringsfunctionaris Hoyt Brian Yee en EU-afgevaardigde McAllister is er nu een regering van beide partijen en zijn er de nodige afspraken gemaakt over de gang van zaken bij de verkiezingen, het zuiveren van staatsorganen van criminelen en hervorming van het justitieapparaat.

Het parlement ging deze week akkoord met de benoeming van nieuwe ministers, regelingen die manipulatie bij de verkiezingen moeten voorkomen en de voorbereiding van integriteitsonderzoeken.

De crisis begon in februari nadat de PD alle geloof in een normaal verloop van de verkiezingen had verloren. Op 24 april blokkeerden duizenden aanhangers van de partij een aantal autowegen. En op 13 mei eisten tienduizenden demonstranten het ontslag van de regering. PD-leider Basha beschuldigde de regering er van zich afhankelijk te hebben gemaakt van misdadigers en drugshandelaren. PS-leider Rama verweet op zijn beurt de PD obstakels op te werpen voor de herziening van het justitiële apparaat dat aan alle corruptie en malversaties een einde zou kunnen maken.

Op de index van Transparancy International staat Albanië bijna onderaan. Meer dan de helft van de Albanezen vindt de leden van het parlement corrupt. Meer dan een derde zegt ervaring te hebben met omkooppraktijken in de publieke sfeer. Een groot probleem is de ondoorzichtigheid van de grenzen tussen privaat en publiek. Veel politici en overheidsdienaren hebben belangen in het bedrijfsleven. En dat bedrijfsleven neemt alle vrijheid om daar maximaal van te profiteren.

Albanese journalisten ontdekten dat een publiek-privaat bedrijf voor nierdialyse sinds kort in handen is van een postbusbedrijf dat gevestigd is aan de Paasheuvelweg 16 te Amsterdam. Daar profiteert het van de gunstige belastingvoorwaarden die onze regering nog steeds niet heeft afgeschaft. Ook bij de gunning van een concessie voor medische laboratoria is een Nederlands postbusbedrijf betrokken. De regering begunstigde in december een in Nederland geregistreerd vuilverbrandbedrijf met een concessie. Twee bestuurders van dit bedrijf waren eerder in het Verenigd Koninkrijk veroordeeld voor omkoping.

Albanië is arm. Een gemiddeld maandloon is er 390 euro. De werkloosheid staat op 35%, en voor jongeren nog hoger. Het is nogal wrang te moeten constateren dat Albanezen die hun land ontvluchten omdat ze elders meer kansen zien in Nederland worden geweigerd terwijl degenen die hier een postbusbedrijf vestigen om in eigen land belasting te ontlopen nog steeds welkom zijn.

Het is een vergissing als we denken dat de moeilijke economische omstandigheden specifiek Albanees zijn, zegt de Nederlandse journalist Vincent van Gerven Oei die al zeven jaar in Albanië woont. Hij heeft meegemaakt dat de regering van Edi Rama weinig tot niets heeft klaargespeeld ondanks alle beloften om het land klaar te maken voor de Europese Unie. Het land is er sinds zijn aantreden in 2013 niet beter op geworden. Volgens hem is Europa echter in de afgelopen jaren wél veranderd, en wel zo dat je nu mag stellen dat het Albanië van nu de toekomst van Europa is. Van Gerven Oei gebruikt de kenmerken die de Duitse econoom Wolfgang Streeck beschreef voor de ‘consolidation state’: ‘een staat die zich in een voortdurende spagaat bevindt tussen de eisen van de financiële markt en de eisen en behoeften van de eigen burgers. Zo’n staat probeert de rente op staatschuld zo laag mogelijk te houden en garanties af te geven. Hierdoor staat de regering onder continue druk om de eigen overheidsfinanciën te reorganiseren.’ Albanië kan volgens Van Gerven Oei dienen als schoolvoorbeeld voor deze ontwikkeling:

With a decrease in taxability caused by the desire not to scare off potential investors, spending cuts, and a brake on borrowing money on the international market, the consolidated state is forced to eject ever more parts of the government apparatus.

What results is a large-scale political experiment turning over to private enterprise the tasks of insuring against social risks, providing welfare, education and health, building and maintaining physical infrastructures, and even parts of government itself (warfare, the collection of intelligence).

Fatos Lubonja, een bekende dissident uit de tijd van de communistische dictator Enver Hoxha, verdedigt zich tegen de kritiek dat hij niet onomwonden kiest voor een wisseling van de wacht. Er zal niets veranderen als de PS van Rama wordt ingeruild voor de PD van Basha, meent hij. We hebben de afgelopen vijfentwintig jaar te maken gehad met een gepersonaliseerd staatsapparaat, personen in plaats van partijen, media in handen van enkele personen, een justitieapparaat dat in handen was van enkelen, waardoor machtsmisbruik, corruptie, onrecht en misinformatie werden gefaciliteerd. En daar wil Basha nu als redder in nood tegen gaan optreden. Maar dat gaat niet werken, volgens Lubonja. Albanië heeft volgens hem een tweede, geheel nieuwe republiek nodig. Met mensen die de persoonscultus achter zich laten en die echt gaan optreden voor maatschappelijke belangen. Alleen zo kan de demon worden uitgebannen van de autoritaire politieke cultuur, de arrogantie, en het gebrek aan verantwoordelijkheid van de leider die het land opoffert aan zijn eigen belangen.