Afzien van referendum ook geen goed idee

Het lijkt erop dat Papandreou bakzeil heeft gehaald, door af te zien van een referendum over het Europese reddingsplan. Maar hoewel de Europese reacties afkeurend waren, moeten we ons afvragen of dat referendum nou zo onverstandig was. Want is het werkelijk zo’n slecht idee het volk zich eens uit te laten spreken over wat er allemaal gebeurd?

Bovendien zou een Grieks referendum ook duidelijkheid kunnen brengen. Een Nee betekent exit Griekenland, wat de Griekse politici daar ook tegenin brengen. Want de Grieken keuren daarmee hun eigen reddingsplan af en ze ondermijnen er het gezag van hun huidige regering mee. Het gezag om te bezuinigen en misschien ook wel het gezag om aan te blijven.

Een Nee biedt politici bovendien een ander voordeel: de mogelijkheid om het Griekse probleem te ontkoppelen van het Italiaanse. Nu lijkt een Grieks exit een voorbode van een Italiaans probleem, omdat het wordt gezien als de consequentie van de economische malaise. Maar als de Grieken Nee zeggen en vervolgens de eurozone verlaten kan dat uitgelegd worden als het resultaat van hun eigen stemgedrag. Dat maakt een gedwongen glijvlucht van Italië, Spanje, of Portugal minder vanzelfsprekend.

Een Grieks Ja

Een Ja daarentegen zal de binnenlandse protesten tegen het regeringsbeleid in ieder geval gedeeltelijk smoren. Want als de meerderheid voor stemt heeft het protest in ieder geval z’n democratische legitimiteit verloren. Een Ja betekent dat de bevolking bereid is bezuinigingen te slikken. Bovendien herwint de regering er z’n legitimiteit mee. Beide zijn hoe dan ook nodig om het Griekse probleem op te lossen.

Nu alsnog, zonder de bevolking te horen, het reddingsplan accepteren onthoudt ons die duidelijkheid. Het betekent dat de woede en weerstand tegen de bezuinigingen gewoon door zullen gaan. De regering vraagt geen instemming en krijgt deze dus ook niet. Daardoor zullen tegenstanders van het reddingsplan uitvoering ervan verder bemoeilijken en zo de bezuinigingen ondermijnen. Dat biedt op termijn dus geen oplossing.

Democratische legitimiteit

Het was een opmerkelijke manoeuvre van Papandreou om dat referendum aan te kondigen. Dat het Europese management er niet van gediend was, valt te begrijpen, want bestuurders willen controle. Zeker in tijden van crisis. Al hebben ze die tot nu toe nog geen moment gehad. Maar de afstand tussen een onrustige bevolking en plannen van supranationale instellingen als Europa en het IMF moet soms overbrugd worden. Die afstand zet nu vooral de Griekse regering onder spanning, die tussen beide werelden bemiddeld.

Een referendum is misschien een slecht idee, maar een minder slecht idee dan die andere manier om democratische legitimiteit te verkrijgen: verkiezingen. De duidelijkheid die een referendum zou brengen, zou ook voor ontspanning zorgen, zowel in Europa als in Griekenland. Als de opgebouwde spanning de regering de kop kost en de Grieken afstevenen op verkiezingen hebben we voorlopig noch duidelijkheid, noch ontspanning.