COLUMN - Het SNS-debacle maakt pijnlijk duidelijk dat maar weinig mensen wat van financiën snappen.
Waarschijnlijk zullen de houders van ‘achtergestelde obligaties’ gewoon mee moeten betalen aan de oplossing voor het SNS Reaal-debacle. Dat zou betekenen dat 2500 particulieren een deel van hun vermogen zullen verliezen. ‘Achtergesteld’ betekent dat je als laatste aan de beurt bent om je geld terug te krijgen, een risico waar je een hogere rente voor krijgt. Maar nu beweren de beteuterde geldschieters dat ze niet op de hoogte waren van dit risico en dat ze verkeerd zijn voorgelicht. Het is tekenend: consumenten weten te weinig van geld om met goed fatsoen losgelaten te kunnen worden op de financiële markt.
Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar ‘financiële geletterdheid’. Er zijn naar schatting 2,5 miljoen Nederlanders die je financieel laconiek, of zelfs financieel analfabeet kunt noemen. Maarten van Rooij liet bijvoorbeeld zien dat de gemiddelde Nederlander zodra het over obligaties, aandelen en risico gaat het spoor eigenlijk bijster is – met grote consequenties van dien: verkeerde beslissingen, te hoge premies, te weinig vermogensopbouw, schuldproblematiek.
Gaan we de oceaan over dan wordt het plaatje nog grimmiger. Annamaria Lusardi van het Amerikaanse Financial Literacy Center ontdekte dat bijna tweederde van de Amerikanen niet kan rekenen met rente, en, bijvoorbeeld, niet begrijpt dat een creditcardschuld niet afneemt als je alleen de rente betaalt. Veel Amerikanen snappen niet wat voor hypotheek of pensioen ze hebben. En het wrange is: Amerikanen weten niet eens dat ze zo weinig weten. De gemiddelde Amerikaan geeft zichzelf een vijf voor financiële kennis op een schaal van één tot zeven.
Dit is een groot probleem omdat Amerikanen steeds meer schulden aangaan én financiële producten ingewikkelder zijn geworden. Lusardi zegt in The New Yorker:
Het is alsof we een kraan hebben opengedraaid en de mensen vertelden dat ze zoveel water mogen tappen als ze willen, en zelf moeten bepalen wanneer ze genoeg hebben. Maar we hebben ze niet het gereedschap gegeven om te bepalen hoeveel teveel is.
De gevolgen zijn groot: onder de laagst geletterden waren de gedwongen huizenverkopen (foreclosures) vier keer zo hoog als bij de hoogst geletterden.
Terug naar Nederland. Eind 2010 kondigde toenmalig minister Jan Kees de Jager aan om te gaan experimenteren met “geldwinkels,” waar gratis financieel advies kan worden ingewonnen. De Jager wilde zorgen ‘dat de consument gewoon goed is opgevoed op het gebied van in financiële zaken, (…) zodat-ie betere keuzes kan maken.’ Ik vond dat destijds opmerkelijk: het meest marktgeoriënteerde, anti-paternalistische en bezuinigende kabinet sinds heugenis trekt geld uit om consumenten ‘op te voeden’?
Maar onderwijs is – naast een versimpeling van de financiële producten – dus hard nodig. Soms doet zo’n financiële les pijn, zoals bij SNS. Veel te veel Nederlanders denken dat ‘rente’ zomaar uit de lucht komt vallen, en eigenlijk ook dat ‘rente’ iets is waar ze recht op hebben. En ze varen blind op de praatjes van adviseurs. Hoe schrijnend ook: de gedupeerde SNS obligatiehouders zullen een voorbeeld zijn voor ons allen. Sweder van Wijnbergen zei het eigenlijk wel goed: ‘Er zullen toch eens mensen met de vingers tussen de deur moeten eindigen. Anders leren ze nooit dat ze beter moeten opletten.’
Reacties (32)
“de gemiddelde Nederlander zodra het over obligaties, aandelen en risico gaat het spoor eigenlijk bijster is”
Wat moet de gemiddelde Nederlander hier dan ook mee?
Les 1 in de gratisgeld-winkel: als je het niet snapt, dan moet je het niet doen. Als iemand in een snel pak met gel in zijn haar je vraagt of je zijn uitleg snapt en of je wil tekenen, dan moet je dat dus niet doen.
Om een broodrooster te kopen hoef je toch ook geen elektronica-expert te zijn? Consumenten ‘worden niet losgelaten op de financiële markt, consumenten consumeren, ze kopen een product.
@2: een broodrooster heb je nodig (of vind je mooi), maar wie heeft er nou een obligatie nodig (of vindt die mooi)?
Middelbare-school economie: Met achtergestelde obligaties loop je een risico, daarom is de rente daarop ook hoger… Sterker, ook een “gewone” obligatie kent een zeker risico, daarom is de rente hoger dan op een bankrekening…
Het probleem zit niet in de achtergestelde obligatiehouders maar in de gewone obligatiehouders. Die laatste groep wil Dijsselbloem nu onteigenen terwijl ze in principe alleen maar bij een faillissement aangesproken kunnen worden.
@4: Een gewone obligatiehouder is volgens de normale regels alleen zijn geld kwijt bij een faillissement. Minister Dijsselbloem wil echter deze mensen nu echter onteigenen en dat was niet de afspraak toen ze die obligaties kochten.
@4: op mijn vwo kreeg ik in de 4e voor het eerst economie en een jaar later heb ik dit pseudowetenschappelijke vak aten vallen.
Er zijn maar weinig mensen die jouw middelbareschooleconomie over obligaties hebben gehad.
@2:
Aan een broodrooster hangt een prijskaartje waarop staat wat dat ding kost (en tegenwoordig een helder energielabel waarop staat wat hij per jaar aan energie kost). Kom daar maar eens om bij een financieel “product”.
@5/@6:
Dijselbloem is (nog) niet aan zet, maar heeft wel het middel van de nieuwe wetten rondom het (voorkomen van) fillissementen van financiële instellingen. Eigenaren van obligaties hadden die ook kunnen verkopen op het moment dat die wet aangenomen werd.
@3 Een obligatie is een alternatief voor aandelen of sparen. Heb je die nodig? Mensen moeten hun geld toch ergens kunnen stallen. In plaats van een broodrooster zou een broodtrommel een betere vergelijking zijn. Daar heb je nog minder kennis voor nodig. Een obligatie moet het gewoon doen, zonder dat je er eerst een cursus voor moet volgen.
@1 hoho: het gaat niet alleen om het concept ‘obligatie’, daar kun je best zonder (en dan moet je dat ook niet kopen) maar om de fundamenteler begrippen ‘rente’ en ‘risico’…
@Kalief: een obligatie doet wat ie doet, namelijk geld ophalen en soms niet terugbetalen….
Als een bank je 6% geeft ipv 3% op je spaarrekening dan hoor je je te beseffen dat je wellicht enig risico loopt. Anders zou iedereen dat immers doen. Dus geen medelijden mijnerzijds
@mariska: eens. Maar toch, waar moet je dat geleerd hebben, vraag ik me nu opeens af…?
Meer rendement betekent meer risico. Zo complex is het niet.
Amerikaanse hypotheken zijn een ander verhaal die zijn bewust zo ingewikkeld gemaakt dat zelfs iemand met een PhD van Harvard ze nauwelijks kan begrijpen.
@2: ze weten wel wat er van een broodrooster verwacht mag worden, van financiele producten niet.
als je het product niet begrijpt moet je het niet kopen. (muv echte oplicht gevallen)
er was laatst nog een docu op tv over een bouwvakker die ook middels achtergesteld deposito een miljoen cash kwijt was geraakt in het DSB faillissement
@13: staat in het contract dat je tekent, of even googelen
@12: Ik zal wel ouderwets zijn, maar het lijkt mij toch in de eerste plaats aan de bank om die risico’s duidelijk te maken. Niet in kleine lettertjes omdat een goede consument zulke dingen nu eenmaal “hoort te beseffen”, maar gewoon voorin in de folder in even grote letters als het wervende verkooppraatje. Dat willen de banken niet omdat hun product daarmee minder aantrekkelijk wordt, maar daar heb ik dan weer geen medelijden mee.
Wat nog wel eens gezegd mag worden is dat wij door de overheid flink gestimuleerd worden om risico te nemen met ons geld. Op een gewone spaarrekening is de rente ongeveer voldoende om de inflatie te compenseren. (Dit heeft onder andere te maken met de lage rente die de ECB vaststelt. Die laatste is wel onafhankelijk van de overheid, maar moet uiteindelijk een opdracht vervullen die door de overheden bepaalt is.)
Vervolgens roept de overheid dat je 4% winst gemaakt zou moeten hebben en eisen ze 1,2% van je vermogen op.
Als je dus je geld op je spaarrekening zet en wacht, kan je er niets meer van kopen wanneer je met pensioen gaat. Dus moet je wel risico nemen.
@15: Als je een miljoen te besteden hebt dan zorg je ook maar dat je de tijd maakt om te begrijpen waar je mee bezig bent.
En zo moeilijk is dat niet: hoe meer het oplevert, des te meer risico. En: geen risico, geen rendement.
Wie dat kennelijk niet wil weten, moet dan maar bloeden.
@18: je kon anders jarenlang prima boven die 1,2% uitkomen (en dan had je ook nog eens vermogensvrijstellingen)
@weerbarst War moet je geleerd hebben wat (en dat!) je in een contract moet zoeken?
Ja waar moet een gewoon eerlijk hardwerkend mens nu zijn geld dan wel laten, zonder afgeroomd en bedrogen te worden door een meta-systeem dat zo ordinair zijn eigen gewin najaagt.
Uiteindelijk blijkt het hele geldsysteem, inclusief mijn spaargeld, in handen te zijn van onethische mensen, roofridders.
Het geld is weer een van die grote systemen die dolgedraaid zijn, niet te beheersen en dysfunctioneel. Ook hier grijpt niemand in, want in de grachtengordels en de referentiekaders van onze parlementariers is de pijn nog niet genoeg voelbaar en hebben ze zelf belangen in het systeem.
Ons geldsysteem is niet meer gezond.
Wie maakt een gezond geldsysteem, waarin mijn arbeid een eerlijke energieuitruil is. Ja kom niet met dat we ons dan buiten de wereld plaatsen. Voor een gezond land (en wereld) heb je een gezond geldsysteem nodig, ga daar nou eens aan werken.
Ik ben niet dom, het systeem is ziek.
Toch handig als men goedkope (landbouw)grond kocht in plaats van onduidelijke financiële producten:
pacht/huuropbrengst is zeker zo goed als de huidige rente.
Het kan niet gestolen worden of verbranden.
De waardestijging van landbouwgrond is laatste 40 jaar zo’n 600% geweest; ik het niet over stukken die door “misdadige” projectscharrelaars doorverkocht zijn aan imbeciele gemeentebesturen.
Grond is trouwens nog steeds een goede belegging.
Wel is het handig om i.v.m. de beheerskosten vanwege de zeewaterspiegelstijging e.d. grond te kopen dat boven n.a.p. ligt ;-)
Met alle respect voor Paul, ik heb het idee dat vooral hij het in dit geval niet zo goed heeft begrepen. Het gaat er volgens de obligatiehouders niet over wie op economische gronden maar op juridische gronden het meeste risico moet dragen.
Volgens het recht worden bankverliezen verdeeld in de volgorde:
aandeelhouders->(achtergestelde) obligatiehouders ->verstrekkers van leningen->depositohouders
Maar, omdat de Staat in tussen de grootste aandeelhouder is van SNS, slaat Minister Dijsselbloem de eerste stap over en boekt direct af op de (achtergestelde) obligatiehouders. Dat is niet helemaal correct volgens mij.
Bij het DSB-debacle is, nadat een actiegroep ging procederen, de eerste ton van achtergestelde deposito’s ook onder het depositogarantiestelsel geschaard.
Het idee erachter is dat DNB zijn rol van waakhond en voorlichter niet afdoende heeft gespeeld. De vraag is of hetzelfde geldt in de zaak SNS.
@24: ik dacht dat hij zoveel mogelijk in het verlies zou willen laten delen…
Kun je mij de link geven naar het rechtsartikel waar je dat rijtje uit opsomde?
#24 Het is recentelijk ook voorgekomen dat om een bedrijf te redden obligaties gedwongen werden omgezet in aandelen. Hierdoor liepen de obligatiehouders onbedoelde risico’s, vooral omdat het bedrijf per definitie in slechte staat verkeerde (anders was redding niet nodig geweest). Dit lijkt mij onrechtvaardig, alsof een huurder gedwongen wordt zijn huis te kopen terwijl hij weet dat het in slechte staat verkeerd.
Gezien de toch niet onbeduidende vermogensbelasting (waar de overheid er maar van uit gaat dat jouw vermogen goed rendeert), is het niet onlogisch dat mensen die (bv. door verkoop van huis) een redelijk groot vermogen hebben, toch gaan kijken hoe ze dat zodanig kunnen laten renderen dat ze er wat van over houden. (+inflatie). Helaas zijn de gewone spaarrentes te laag daarvoor, dus kom je toch bij meer specialistische financiële producten uit.
Maar dat veel mensen soms geen idee hebben wat ze doen op financieel gebied, dat kan ik onderschrijven. In mijn flat hadden we recent een tweetal gevallen van lekkage, waar bleek dat er toch bewoners zijn die geen inboedel, of zelfs WA-verzekering hebben. Maar wel eigenaar zijn van een appartement.
@28:
Zeker ook geen (goede) vereniging van eigenaren ;-)
@29: Jawel hoor.
Volgens mij is dit probleempje nu wel opgelost.
Och och de obligatiehouders doen huilie huilie. Wel meedelen in de rendementen en als het tegenzit de belastingbetaler laten opdraaien voor je beleggingsrisico’s? Ik dacht het niet dus. En ich habe Es’ nicht gewusst gaat ook in dit geval niet op