Het Centraal Planbureau (CPB) heeft becijferd dat Nederland de voorgenomen bouw van tweeduizend windmolens op land maar beter vijf jaar kan uitstellen omdat windenergie nu te weinig oplevert. Daarmee komt onze ambitie om 16 procent schone energie te gebruiken tegen 2020 in gevaar. We gaan waarschijnlijk zelfs de minder ambitieuze Europese afspraak van 14 procent niet halen. Als dit al niet lukt, hoe gaan we dan in godsnaam voor 2050 de 80-95 procent halen die volgens het IPCC nodig is om klimaatverandering niet uit de klauwen te laten lopen?
In een interview met het Financieel Dagblad zegt Maarten Hajer, de directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), dat we de organisatiekracht van een ‘oorlogseconomie’ nodig hebben om het tij te keren. Als dat waar is heeft het PBL in ieder geval al één oorlogskas op het oog: de aardgasbaten. Maar er is natuurlijk nog een veel grotere pot: de pensioenen. We hebben, letterlijk, het vermogen om de transitie naar duurzaamheid te realiseren.
In het maandag verschenen rapport van het PBL wordt onder andere gepleit voor een nieuw aardgasbatenfonds om innovatieve ecologische projecten van de grond te krijgen. Het is in feite een doorstart van het met aardgasgeld gespekte Fonds Economische Structuurversterking dat door Rutte in 2011 de nek om is gedraaid. Er zit naar schatting nog 1200 miljard kubieke meter gas in de Nederlandse bodem en misschien nog een paar honderd miljard kubieke meter aan winbaar schaliegas. Dat zou de Nederlandse Staat 150 tot 200 miljard euro moeten kunnen opleveren. Noorwegen kan het, dus waarom wij niet, zou je zeggen.
Maar dit is nog een schijntje vergeleken met de pensioenpot waar – levensverzekeringen meegerekend – 1200 miljard euro in zit. Toevallig werd vorige week duidelijk in een overzicht van Natuur en Milieu dat Nederlandse pensioenfondsen een verwaarloosbare 0,3 procent van het kapitaal dat ze beheren in duurzame energie beleggen. En dat wat wel in schone energie wordt geïnvesteerd, wordt in buitenlandse projecten gestopt.
Wat kun je met 1200 miljard euro doen? Een bierviltjesberekening: Nederland verbruikt per jaar volgens het CBS 3500 ‘petajoule’ aan energie, omgerekend ongeveer 1000 miljard kilowattuur (kWh). Om die 1000 miljard kWh op te wekken kun je bijvoorbeeld 70.000 windmolens van 5 Mega Watt (MW) ‘op’ zee neer te zetten (ervan uitgaande dat daar meer ruimte is dan op land). Zeg dat zo’n windmolen 10 miljoen euro kost, dan wordt het totale prijskaartje 700 miljard euro. Ruim binnen het vermogen van onze pensioenfondsen dus.
Volkskrant-redacteur Peter de Waard schreef gisteren dat iedereen tegenwoordig aast op de pensioenpot. De Rabobank wil dat ze hypotheken van banken gaan overnemen, VNO wil dat ze kredieten gaan verstrekken aan het midden- en kleinbedrijf. Daarmee dreigen onze pensioenen ‘genationaliseerd’ te worden en zal ook niet het hoogste rendement worden behaald.
Maar volgens Natuur en Milieu zijn pensioenfondsen best bereid om in Nederlandse energieprojecten stappen, mits de overheid maar een stabiel flankerend energiebeleid voert. Zelfs in de negatieve aanbeveling van het CPB blijkt dat windmolens over hun gehele levensduur gewoon winstgevend zijn. En daarbij blijkt uit onderzoek dat meer dan de helft van de pensioendeelnemers graag wíl dat hun pensioengeld in windmolens en zonnepanelen wordt geïnvesteerd.
Dus wat houdt ons tegen?
Reacties (41)
Ik zou niet graag zien dat pensioenfondsen in windparken investeren. Weggegooid geld is dat namelijk en er wordt al zoveel over de balk gesmeten. Zonnepanelen is waarschijnlijk een ander verhaal.
Wat mij wel meer en meer opvalt dat de pensioenpotten (en die zijn van de burgers) steeds vaker als roofbare projectenpotjes door anderen worden gezien.
@1 klopt, maar als pensioendeelnemers het zelf willen (ik ben er ook zo een) dan kan dat toch?
@1: Precies. Vergooi je eigen pensioen als je dat wilt, maar blijf van het mijne (wat ik verplicht bij elkaar moet sprokkelen!) af.
Ik weet dat het illustratief bedoeld is (elektriciteit is maar 14% van finaal gebruik!), maar toch een correctie: Een windmolen op zee, kost op dit moment zo’n 4 miljoen per MW, dus 20 miljoen per turbine.
Pensioenen zijn in die zin wel een interessante optie omdat lange-termijnbaten bij uitstek interessant zijn voor pensioenfondsen. Ook zou het de overheid dwingen een consistenter beleid te voeren (anders vernietigen ze pensioenwaarde).
Wat het ingewikkeld maakt is dat er een breed scala aan investeringen nodig is in veel sectoren (en niet te vergeten in het ondergeschoven kindje efficientie) die coordinatie en visie vragen. Pensioenfondsen kunnen dus alleen rendabel investeren als de overheid een betrouwbare koers vaart op energiegebied.
Mijn laatste zin in mijn eerste reactie was meer algemeen bedoeld en daardoor misschien wat off topic. Maar het valt mij wel op.
Wat heeft schone energie met klimaatverandering te maken? Je kunt prima schone energie opwekken en tonnen CO2 uitstoten. En duurzaam heeft er ook al hoogstens zijdelings mee te maken. Je kunt prima niet-duurzame energie opwekken zonder een molecuul CO2 de atmosfeer in te pompen. Er wordt hier weer eens van alles en nog wat door elkaar gehaald. Waar gaat het nou om? Duurzaamheid? Milieu? Natuur? Klimaat? Kosten? Toekomstvastheid? Alles loopt door elkaar.
Verder, waarom inzetten op een aandeel schone energie? Wat kan mij het nou bommen hoeveel duurzame, schone en/of CO2-neutrale energie we maken? Het gaat juist om het beperken van de hoeveelheid de niet-duurzame/vieze en/of CO2-uitstootverhogende energie. Je kunt dat aandeel “schone” energie ook prima bereiken zonder ook maar iets te doen aan je CO2-uitstoot. Dit is een vrijbrief om juist meer energie op te gaan wekken. Hoef je je vieze energiecentrales tenminste niet uit te zetten.
Waar zijn we in godsnaam mee bezig?!
@4: Ik ben natuurlijk maar een ambitieuze leek wat betreft energie. Ik heb een berekening gemaakt zo goed en zo kwaad als dat ging. Je hebt zoveel soorten windmolens, zoveel verschillende kostenplaatjes. Heb je een goede bron?
@1 Gemeten in rendement kWh per euro is investering in windmolens vele malen effektiver dan in zonnepanelen
Lekker is dat, om te zien dat je pensioenfonds zijn vermogen gaat wegpissen met onrendabele investeringen. Maar goed, dat trucje met het aanpassen van de rekenrente kunnen ze natuurlijk nog een keer uithalen. Maatschappelijk rendement gaan ze het dan noemen of zo.
Dat je geen pensioen meer ontvangt is dan natuurlijk maar bijzaak. Leven van de wind ( en de voedselbank) gaat nog eens heel groot worden voor gepensioneerden
@Paul Teule
Probeer eens http://www.nkpw.nl
Investering in energiebesparing dus minder CO2 uitstoot is zeker rendabel. Windmolens zijn nu minder aantrekkelijk mede omdat kolen zo goedkoop zijn en een CO2 heffing ontbreekt. Met een forse CO2 heffing wordt sluiting van oude kolencentrales aantrekkelijk en ook de komst van nieuwe windmolens op land. Dat kun je in het CPB rapport lezen. Het is maar wat je wil lezen.
Boeiend is ook: “Windenergie levert geen CO2-reductie in een wereld met emissiehandel”
@11. Het is veel gemakkelijker om gepensioneerden hun pensioen af te pakken.
@Roland, #11 Investering in energiebesparing dus minder CO2 uitstoot is zeker rendabel.
Volgens mij strookt dat niet met het streven om op termijn 16% schone of duurzame of whatever energie te hebben. Hoe meer we investeren in energiebesparingen, hoe meer ouderwetse centrales we uit kunnen zetten, hoe lastiger het economisch gezien wordt om er nog meer uit te zetten om die 16% te halen.
Energiebesparingen zouden zeer zeker helpen om CO2 uitstoot te verminderen. Maar dat is niet het doel; het doel is om een zeker aandeel van onze energie “duurzaam” (ofzo) op te wekken. Nergens in dat doel komt het beperken van CO2-uitstoot terug! Het is hoogstens een bij-effect.
Het halen van die 16% is een stuk makkelijker te verkopen als we daarvoor geen oude maar verder nog rendabele centrales uit hoeven zetten; we doen er juist goed aan om meer energie te gaan gebruiken. Liefst ongeveer 16% meer. Dan hoeven we de economische schade die ontstaat omdat verder prima werkende energiecentrales uitgefaseerd moeten worden ook niet uitleggen.
U snapt het: de doelstelling is verkeerd. Misschien zelfs wel contraproductief. Gekunsteld ten faveure van dubbele agendas.
@10: dank!
@13 Die 16% is een voortdurend veranderd bingo getal. Enkele jaren terug was het 20% en bij sommige partijen / milieugroepen 30%.
Daar hoor je niemand meer over, zo vluchtig is zo’n doel!
Met de huidige 4% steeg ook de CO2 uitstoot, de CO2 uitstoot IN ons land. De CO2 uitstoot van onze konsumptie, dus met internationaal transport en invoer stijgt meer!
Meer duurzame energie gaat goed samen met meer fossiel. Die fixatie op 16% bevordert (verplichte) bijstook van biomassa, waardoor kolenstook aantrekkelijker blijft of biobrandstof waardoor de transport brandstof minder snel duurder wordt.
Bij biomassa/biobrandstof telt immers de werkelijke CO2 niet.
Het rekensommetje met die windmolens gaat voorbij aan een heel vervelende kwestie: als je 100% van windenergie afhankelijk bent, kan het licht het grootste deel van de dag niet aan. Het beschikbare windvermogen is namelijk bijzonder variabel en bovendien onvoorspelbaar.
Zonder een goed opslagsysteem dat indien nodig weken achtereen de gaten vult, kan windenergie eenvoudigweg niet aan de energiebehoefte voorzien, hoeveel turbines je ook plaatst.
De kosten van zo’n reusachtig opslagsysteem – waarvan we dus nog geen flauw idee hebben hoe dat eruit zal zien – moeten bij de exploitatiekosten van windturbines worden opgeteld. De uitkomst van dat sommetje is onzeker. Ik zou daar mijn pensioen niet op in willen zetten.
2050 de 80-95 procent halen die volgens het IPCC nodig is om klimaatverandering niet uit de klauwen te laten lopen?
Ik weet niet wat het IPCC is, maar of er een klimaatverandering is, en of, als die er is, die door CO2 wordt veroorzaakt, ik heb daar grote twijfels over.
@Kacebee: zo’n opslagsysteem is er al lang. Bij een overschot aan wind in Nederland gaat er energie via de NorNed kabel naar Noorwegen om water omhoog te pompen voor windstille perioden.
@16:
Dat klopt natuurlijk, volgens mij moet je het ook niet lezen als een serieus voorstel maar als een gedachtenexperiment. Zo van: wat zou je zoal kunnen doen met zoveel geld?
Windenergie kan inderdaad niet compleet in de behoefte voorzien, maar het is wel prettig om het “in de mix” te hebben. Wanneer het waait (en dat doet het toch zeer geregeld) dan bespaar je weer op andere energiebronnen.
Energie kan o.a. worden opgeslagen in waterstofproductie, chemische batterijen, stuwmeren, vliegwielen, als warmte in gesmolten zout, enzovoorts.
Die Paul, hahahahahahahahaha! Ik denk dat jij nog heel erg jong bent. Leuk geprobeerd, next please!
@Paul Teule
IRENA geeft een goed overzicht van de kosten voor duurzame energie (ook investeringskosten):
http://www.irena.org/menu/index.aspx?mnu=Subcat&PriMenuID=36&CatID=141&SubcatID=277
NREL (US National Renewable Energy Laboratory) geeft een goed overzicht van een breder scala aan tecknieken:
http://bv.com/docs/reports-studies/nrel-cost-report.pdf
@16 @19 Vergeleken met zon-pv is het windenergie aanbod goed over het jaar gespreid en vergt dus minder opslag. Grootschalig beschikbare opslag is waterkracht.
Aanvullend werken de Duitsers aan omzetting van het stroomoverschot in waterstof bij te mengen in het bestaande aardgasnet. Teveel aan waterstof zet je om naar aardgas / windgas. Daarvoor is voldoende opslag en een groot netwerk.
Andere opslagstelsel zijn veel duurder en kleinschalig.
Volgens mij gaat het over 20% duurzaam, dus waarom zoveel lui de stropop van #16 aanvallen begrijp ik niet.
Verder heel erg eens met #13: zolang volstrekt gezonde mensen ervoor kiezen om de brommer/scooter/auto te nemen waar ze gemakkelijk een fiets kunnen gebruiken, is een procentje wind/zonenergie meer of minder vechten tegen de bierkaai.
Het zou ook nog eens kunnen dat over pakweg 10 jaar een parlementaire enquête komt over de miljarden verslindende struikrovers van de windmaffia. Dan hebben we er weer een leuk faalrijtje bij en de veroorzakers zullen heus niet worden vervolgd want (kuch) “we hebben het met elkaar besloten” doelend op de schijndemocratie die dan nog erger dan nu zal zijn.
Intussen snurken we lekker door (heeft ook iets met wind en gebakken lucht te maken).
@analist, #24 Dank voor de bijval (#13), maar ik ben het niet helemaal met je eens;-) Dat fietsen goed voor het milieu zou zijn is namelijk een misvatting. Althans, als je een modern zuinig vervoermiddel hebt wel. De productie van ons voedsel is een dermate energie- en fossiel-intensief proces dat je de calorien die je op de fiets verbrandt al gauw met een factor 10 mag vermenigvuldigen. Vergeleken met een beetje zuinige al dan niet elektrische scooter of zelfs een klein zuinig autotje pakt dat helemaal niet zo leuk uit als je zou verwachten. 2 belangrijke dingen zitten daar nog niet eens bij en dat is het regenwoud dat is gekapt om het voedsel te verbouwen en de inefficientie van fotosynthese vergeleken met het volgooien van zo’n akker met ruim 10x zo efficiente zonnepanelen die het ook nog eens het hele jaar door doen. Daarmee kost zelf fietsen al gauw 100x meer energie dan elektrisch fietsen op zonneenergie!!! Kijken we naar CO2 dan pakt het nog dramatischer uit en heb je al gauw een division by zero.
Komt nog bij dat fietsen hartstikke gezond is. En als er iets slecht is voor het milieu en het klimaat dan zijn het wel gezonde lang levende mensen.
En zo zie je maar weer dat vrijwel niemand enig benul heeft waar ie wat natuur, milieu, duurzaamheid en klimaat betreft mee bezig is… we doen maar wat op basis van stereotypen en vooroordelen die veelal door autohaters en oliemaatschappijlobbyisten de wereld in worden geholpen…
@zmmmmnoicert: “vrijwel niemand enig benul heeft”
Je vertelt helemaal niets nieuws. Het is allang bekend voedsel een relatief hoge energiekostprijs heeft en dat collectieve zelfmoord verreweg het beste is voor het milieu en de CO2-uitstoot.
@20: Ik ben 32. En het is volgens mij ‘Next’, zonder ‘please’, als je echt hip uit de hoek wil komen.
@21: dank!
@AltJohan, #27 Of ik wat nieuws vertel of niet heeft mijns inziens weinig te maken met de mate waarin andere mensen bekend zijn met hetgeen ik vertel dus ik begrijp niet helemaal wat je nou wil zeggen; je vertelt helemaal niks nieuws!
Voor velen is het waarschijnlijk wel degelijk nieuw dat fietsen helemaal niet zo goed is voor klimaat en milieu als doorgaans wordt verkondigd, getuige de reacties hier en de vele initiatieven om meer mensen op de fiets te krijgen. Verder vrees ik ook dat het voor velen in de politiek volkomen nieuw is dat streven naar een bepaald aandeel duurzame energie niet hetzelfde betekent als het streven naar minder CO2-uitstoot. Enzo…
@zmmmmnoicert: de milieu-aspecten van de auto hebben niet alleen te maken met het directe energiegebruik en de CO2 uitstoot, maar ook met energieverbruik/CO2-uitstoot alsgevolg van auto-productie, en met andere uitstoot (luchtkwaliteit, denk aan de A2), geluidsoverlast, significante ruimteclaims (wegen/parkeerplaatsen) en verstoring van natuur.
Bovendien hebben auto’s vanwege hun ruimteclaims het effect dat steden minder compact worden, waardoor er weer meer uitstoot ontstaat vanwege de langere reisafstanden.
@zmmmmnoicert: en fietsten is helemaal niet zo slecht voor het milieu als jij beweert. Vooral als je je fiets-kilometers in mindering brengt bij je sportbudget wat je voor jezelf elke week moet halen.
Naar Frankrijk rijden, de Alpe d’huez opfietsen en vervolgens weer met de auto terugrijden, dan is fietsen pas slecht voor het milieu
@26: Oke, wat betreft fietsen ben ik het niet met je eens – het is niet de keuze tussen een energie-intensieve fiets of een zuinig gemaakte elektische brommer: het is de keuze tussen een fiets en een zware, benzinegebruikende brommer – maar ik bedoelde het als een illustratie van het volgende: we blijven meer en meer (fossiele) energie gebruiken, en regelmatig voor de meest nutteloze dingen.
En zo zie je maar weer dat vrijwel niemand enig benul heeft waar ie wat natuur, milieu, duurzaamheid en klimaat betreft mee bezig is…
Dat vind ik wat minder leuk… ik heb niet het idee dat jij de rekensommen wel hebt gemaakt.
Opvallend dat je hier minnetjes krijgt voor een comment waar je slechts op verzoek (kwalitatief goede) bronnen geeft en iemand anders plusjes krijgt voor een potpourri over fietsen, voedsel en regenwouden. Drommels, we gaan toch geen serieuze discussie voeren of een fiets milieuvriendelijker is dan een auto?
Waarom wordt er bij “alternatieve energie” hoofdzakelijk over wind- en zonne-energie gesproken/geschreven en wordt de geothermische energie gewoon verwaarloosd?
Daarmee komt onze ambitie om 16 procent schone energie te gebruiken tegen 2020 in gevaar.
De EU zou Nederland een miljard euro boete moeten geven als we die doelstelling niet halen. Als het CPB er dan toch puur en alleen met een economische bril naar kijkt, dan kan die miljard eenvoudig worden meegenomen in de analyse.
@26 Je bekende redenering. De energie opbrengst van zonnepanelen per oppervlakte eenheid is ongeveer 10 keer die van planten. Windmolens doen het beter, daar kun je de grond om de molens ook voor planten gebruiken.
In je redenering mag ook niet gelopen worden, kost per km nog meer energie dan fietsen. Overigens vergt de gemiddelde auto per reisuur meer dan 10 keer zoveel energie dan de fiets.
Een benzine auto kent een energie rendement van zo’n 20% met 80% die als warmte verloren gaat.
Als planten het zo slecht doen is biomassa – wereldwijd de grootste duurzame energiebron – wel helemaal verwerpelijk
Die faktor 10 is onjuist zie http://www.withouthotair.com voor dergelijke berekeningen.
@37:
Zonnepanelen liggen meestal niet plat op de grond het verbouwen van groente of fruit op de zelfde grond is mogelijk.
Zonnetorens zijn ook een mogelijkheid:
http://www.natuurkunde.nl/artikelen/view.do?supportId=836546
@38 Na een proef meer dan 30 jaar geleden is er geen werkbare zonnetoren. Veelzeggend toch!
Een rendement van 2% is mager en in welk klimaat de zonnetoren werkt, is onduidelijk. Veel vage zinnen als “De zon levert jaarlijks een hoeveelheid energie die een stuk groter is dan het huidige totale energieverbruik” een stuk?
@39:
Ik had moeten schrijven: “zijn ook een toekomstige mogelijkheid”
Dit staat er ook:
“. De zonnetoren heeft echter wel veel potentie vanwege de simpliciteit en de in de toekomst wellicht relatief goedkope productiekosten, maar zit in een nog minder ver stadium van ontwikkeling.”
Voor de meesten manieren om zonne-energie op te wekken is ons land niet de meest ideale plek.
Maar de modernste versies panelen die bij veel mensen op de daken liggen hebben een aardige opbrengst.
N.B.
Voor de rekenmeesters m/v het volgende.
Wat geeft in 10 jaar meer rendement:
Een “hectare zonnepanelen” of de verbouw van tarwe en (afwisselend) aardappelen of iets dergelijks.
Het onder de panelen te verbouwen gewas hoeft niet te worden meegerekend ;-)
Overigens snap ik nog steeds niet waarom (wat ik onder @35 al schreef) geothermische energie zo’n ondergeschoven kindje is.
Wordt bij wat tuinders en kleinschalig elders gebruikt.
Onder andere in Friesland is op 2 km diepte 100 graden C ter beschikking; hoewel er in dit gebied voorzichtig wat los begint te komen. (onder andere [uit het blote hoofd] meen ik bij een nieuw te bouwen grote kaasfabriek op het industrieterrein-A7 bij Heerenveen.
@18: Het Nederlandse dagverbruik aan energie is ongeveer 8 PJ (Peta is een 1 met 15 nullen). De NorNed-kabel heeft een capaciteit van 700 MW, bij constante maximale belasting is dat goed voor 60 TJ, minder dan een procent van wat Nederland op een windstille dag zonder andere energiebronnen nodig zou hebben. Er moet dus nog wel wat opgeschaald worden, en ik weet niet zeker of Noorwegen zoveel stuwmeren heeft of kan aanleggen. En dan is het nog de vraag of Noorwegen bij lange windstille perioden niet ‘leegloopt’…