Aantal vermoorde Russische journalisten en activisten loopt snel op

Nederland kent er eentje: Theo van Gogh. Rusland echter een heleboel: vermoorde journalisten. Het totaal aantal vermoorde Russische journalisten én activisten is bijna niet meer bij te houden. Sinds 2000 werden er velen vermoord, onder wie in 2006 de journaliste Anna Politkovskaja. Dit jaar lijkt het aantal moorden echter fors hoger dan in alle voorgaande jaren. De internationale pers maakte sinds begin dit jaar al melding van acht moorden. Drie daarvan werden in amper een maand tijd gepleegd. Daders van de vele moorden werden echter niet gepakt. En de Russische autoriteiten maakten ook geen enkele aanstalten om een einde te maken aan de straffeloosheid rond bedreigingen en aanvallen gericht op activisten en kritische journalisten.

Maar wie zijn al die mensen die dit jaar werden vermoord? En wat was de reden dat ze vermoord werden? De redenen lopen ver uiteen. Zo werd er iemand vermoord vanwege kritische publicaties over onregelmatigheden tijdens lokale verkiezingen. Deze week werd er in Moskou een 26-jarige Rus doodgeschoten, omdat hij streed tegen het sterk opkomende neonazisme.

Tijd dus om eens een aantal gezichten van deze vermoorde Russen op een rij te zetten, inclusief de (mogelijke) reden waarom ze vermoord werden.

Stanislav Markelov
(Vermoord: januari 2009)

Werkte als mensenrechtenadvocaat en verdedigde een groot aantal activisten waaronder de journaliste Anna Politkovskaja. Markelov trad ook op voor de familie van de vermoorde 18-jarige Tsjetsjeense Elza Koengajeva. Haar moordenaar kwam dit jaar na tien jaar gevangenisstraf vrij. Markelov vocht de vervroegde vrijlating echter aan. Na een persconferentie over de zaak werd hij op straat in Moskou doodgeschoten. Anastasia Baboerova (zie hieronder), die bij hem was en hem probeerde te beschermen werd daarbij eveneens vermoord. Over zijn werk in Rusland als advocaat schreef Markelov: “We moeten begrijpen dat er behalve onszelf niemand zal zijn om ons te verdedigen. Geen God, geen tsaar, geen wet. Alleen wijzelf.”

Anastasia Baboerova
(Vermoord: januari 2009)

Werkte als freelance journaliste voor de kritische krant Novaja Gazeta. Haar laatste artikel ging over Russische fascistische groepen. Baboerova was de vierde journaliste van de Novaja Gazeta die sinds 2000 werd gedood.
Werd op straat in het centrum van Moskou geliquideerd.

Sergej Protazanov
(Vermoord: maart 2009)

Werkte in Moskou bij een kleine oppositiekrant en bereidde een artikel voor over onregelmatigheden tijdens de lokale verkiezingen. Werd in zijn woning overvallen, overleefde de aanval maar werd in het ziekenhuis weer naar huis gestuurd, waarna hij een paar dagen later overleed. Volgens de media had Protazanov banden met de in 2006 vermoorde Anna Politkovskaja.

Andrej Koelagin
(Vermoord: mei 2009)

Stond in Karelië aan het hoofd van de mensenrechtenorganisatie Spravedlivost (Gerechtigheid). Was volgens de voorzitter van de organisatie bezig de omstandigheden in Russische gevangenissen aan de kaak te stellen.
Zijn lichaam werd twee maanden na zijn vermissing gevonden in een zandput bij de Russische stad Petrozavodsk nabij de Finse grens.

Natalja Estemirova
(Vermoord: juli 2009)

Was het symbool van de geweldloze strijd tegen het bewind van de Tsjetsjeense president Ramzan Kadyrov – een goede vriend van de Russische premier Vladimir Poetin. Als journaliste en mensenrechtenactiviste onderzocht ze ontvoeringen, moorden en verkrachtingen in Tsjetsjenië. Voor haar werk ontving ze in 2007 als eerste de Anna Politkovskaja-prijs. Net zoals Politkovskaja was Estemirova een fel tegenstander van pro-Kremlin president Kadyrov (die beschuldigd werd van corruptie en mensenrechtenschendingen).
Estemirova werd op klaarlichte dag ontvoerd voor haar huis in Grozny en met twee kogels in het hoofd dood teruggevonden.

Zarema Sadoelajeva
(Vermoord: augustus 2009)

Leidde de organisatie Let’s Save the Generations, die zich inzet voor kinderen die zijn getraumatiseerd door geweld in Tsjetsjenië en was betrokken bij de mensenrechtengroep Memorial. Via deze laatste groep beschuldigde Sadoelajeva de Tsjetsjeense leider Kadyrov ervan betrokken te zijn geweest bij de moord op Estemirova.
Sadoelajeva werd samen met haar man ontvoerd en vermoord. De lichamen werden gevonden in een kofferbak van een auto in een buitenwijk van Grozny.

Malik Achmedilov
(Vermoord: augustus 2009)

Werkte in de Russische republiek Dagestan als verslaggever bij de krant Chakikat (Waarheid). Achmedilov was bekend door zijn reportages over een aantal onopgeloste moorden in het door wetteloosheid en corruptie verscheurde Dagestan. In zijn columns uitte Achmedilov scherpe kritiek op de Russische federale troepen en op de plaatselijke ordehandhavers wegens het beperken van de religieuze en politieke vrijheden onder het mom van een anti-extremistische campagne. Achmedilovs lichaam werd met een schotwond in het hoofd in zijn auto teruggevonden.

Ivan Choetorskoj
(Vermoord: november 2009)

Ageerde als mensenrechtenactivist tegen haatmisdaden en het neonazisme en werd in de deur van zijn woning in Moskou doodgeschoten.

In Rusland en ver daarbuiten zitten momenteel ook nog een aantal journalisten en activisten ondergedoken. De journalist Alexander Podrabinek dook in september onder, nadat hij bedreigd werd met geweld in verband met de publicatie van een internetartikel waarin hij kritiek uitte op het verheerlijken van het Sovjet-verleden. Volgens Podrabinek, een voormalige Sovjet-dissident, politiek gevangene en medewerker van de Novaja Gazeta, zit de overheid achter de bedreigingen. De overheid ontkent echter. Ook journalist Michail Voitenko dook in september onder. Hij plaatste in verschillende artikelen vraagtekens bij de kaping van het vrachtschip Arctic Sea. Volgens Voitenko maakte het schip deel uit van een illegaal wapentransport. Uit angst voor mogelijke represailles van de autoriteiten vertrok de journalist op 3 september halsoverkop uit Rusland om onder te duiken in Bangkok.