De Vox Populi karwats

In de hele discussie over tbs naar anleiding van de onstnapping van en vermoedelijke moord door de ontsnapte tbs’er Wilhelm S. worden al een week lang alle populistische registers opengetrokken. Om maar vooral te laten zien dat “we het serieus menen” wordt een minister op het matje geroepen en krijgt ‘ie de ene veeg uit de pan na de andere, waarbij hij geacht wordt die vooral lijdzaam te ondergaan. Iedereen is het erover eens dat dit nooit had mogen gebeuren, maar er wordt heel makkelijk gedaan als het allemaal zo makkelijk te voorkomen was geweest. Is dat wel zo? Is het wel te voorkomen?

Even de feiten op een rijtje zoals ik ze tot op heden ken:
– Wilhelm S. zat inmiddels 15 jaar in tbs
– Wilhelm had een zedenmisdrijf gepleegd
– de kliniek wilde hem eigenlijk naar een long-stay-afdeling hebben, de rechter vroeg nog te kijken naar resocialisatie
– hij was zeven keer eerder ontsnapt bij verlof
– hij was bij de laatste gelegenheid weg onder begeleiding van een sociotherapeut.

Wat misschien nog wel belangrijker is wat ik niet weet.
– voor welke stoornis zat hij in tbs?
– voor wat voor zedenmisdrijf zat hij daar en hoe ernstig was dat?
– die zeven keer dat hij ontsnapt was, hoe was dat over die vijftien jaar verdeeld?
– hoe vaak was hij met verlof geweest en netjes teruggekeerd?
– was hij bij de eerdere ontsnappingen zelf teruggekeerd?
– was er iets veranderd tussen de laatste twee verloven dat hij meende nu te moeten ontsnappen?

Kortom, er zijn allerlei relevante zaken waar ik geen zinnig antwoord op kan geven. Zo niet de Kamerleden, De Telegraaf en allerlei anderen met een opinie. Die weten allang dat Wilhelm S. nooit verlof had mogen krijgen, nooit meer vrij had mogen komen en nog wat van die populismen die zo lekker van de tong rollen.

Zeker, de man heeft vermoedelijk een moord gepleegd en je kunt dus niet om de conclusie heen dat er dingen gruwelijk fout gegaan zijn. Maar is het systeem van tbs daarmee fout? Is er een alternatief voor tbs?

Ja hoor, dat alternatief is er wel. Dat is niet behandelen en domweg opsluiten. Maar zou Wilhelm S. dan vijftien jaar opgesloten gezeten hebben voor een zedenmisdrijf? Bepaald niet. Kijk maar naar “gewone” straffen voor zedenmisdrijven. In heel gruwelijke gevallen krijgt iemand een jaar of vijf en staat hij dus na krap vier jaar weer op straat. Onbehandeld. Volgens alle deskundigen is juist de gevangenis de plaats waar een psychische stoornis zich voorgoed verankert. Het is dus niet zo gek te veronderstellen dat hij na die vier jaar binnen de kortste keren wéér een misdrijf zou plegen. Met een recidivekans die aanzienlijk hoger ligt dan de 30 % die momenteel bij tbs’ers wordt geconstateerd.

Goed, gewone gevangenisstraf volgens de huidige normale gevangenisnormen is dus niet aan de orde. Levenslang opsluiten dan maar? De long-stay-afdelingen zijn niet voor niets in het leven geroepen. Van sommigen is geconstateerd dat zij een dermate ernstige en onbehandelbare stoornis hebben dat ze niet meer in de maatschappij geplaatst kunnen worden. Maar moet je dat nu voor alle tbs’ers gaan invoeren? Tbs als automatisch levenslang? Dan geef je dus iemand bij voorbaat op en zeg je dat enige kans op herhaling, hoe gering ook, een te groot risico is. Maar hoeveel van de “gewone” gevangenen heeft een psychische stoornis waar vroeg of laat een misdrijf te verwachten is? Sluit je die dan ook maar preventief op? Iemand die nog niets gedaan heeft, maar waarbij enige kans bestaat dat hij ooit de fout zal gaan: opsluiten? Zelfs Wilders’ “three-strikes-you’re-out”-standpunt levert nog twee misdrijven op vóór iemand levenslang krijgt.

Dit weekend is in Hoorn een cafébaas om het leven gebracht. Dat heeft misschien bij De Telegraaf op de voorpagina gestaan, maar verder stond het op pagina 3 van De Volkskrant en op pagina 120 van Teletekst. Donner hoeft daarvoor niet naar de Kamer te komen.

Tenzij straks blijkt dat de moordenaar een tbs’er op proefverlof was, natuurlijk…