De cracks lopen zich warm

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Arthur Doctors van Leeuwen wil zich kandideren voor de VVD. Bij
de PvdA wordt zelfs Bart Tromp genoemd.

Over de mystieke bestuurlijke gaven van de staatsman Ruud Lubbers moet het beste boek nog worden geschreven. Bert Steinmetz, redacteur van deze krant, schreef zes jaar geleden een interessante biografie over de gewezen premier, maar LUBBERS, een handboek zoals de postmoderne architecten Rem Koolhaas en Ben van Berkel over zichzelf hebben laten samenstellen, is er helaas nog niet.

Lubbers werd vele jaren in balans gehouden door twee krachten: AR-politicus Jan de Koning en zijn secretaresse Betsy Dijk. Als De Koning in de ministerraad met zijn linkeroog knipperde, wist Lubbers dat hij even moest wachten. De Koning kalmeerde hem, ook als Lubbers – een telefoonfreak – pal voor een lastig publiek optreden nog even iets wilde uittesten. Betsy Dijk was ’s ochtends om zeven uur aanwezig in het torentje. Zij nam met een prachtig Haags accent de telefoon op. Vaak was het niet eens nodig met de premier doorverbonden te worden, Betsy loste alles op. Bijna twintig jaar diende ze eerst Lubbers en later Wim Kok en ik heb nog nooit iemand meegemaakt die zo onverstoorbaar doorwerkte –
althans, zo leek het – tijdens politieke crises.

Lubbers heeft vorig weekend ongetwijfeld gevraagd of Betsy Dijk stand-by kon zijn bij zijn werk als informateur. Een ijzeren duo, die twee, bijvoorbeeld als iemand zoals Rita Verdonk moet worden ontboden bij de informateur. Alleen Betsy Dijk kan in dat platte en toch deftige Haags een arrogante minister gebieden te verschijnen. Even dacht ik: Lubbers, kom terug. We hebben een regering met wijze mannen en vrouwen nodig, die niets te verliezen hebben. Kok op Buitenlandse Zaken, Job Cohen op Justitie, Hans Wiegel op Landbouw, Yvonne Leyten-De Wijkerslooth op Onderwijs en Hans Wijers op Sociale Zaken.

Maar vaak draait zo’n comeback uit op een tegenvaller. De oudgedienden verstaan de mores niet meer en worden oubollige bestuurders. Winston Churchill werd in de jaren vijftig, na een lange onderbreking, weer premier: het was gezellig maar niet effectief, ook omdat de staatsman inmiddels erg doof was geworden.

Interessant is dat een aantal old cracks opteert voor het lidmaatschap van de Tweede Kamer. Arthur Doctors van Leeuwen wil zich kandideren voor de VVD, evenals Ton Elias. Bij de PvdA loopt een aantal oude denkers zich warm, zelfs Bart Tromp wordt genoemd. Het zal absoluut een verrijking zijn voor het parlement. Maar doorslaggevend is of de (bijna) éminences grises een rol op de achtergrond kunnen accepteren, om alleen op beslissende momenten te interveniëren, zoals vorige week, toen Rita Verdonk juridisch en staatskundig onrechtmatig manipuleerde in de paspoortkwestie rond Ayaan Hirsi Ali.

Ik vrees dat zelfs mannen zoals Doctors van Leeuwen en Elias uiteindelijk loyaliteit aan de partij voorrang geven boven autonoom handelen. Terwijl hun onafhankelijkheid als Kamerlid gewaarborgd wordt door de Grondwet. Lubbers beschikt meer dan ooit over een onafhankelijke zwier, maar ook hij kan het partijpolitieke souffleren niet laten. Heel gewiekst heeft hij Balkenende opnieuw gelanceerd: de journalisten zeuren niet meer over regiefouten van de premier, maar benadrukken de daadkracht van het tijdelijke kabinetje. Talloze politici en regenten sluiten nu weddenschappen. De inzet: wie wint, Balkenende of Bos? Conservatief of progressief?

Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.