Dochters aan de macht in IJsland

De parlementsverkiezingen in IJsland zijn gewonnen door de sociaal-democraten. Ze behaalden 15 van de 63 zetels in de Althing, het IJslandse parlement, een winst van 9 zetels. Ook de Liberale Hervormingspartij boekte met 11 zetels (+6) een flinke winst. De Onafhankelijkheidspartij van de regerend premier Bjarni Benediktsson verloor, evenals zijn coalitiepartners, de centrum-rechtse Vooruitgangspartij en de Links-Groene beweging die helemaal uit het parlement verdween. Een aardverschuiving in de IJslandse politiek volgens Eiríkur Bergmann. De regering-Benediktsson kwam in oktober voortijdig ten einde. Breekpunten waren de behandeling van immigranten en asielzoekers, evenals energie- en huisvestingskwesties.

Bij een Gallup poll in november bleek dat meer dan 60% van de IJslanders gezondheidszorg, economische kwesties en huisvesting als een topprioriteit beschouwde. Immigratie werd door 32% van de ondervraagden als een belangrijk onderwerp beschouwd, terwijl asielkwesties goed waren voor 18% van de respondenten.

Actieve immigranten

IJsland is niet zo bekend als immigratieland, maar volgens een OECD rapport bestaat 18% van de bevolking uit immigranten. Door immigratie is de IJslandse bevolking in de afgelopen jaren flink gegroeid. Dit heeft belangrijke economische voordelen opgeleverd voor IJsland, onder andere door de beroepsbevolking te laten groeien en het land te helpen voldoen aan de vraag naar arbeid in snelgroeiende sectoren. De vorige regering ontwikkelde een alomvattend integratiebeleid met als doel ‘een inclusieve, multiculturele samenleving, waarin immigranten gelijke kansen hebben, zowel in de maatschappij als op de arbeidsmarkt.’ Als eerste punt voor het integratiebeleid noemde de regering ‘de actieve deelname van immigranten aan verkiezingen en de samenleving’. De grootste groep immigranten komt vanouds uit Polen, zij vormen inmiddels 3% van de IJslandse bevolking. Ze werden al in de jaren zestig van de vorig eeuw aangetrokken voor werk op de scheepswerven. Een van de actieve Poolse IJslanders is Pawel Bartoszek,  die in 2016 voor de liberalen in het parlement werd gekozen en sinds 2018 lid is van de gemeenteraad in Reykjavik. Hij is erg blij met de resultaten van zijn partij bij de laatste verkiezingen.

President Halla Tomasdottir, nog maar net in functie,  heeft de leider van de sociaaldemocraten, Kristrun Frostadottir, gevraagd een nieuwe regering te vormen. Frostadottir is van plan een alliantie aan te gaan met de Liberale Hervormingspartij en de Volkspartij, een nieuwe linkse partij. Frostadottir voerde voerde campagne om de inflatie en de staatsfinanciën onder controle te krijgen en tegelijkertijd het socialezekerheidsstelsel te versterken. Ook de liberale partijleider Thorgerdur Katrin Gunnarsdottir benadrukt het belang van voorzichtig omgaan met de staatsfinanciën. Beide partijen zijn ook voorstander van toetreding tot de EU, al zal dat nog wel wat voeten in aarde hebben gezien de tegenstand bij de conservatieve oppositie. Uit peilingen blijkt volgens Reuters dat het EU-lidmaatschap wel populairder is geworden: ruim 45% van de kiezers is nu vóór, 35% is tegen en de rest is nog onbeslist.

Een positieve populist

Ook de Volkspartij die tien zetels (+4) kreeg bij de verkiezingen is tegen een EU-lidmaatschap. Desondanks sluit partijleider Inga Sæland deelname aan de nieuwe beoogde coalitie met sociaal-democraten en liberalen niet uit. Woensdag toonde ze zich optimistisch over de onderhandelingen: “A beautiful child is being born.”De IJslandse Volkspartij, een linkse populistische groep die in 2016 werd opgericht, komt op voor de rechten en het welzijn van gemarginaliseerde groepen, zoals ouderen, huishoudens met een laag inkomen en gehandicapten. Saeland heeft zelf een visuele beperking. In een interview heeft ze ooit gezegd dat ze blij is dat ze populist wordt genoemd. ‘Ik heb besloten de positieve kant te kiezen en te zeggen: een populist is gewoon iemand die heel populair is. Maar ik weet natuurlijk waarvoor de term wordt gebruikt. Ik ben waarschijnlijk een Marine Le Pen-type, in de ogen van  degenen die toch nooit op de partij zullen stemmen. Wij zijn een bedreiging omdat wij de voorbode zijn van verandering. We zijn oprecht en eerlijk en we werken vanuit idealen en we zijn van plan daarmee door te gaan en we zijn gewoon tevreden populisten te zijn. Ik ga zeggen dat het gewoon betekent dat je vandaag populair bent.’

Dat vrouwen een hoofdrol gaan spelen in IJslandse politiek is niet nieuw. Al in vroeg-middeleeuwse vertellingen komen we zelfverzekerde, trotse en onafhankelijke vrouwen tegen, zo laat de historicus Luit van der Tuuk in een onlangs verschenen boek weten. Met een verwijzing naar de IJslandse mythen pleit de liberale Gunnarsdottir bij de coalitiebesprekingen voor humor en luchtigheid.