Italië begint aan een spannende verkiezingscampagne

ELDERS - Op 4 maart kiezen de Italianen een nieuw parlement.

De Italiaanse president Sergio Mattarella heeft eind december het parlement ontbonden ter voorbereiding van de verkiezingen op 4 maart. Matteo Renzi, de ex-premier van de centrum-linkse regering die eind 2016 moest aftreden omdat zijn voorstellen voor grondwetswijziging het niet haalden, trapte deze week de campagne voor zijn partij af. “In 2013 haalden we het net niet, maar nu moeten we echt de grootste partij worden,” zei hij ondanks alle voorspellingen die op het tegendeel wijzen.

De polls voorspellen dat de Vijfsterrenbeweging (M5S) van Beppe Grillo de grootste wordt, gevolgd door de Democratische Partij (PD) van Renzi. Beide zouden nu tussen de 20 en 30% van de stemmen halen. Daarachter komen Berlusconi’s Forza Italia en de Lega Nord, elk met rond de 15% van de stemmen. M5S lijkt vast te houden aan het standpunt dat ze met niemand anders wil samenwerken. Aangezien de partij geen 50% van de stemmen gaat halen ligt, zeker na een verlies van de PD, een rechtse coalitie voor de hand met FI, LN en nog rechtsere partijen zoals de Fratelli d’Italia, op dit moment de belangrijkste erfgenaam van het Italiaanse fascisme. Net als LN pleit deze partij voor uittreden uit de EU, een stap die Berlusconi te ver gaat. Een coalitie tussen zijn partij en de PD van Renzi en huidig premier Gentiloni is dan uiteindelijk ook nog een optie.

Jus soli

Een jaar na de val van Renzi heeft ook zijn opvolger Paolo Gentiloni op een belangrijk PD-dossier een nederlaag moeten incasseren. De stemming over de wet op het burgerschap, die in Italië geboren kinderen van buitenlanders op hun 12e de Italiaanse nationaliteit geeft, kon niet doorgaan in de Senaat omdat de fracties van de Vijfsterrenbeweging en de Lega Nord niet kwamen opdagen. De rechtse oppositie heeft alles uit de kast gehaald om te voorkomen dat deze wet zou worden aangenomen. Het bezwaar gold het ius soli (nationaliteit op basis van geboortegrond) dat het nu geldende jus sanguinis (gebaseerd op bloedverwantschap) zou moeten vervangen. De rechtse partijen koppelden hun kritiek op de nieuwe wet ten onrechte aan de recente toestroom van migranten. De wijziging van de wet moest het mogelijk maken dat hier geboren en getogen kinderen sneller de Italiaanse nationaliteit zouden kunnen verkrijgen. Een van de voorwaarden was dat de aanvrager minstens vijf jaar Italiaans onderwijs heeft gevolgd.

Nog steeds crisis

Het meest pijnlijk voor de PD is misschien wel de constatering dat de langzame verbetering van de economie de partij geen winst lijkt op te leveren. ‘De werkloosheid is nog altijd 11%’, zo citeert het FD (€) een Italiaanse commentator. ‘De Italiaanse economie is nog altijd zo’n 6% kleiner dan voor de crisis. Dus kiezers hebben niet het idee dat het ze beter gaat. Integendeel, ze hebben nog altijd het gevoel dat het crisis is.’ Een dodelijke conclusie voor de sociaaldemocratische PD na vijf jaar regering.

Premier Gentiloni stelt zich desondanks positief op. Bij de opening van een universiteit in Rome gisteren probeerde hij het buitenland op voorhand gerust te stellen:

“To the foreign leaders and economic interlocutors who ask me about political instability, I respond that I am hopeful because, for 70 years, Italy has been one of the most coherent of the big European countries, one of the most stable and one whose fundamentals are among the most recognizable by investors and by the international side.”

Versnippering

Met een grote versnippering van politieke groeperingen zowel rechts als links lijkt die stabiliteit momenteel echter nog ver te zoeken. M5S blijft zich profileren als anti-establishment partij. “Hoe harder Renzi en Berlusconi zich tegen ons afzetten, hoe meer winst het ons gaat opleveren,” verwacht partijleider Di Maio. Ter linkerzijde manifesteren zich meerdere alternatieven voor dat deel van Grillo’s aanhang dat het protest tegen de zittende macht bij voorkeur combineert met fundamentele kritiek op het kapitalisme. Zo is er een nieuwe coalitie onder de klassieke naam  Potere al Populo (power to the people). Dit verbond van een aantal extreemlinkse partijen koos als aanvoerder de Napolitaanse filosofe Viola Carofalo, die zich onder meer laat inspireren door linkse leiders als Jeremy Corbyn (Engeland) en Jean-Luc Mélenchon (Frankrijk). Een andere verzameling van linkse partijtjes en groeperingen doet mee onder de naam Articolo 1 – Movimento Democratico e Progressista (MDP). De kern daarvan is een afsplitsing van de DP, de Democratische Partij van Renzi. De naam verwijst naar het eerste artikel van de grondwet uit 1948 waarin staat dat Italië een democratische republiek is, gebaseerd op werk en souvereiniteit van het volk.

EU-commissaris Moscovici noemde de Italiaanse verkiezingen gisteren riskant voor de Europese Unie vanwege de onzekerheid over de resultaten. De Franse minister van Financiën Bruno LeMaire en zijn Duitse collega Peter Altmaier toonden zich optimistischer en denken dat de pro-Europese partijen gaan winnen. De leider van Lega Nord Matteo Salvini twitterde boos over de ‘inmenging’ van Moscovici: ‘Slaven van Europa, dat nooit.’

De campagne is van start gegaan.