Hulspas weet het | De scan spreekt u vrij!

COLUMN - Misofonie. Ik had er nog nooit van gehoord. Het komt erop neer dat je werkelijk gek wordt van een bepaald geluid dat een ander maakt. Kauwen bijvoorbeeld, of slurpen, of gewoon ademen. Sommige mensen draaien op dat moment volledig door. En nee, ze kunnen er niks aan doen, want misofonie zit in de bedrading van het brein. Zeggen de deskundigen.

Die deskundigen verzamelden twintig mensen met extreme misofonie, en 22 mensen die daar geen last van hadden. Die rustig tv blijven kijken terwijl hun verkouden partner naast hen een winterwortel eet. Al die mensen gingen de scanner in. Ze kregen eerst neutrale geluiden te horen, daarna geluiden die iedereen vervelend vindt (kindergekrijs, sirenes) en daarna van die geluiden waar je gek van kunt worden. De eerste twee groepen geluiden lieten geen verschil in respons zien (of anders gezegd, toonden de normale respons bij dergelijke geluiden), en u raadt het al: bij de derde groep gingen de hersenen van de misofonielijders volledig op tilt. Met name (voor de liefhebbers) de anterieure insulaire cortex werd overactief. De onderzoekers zagen ook dat bij hen meer connecties waren tussen dit stukje cortex en de amygdala en de hippocampus, twee meer naar achteren gelegen hersendelen die (net als nummer een) veel te maken hebben met het reguleren van emoties.

Wat betekent dit? ‘These people aren’t imagining their distress,’ zo concludeert de website Science News. En de site citeert ook nog Jennifer Jo Brout, een klinisch psycholoog van de Duke University, die niet betrokken was bij de oorspronkelijke studie. Zij zegt: ‘This really confirms that it’s neurologically based.’

Dat klinkt als goed nieuws voor iedereen die behept is met misofonie, en die daarbij behept met een schuldgevoel. Nee, het is niet jouw schuld. Nee, je stelt je niet aan. Je doet niet net alsof je door het lint gaat. Je wordt meegesleurd door je brein. Je afwijking is neurologically based. Een nuttig onderzoek, kortom. Mensen die plots rood aanlopen bij het horen van gekauw, gesnuf en gekreun, krijgen ongetwijfeld vaak te horen: ‘stel je niet aan!’ Alsof ze zo wíllen reageren; alsof ze dat gedrag onder controle hebben. Ze hebben met andere woorden last van de folk psychology dat iedere mens op elk moment zijn gedrag kan veranderen: ‘Nou, dan doe je dat toch niet!’ Maar iedereen weet dat de mens enorm veel kan veranderen – behalve een oude gewoonte. Die zitten allemaal, net als misofonie, hard wired in ons brein.

Niet dat dit onderzoek zoiets aantoont. De plaatjes van Kumar et al. bewijzen slechts dat als iemand kwaad wordt, zijn brein kwaad wordt. Hier wordt, zoals zo vaak, met behulp van een breinscan een open deur ingetrapt. Wat hadden de onderzoekers dán verwacht? Dat bij iemand die kwaad wordt ‘om niets’, het brein géén activiteit zal vertonen? De extra verbindingen die ze menen te zien, zeggen ook niets. Lijders aan misofonie zijn ongetwijfeld veel vaker kwaad dan gewone mensen die te midden van al die vreselijke geluiden rustig verder gaan met leven. En wanneer een bepaald breincircuit vaker wordt gebruikt, neemt het aantal connecties ook toe.

Maar daarom niet gezeurd. Degelijk ‘wetenschappelijk’ onderzoek heeft onmiskenbaar therapeutische waarde. Iedereen die zich schaamt voor een of andere gewoonte, die ook niet weet waarom hij of zij dat doet en er niet mee kan ophouden, kan bij een MRI-scan een vergunning krijgen om zo door te gaan. Een bewijs van neurologische insufficiëntie, zogezegd. Een artikeltje dat bewijst dat hij of zij zich niet aanstelt. Een hele geruststelling.