Onderzoek van WISE laat zien dat de Nederlandse rijksoverheid nog steeds voornamelijk buitenlandse waterkkracht gebruikt om haar elektriciteitsverbruik te vergroenen. Een methode die door de Nederlandse Energie Maatschappij in 2013 als jokkebrok stroom werd bestempeld, wat tot ophef in de Tweede Kamer leidde. Waarna Sargasso in 2013 na herhaaldelijk navragen aantoonde dat de rijksoverheid, inclusief de Tweede Kamer, zelf ook grotendeels jokkebrok stroom gebruikt. Berichtgeving in december over de inkoop van jokkebrok stroom door gemeenten leidde tot Kamervragen van SP, PvdA en Groenlinks.
Hoe werkt inkoop van groene stroom
Consumptie van duurzame elektriciteit bestaat uit een combinatie van fysieke consumptie van elektriteit en het afboeken van zogenaamde Garanties van Oorsprong. Met deze garanties van oorsprong wordt de elektriciteit vergroend. Er zijn 2 manieren om duurzame elektriciteit in te kopen:
- Fysieke elektriciteit en garanties van oorsprong bij dezelfde leverancier kopen. Bij voorkeur bij een leverancier die ook elektriciteit uit hernieuwbare bronnen produceert. De afnemer koopt in dat geval de duurzame elektriciteit; de leverancier zorgt voor de levering van elektriciteit en voor het afboeken van de garanties van oorsprong.
- Het is ook mogelijk om als afnemer de garanties van oorsprong apart van de elektriciteit in te kopen. Een afnemer moet dan zelf een garantie van oorsprong rekening openen bij de uitgevende instantie (of dit door een derde partij laten doen) en vervolgens zelf garanties van oorsprong kopen bij de ingekochte elektriciteit. Deze garanties laten bijboeken op de eigen garanties van oorsprong rekening en afboeken.
Inkoop elektriciteit rijksoverheid
De rijksoverheid kiest al jaren voor het apart aanbesteden van de fysieke elektriciteit en de garanties van oorsprong.
Daarmee gebruikt de rijksoverheid wel groene stroom, alleen leidt dat volgens Minister Kamp niet tot extra vergroening van de elektriciteitsvoorziening in Nederland of de EU. Terwijl het hele idee van duurzaam inkopen door de overheid toch juist was om als overheid het goede voorbeeld te geven en daarmee bij te dragen aan de verdere verduurzaming van de economie.
De rijksoverheid heeft de fysieke elektriciteit tot en met 2017 ingekocht bij E.On en Delta. Het gaat in totaal om ongeveer 1 miljoen Megawatt uur, gelijk aan het elektriciteitsverbruik van ongeveer 285 duizend huishoudens. Ongeveer driekwart van de ingekochte stroom komt van E.On en een kwart van Delta.
De contracten voor fysieke elektriciteit lopen over meerdere jaren, terwijl de bijbehorende garanties van oorsprong jaarlijks worden ingekocht. Op die manier kan de hoeveelheid garanties van oorsprong worden afgestemd op het werkelijk elektriciteitsverbruik. Een raar argument, want het elektriciteitsverbruik schommelt niet heel sterk per jaar, dus de overheid zou er ook voor kunnen kiezen om een groot deel van de benodigde garanties van oorsprong meerjarig in te kopen. Bijvoorbeeld 75% van het jaarlijks elektriciteitsverbruik en enkel het resterende deel jaarlijks bij te kopen op basis van het werkelijk elektriciteitsverbruik. Op die manier krijgen eigenaren van hernieuwbare energiebronnen net als E.On en Delta langjarige zekerheid over hun inkomsten.
Reactie rijksoverheid
De rijksoverheid houdt vol dat ze zich keurig aan de wet houden en dat er nu eenmaal een overschot is aan garanties van oorsprong voor duurzame elektriciteit in Europa. Vanwege Europese aanbestedingsregels zou de rijksoverheid niet specifiek voor Nederlandse groene stroom kunnen kiezen. Het vreemde is dan natuurlijk dat de Provincie Utrecht wel gebruik maakt van Nederlandse garanties van oorsprong voor windenergie en dat de NS een aantal jaar geleden al liet zien dat je binnen Europese aanbestedingsregels wel degelijk kunt kiezen voor een aanbieder die extra duurzame opwekkingscapaciteit belooft te realiseren. Het rijk voert het NS contract zelfs als showcase op bij haar expertisecentrum inkopen. En het allervreemdste: het rijk koopt nu zelf al een klein deel van haar garanties van oorsprong wel exclusief in bij Nederlandse duurzame energieprojecten.
Bij aanbestedingen van de rijksoverheid (Prorail en Rijkswaterstaat) worden bedrijven onder andere beoordeelt op hun positie op de CO2-prestatieladder. De inkoop van hoogwaardige garanties van oorsprong maakt onderdeel uit van deze beoordeling (zie pagina 33 van handboek 3.0), terwijl de rijksoverheid zelf nog steeds voor jokkebrok stroom kiest. Dit verhoogt de geloofwaardigheid van de overheid niet.
Een ander argument dat de overheid hanteert is dat er onvoldoende hoogwaardige garanties van oorsprong beschikbaar zijn. Aan de ene kant laat dat mogelijk het succes van bewustwordingscampagnes van WISE en HIER Klimaatbureau zien, aan de andere kant zou dat juist de reden moeten zijn om de eigen inkoopmacht in te zetten om te komen tot meer duurzame energieopwekking. Dat kan ook in stappen, zoals de NS heeft gedaan.
Een laatste excuus van de overheid is dat het grote volume aan duurzame elektriciteit dat de rijksoverheid nodig heeft de prijs van hoogwaardige garanties van oorsprong beïnvloed, het rijk zou namelijk zo´n 10% van de Nederlandse duurzame elektriciteit op moeten kopen als voor Nederlandse garanties van oorsprong wordt gekozen.
Het CBS concludeerde in 2014 na onderzoek echter dat prijswaarneming van Nederlandse garanties van oorsprong niet mogelijk was. Volgens WISE bedragen de extra kosten van hoogwaardige garanties van oorsprong voor de rijksoverheid ongeveer EUR 2,2 miljoen. Als daarmee de prijs van hoogwaardige garanties van oorsprong omhoog gaat is dat toch de gewenste marktwerking? Een hogere prijs zorgt voor meer aanbod en voor lagere subsidies, want prijs van garanties van oorsprong kan namelijk meegenomen worden in de bepaling van het uit te keren subsidiebedrag. En door zelf hoogwaardige garanties van oorsprong in te kopen kan de rijksoverheid meteen inzicht in de prijsontwikkeling van garanties van oorsprong geven aan het CBS.
Reacties (13)
Rijksgebruik van windenergie kan onderdeel zijn van de subsidievoorwaarden voor de miljarden voor zeewindmolens.
Onzin groene stroom is groene stroom of die nu in Nederland gemaakt wordt of niet. Ook al koop je je stroom in bij de Hollandse Windunie, dan komt die als het niet waait toch van een kolencentrale, 100% groen bestaat niet. Ik begrijp wel waarom WISE en de NEM hierover jokkebrokken, dat is omdat ze hiermee vette groene subsidie gelden mee mislopen.
Waterkracht kan rendabel geproduceerd worden, en groene energie uit b.v. Duitsland wordt dik gesponsord door de Duitse belastingbetaler en niet door de Nederlandse. Hiermee bereikt de overheid dus de hoogste efficiency qua belasting inkomsten en uitgaven, waarmee ze het belang van de belastingbetaler behartigen.
Delta is overigens, na het stoppen van hun kolencentrale, qua co2 uitstoot per KWh. het schoonste energiebedrijf van Nederland en bovendien grotendeels in handen van diezelfde overheid die de stroom inkoopt. Het zou een beetje raar zijn als je principieel tegen je eigen overheidsbedrijf bent en voor veel subsidie energie van een privaat bedrijf gaat kopen.
@1 hoe zie je dat voor je?
@2 onderbouw het mislopen van ‘vette subsidies voor duurzame energie’ door WISE en NEM svp met feiten? WISE is een actiegroep, zonder duurzame energieproductie in handen. NEM is een handelshuis in energie en heeft naar mijn weten ook geen (duurzame) opwekkingscapaciteit in bezit.
Groene stroom uit Duitsland halen? Laat me de Duitse GvO’s is zien? Zou een unicum zijn kan ik je vertellen, want Duitsland heeft geen GvO systeem. Met Duitse GvO’s je energieverbruik vergroenen is naar mijn weten dan ook niet mogelijk.
Waterkracht is goedkoper dat klopt, alleen mis je het punt dat het juist duurder is voor de overheid. Het elektriciteitsverbruik van de overheid is goed voor ongeveer 10% van de duurzame elektriciteit productie. Volgens WISE is de Nederlandse overheid in de inkoop 2,2 miljoen Euro duurder uit, dat is EUR 2,20 per MWh.
Gaan we even rekenen aan de SDE+ subsidie. Die garandeert een basisbedrag, voor zon in de laatste fase van de SDE+ 2014 bv. EUR 144 per MWh. De hoogte van de subsidie wordt bepaald door van het basisbedrag de marktprijs af te trekken, laten we die voor het gemak op EUR 50 per MWh zetten. Ook is het mogelijk om de waarde van de garanties van oorsprong van het basisbedrag af te trekken. Koopt de overheid buitenlandse waterkracht dan ontvangt de eigenaar van een zonnepark met SDE+ 2014 laatste fase 144 – 50 – 0 = EUR 94 per MWh aan subsidie.
Koopt de Nederlandse overheid Nederlandse garanties van oorsprong dan krijgt de eigenaar van een zonnepark met SDE+ 2014 laatste fase 144 – 50 – 2,2 = EUR 91,60 per MWh aan subsidie.
Nu even het laatste stukje: de staat is goed voor 10% van de duurzame elektriciteit, maar de prijsverhoging van de garanties van oorsprong heeft impact op 100% van de uit te keren SDE+ subsidies. Tegen iedere EUR 2,20 aan extra uitgaven voor de inkoop staat dus 10 keer EUR 2,20 aan besparing op SDE+ subsidie. Per saldo kan de rijksoverheid door te kiezen voor hoogwaardige garanties van oorsprong EUR 19,8 miljoen besparen. Als andere overheden en staatsdeelnemingen op dezelfde wijze gaan inkopen loopt de waarde van hoogwaardige garanties van oorsprong nog verder op en gaat de uit te keren subsidie nog verder omlaag.
Wederom onzinnig gezeur van WISE en Krispijn Beek.
We hebben 10% duurzame stroom in Nederland in de aanbieding voor een equivalent van ongeveer 35 miljoen huishoudens aan gebruik. 5% komt van meestook biomassa, 5% van Wind en nog wat kruimeltjes van diversen zoals zonne- energie. De vraag is groter dan het aanbod en dus komt het merendeel hoe dan ook middels schimmige certificaat systemen uit het buitenland.
In Nederland willen we hoe dan ook meer duurzame energie. Daar wordt hard aan gewerkt. En veel harder kan ook niet, dat is technisch, financieel en draagvlak-problematisch niet haalbaar.
Maar de vraag is natuurlijk wel waarom alle daken van overheidsgebouwen nog niet vol liggen met zonnepanelen. Volgens mij goedkoper dan subsidie verstrekken.
@4
We kunnen veel harder (Duitsland is ook veel harder gegaan toen de prijzen voor zon en wind veel hoger waren)
Maar inderdaad daken van overheidsgebouwen vol leggen en bijvoorbeeld windmolens op allerlei grondstukken die toch van het rijk zijn (het leger heeft vast nog wel een paar vrije hoekjes) en het zou iets kunnen helpen
@5: We gaan een wereldsnelheidsrecord windmolen parken op zee bouwen vestigen de komende 5 jaar. Op land is de weerstand tegen windmolens grimmig. Ik zou niet weten hoe het werkelijk veel sneller zou kunnen. Natuurlijk, met geld kan alles. Laat de PvdA vooral nog even vlak voor de verkiezingen voorstellen dat er op korte termijn met spoed 12 miljard bij moet. Rechts zal het handenwrijvend met genoegen aanzien.
@4: Het gaat er om dat ons voorgelogen wordt dat de overheid duurzame stroom inkoopt.
@4: “.. waarom alle daken van overheidsgebouwen niet vol liggen met zonnepanelen … goedkoper dan subsidie”
– Zeker voor wind op land is subsidie (veel) goedkoper.
Zelfs als het zonnige deel van de overheidspanden vol met zonnepanelen komen, leveren die veel te weinig stroom vergeleken met de (overheids)vraag. Dus is veel aanvulling nodig. Ook de overheid gebruikt vaak onzuinige panden.
Propageren voor anderen en zelf toepassen verschillen vaak.
@3: “hoe zie je dat voor je?” gebrek aan fantasie?
@7: Maar jokkebrok groen is ook groen. Toch? Nou ja volgens sommigen dan weer niet. We hebben hoe dan ook niet genoeg om iedereen Hollands groen te geven. En er zal ook niet zoveel groen bijkomen op de korte termijn. Dus de keus is jokkebrok groen of eerlijk grijs.
@9: dus eerlijk grijs.
@3:
Duitsland heeft wel degelijk een GvO-systeem. De markt werkt op een wat andere manier dan in NL, maar er is een systeem (de duitse CertiQ: http://www.hknr.de).
Het andere betoog verbaast me een beetje. De SDE regels houden in dat de waarde van de GvO in mindering gebracht mag worden op verstrekte subsidie. De praktijk is dat dat niet gebeurd, en zelfs aanleiding is voor groene elektriciteitproducenten om niet te willen dat de prijs van de GvO te ver oploopt. In dat geval levert de GvO immers niets extra’s meer op. Als je vervolgens claimt dat het beter zou zijn als de betaalde GvO-prijs wel in mindering gebracht zal worden op de subsidie, zodat de overheid per saldo helemaal niets betaalt voor de afname van duurzame elektriciteit, vraag ik je wie daar dan in jouw ogen bij gebaat is!? Denk je werkelijk dat dat wel leidt tot additionele duurzame productie?
De Europese Wetgeving verbiedt het om een voorkeur uit te spreken voor de plaats waar iets is gemaakt, of om een specifiek merk voor te schrijven. De wetgeving maakt geen onderscheid tussen een GvO uit Denemarken of een uit Den Haag, dus kan dat onderscheid ook niet gemaakt worden in een Europese Aanbesteding. Dat dat toch gebeurt, wil niet zeggen dat het ook toegestaan is.
Wat de markt zou helpen, is een full-disclosure systeem zonder subsidies, in combinatie met een leveringsplicht door leveranciers. Ofwel: iedere opgewekte MWh in Europa krijgt een GvO en iedere Europese Leverancier is verplicht om een aandeel van zijn leveringen duurzaam te doen (te onderbouwen met het juiste type GvO). Alleen op die manier krijgt een GvO de waarde die hij daadwerkelijk heeft in de vrije markt. Het uitdelen van subsidies past daar niet tussen, want dan heeft het wel waarde, maar worden de kosten niet daar gelegd waar ze zouden moeten liggen. En dan is het nog steeds mogelijk dat er in het buitenland meer aanbod blijft bestaan (zowel in absolute als relatieve zin). Daarbij zeg ik: als het energetisch beter is om een windmolen in Denemarken te plaatsen in plaats van in Borssele, waarom zouden we dat dan niet doen? Maak er een Europese verantwoordelijkheid van… De beperking die daarbij hoort, is dat er nooit meer GvO’s geïmporteerd zouden moeten kunnen worden, dan dat er fysiek aan MWh over de grens gegaan is.
Wat ook zou helpen, is als clubs als WISE zich eens bezig gaan houden met oplossingen in plaats van de constante “name and shame” praktijken die nu de praktijk zijn. Spreek de mensen die de regels maken aan, niet de mensen die ze correct hanteren!
@11 als EU regelgeving onderscheid naar plaats verbiedt, waarom koopt de rijksoverheid dan wel bewust een deel van de GvO’s in Nederland in?
Daarnaast zijn er andere manieren om te zorgen voor kwalitatief hoogwaardige GvO’s, hoeven voor mij echt niet uit Nederland te komen. Ik verwijs niet voor niets naar de NS aanbesteding.
Wie wordt er beter van als een stijgende GvO prijs van de SDE+ subsidie wordt afgetrokken? Daar zijn 3 opties voor: of het geld is geoormerkt voor subsidie duurzame energie, waarmee het weer beschikbaar komt voor nieuwe rondes subsidies. Of het bedrag dat het ministerie van Economische reserveert als toekomstige verplichting wordt lager, doordat er per kWh minder subsidie nodig is als de GvO prijs meetelt in het correctiebedrag. Of de belastingbetaler als de lagere subsidie terugkeert in de algemene middelen.
Europese verplichting? En wie is dan eindverantwoordelijk dat we het doel halen? Gaan we een Europese versie van de rijkscoördinatie regeling in het leven roepen om te zorgen dat de EU projecten door kan drukken in lidstaten als het EU doel voor duurzame energie niet wordt gehaald?
Full disclusure is al ingevoerd in Oostenrijk en voorgesteld in de Tweede Kamer voor Nederland. Minister Kamp ontraadde het betreffende amendement.
Wat betreft het aanspreken van de juiste personen: laat deze discussie daar nou net uit voortkomen. Deze hele discussie begon namelijk met ophef in de Tweede Kamer ten tijde van de jokkebrok campagne van de Nederlandse Energie Maatschappij. Waarna ik me afvroeg waarom de heren en dames die de regels maken zich zo druk maken als ze precies dezelfde soort elektriciteit gebruiken.
@9: jokkebrok groen is inderdaad groen. Er zijn nog wel meer mogelijkheden, zoals ik ook beschrijf in het stuk. Bijvoorbeeld net als de NS aanbesteden met eis dat inschrijvers ook plan presenteren voor het realiseren van additioneel vermogen.
@4 ik ben voor zonnepanelen op overheidsgebouwen, alleen ga je daar denk ik geen 1 TWh mee opwekken. Uitgaande van 300 Wp panelen van 2 m2 groot en opbrengstfactor van 0,9 kom ik dan op zo’n 1,8 miljoen vierkante meter aan zonnepanelen. Al is dat bierfiltjes werk, dus kan er wat naast zitten.