Waait de nieuwe wind in Athene hard genoeg?

ACHTERGROND - “Laat ik je vraag omdraaien. Kán Syriza iets anders doen? Als we niet uit de Eurozone stappen wanneer de onderhandelingen geen verbetering voor Griekenland opleveren, zijn we niet anders dan de andere regeringen. Dan zou er geen verschil zijn. Er is echter een enorm verschil. Wij zullen deze keer een grote strijd leveren. En dat zal niet Tsipras’ strijd zijn, maar de strijd van het Griekse volk.”

Aan het woord is Nontas Bezos, de coördinator van Syriza op het eiland Kythira. Het kleine Kythira met zo’n tweeduizend bewoners, ligt op ruim zeven uur varen van de hoofdstad. Terwijl de Atheners in vreugde op straat bijeenkomen, gaat het leven op het eiland zijn gewone gangetje. Zal de storm die in Athene woedt uiteindelijk ook de emoties op het eiland opzwiepen? Kan de intellectuele voorhoede die nu de macht in handen heeft ook de behoudende cultuur in het achterland beïnvloeden?

In de vijftien koppen tellende gemeenteraad van het eiland, die afgelopen september is geïnstalleerd, zitten vier tot vijf mensen die Syriza’s uitgangspunten steunen. Aan het hoofd van de raad staat burgemeester Stratos Charchalakis, die zegt politiek in het midden te staan. Net als Tsipras is hij een jonge politicus, begin veertig.

Over eventuele veranderingen op het eiland, nu Syriza regeert zegt hij: “Kythira is voor al haar ontwikkelingsprojecten afhankelijk van de financiële steun van de prefectuur Pireaus. Dat is een van de grootste en problematische prefecturen omdat ook Athene daaronder valt. Hierdoor hebben wij nooit echt aandacht gekregen. Nu de leiding van de prefectuur sinds oktober vorig jaar in handen is van twee Syriza leden, heb ik het idee dat we op een andere manier kunnen praten. Ik denk dat Syriza meer sociale- en regionale acties zal ondersteunen en daar ben ik blij mee.”

Op deze manier lijkt Syriza indirect een belangrijke stempel te kunnen zetten op de richting van het eiland. Maar volgens Bezos gaat het er niet om wat Syriza of Tsipras wil met het eiland. “Als de mensen niet opstaan vanaf hun luie stoel en zelf gaan nadenken over wat er verbeterd kan, dan zal een verandering niet plaatsvinden. Wíj moeten de voorstellen doen. Wíj zullen aan Tsipras moeten vertellen wat er beter kan.”

Mentaliteitsverandering

Pavlos Coroneos is verbonden aan een vrij nieuwe partij op het eiland, Protovoulia. Protovoulia bestaat vooral uit dertigers en deed vier jaar geleden voor het eerst mee aan de gemeentelijke verkiezingen. Een nieuwe partij met frisse ideeën, jongemannen met baarden en trendy kleren, nieuwelingen in de politiek. De vergelijking met de huidige landelijke Syriza is snel gemaakt. Coroneos: “Voor de meeste mensen zijn we een stel romantische, alternatieve milieu-activisten. Ze vinden dat we wel goed bezig zijn, maar ongeschikt om het eiland te besturen omdat we geen politici zijn. Vier jaar geleden vroegen ze me waarom ik überhaupt de politiek in wilde. Ik was immers bakkerszoon. Dat was toch niets voor mij.”

Afgelopen mei kreeg Protovoulia 12% van de stemmen tegen 9% de keer ervoor. Geen grote verandering, maar er veranderde wél wat anders. Want inmiddels hebben ze een plek binnen de politieke realiteit van het eiland. En nu Syriza met een heel aantal nieuwe gezichten in de regering zit, met mensen die ook politiek onervaren zijn, zou dit ook wel eens de mening van de bewoners op het eiland kunnen veranderen. Coroneos: “Misschien dat ze niet langer denken dat je binnen een politieke familie geboren moet zijn om een politicus te worden. Een dergelijke mentaliteitsverandering is heel erg belangrijk om verandering te kunnen verwezenlijken.”

Mensen centraal

Coroneos is blij met Syriza. “Het ziet ernaar uit dat het kapitalisme en de eenheid van Europa aan het instorten zijn. De oplossing is niet het communisme, de andere kant van de medaille. Ik denk dat een nieuwe vorm de oplossing biedt. En daarom ben ik blij met Syriza. De samenlevingen hebben nu een nieuw systeem nodig dat de mensen centraal zet in plaats van de winst die uit de mensen te halen valt. En dat is precies waar Syriza de nadruk op legt.”

Ook de burgemeester ziet positieve kanten van Syriza: “Ik geloof dat iedereen in Griekenland de huidige bezuinigingsmaatregelen beëindigd wil zien en dit is Syriza’s grootste taak. Als hen dát lukt, zal iedereen in Griekenland Syriza-fan zijn. Er is nu al veel steun voor hun nieuwe manier van onderhandelen. Wat we de laatste dagen zien op tv is dat ze zich als gelijkwaardigen opstellen naar de Europese partners. Ik hoop maar dat ze op deze manier doorgaan.”

Wat sommigen als niet passend beschouwen, of misschien zelfs als provocerend, valt bij de meeste jongeren juist in goede aarde omdat zij zich daarbij aan kunnen sluiten. Coroneos: Dat Tsipras en Varoufakis zich niet aan de dresscode houden lijkt een kleinigheid, maar dat is het niet. We moeten weg van het idee dat mensen denken dat je bent zoals je eruit ziet. Hier gebeurde ook zoiets tijdens een speech van onze lijsttrekker. Hij had een gaatje in zijn T-shirt en ik hoorde iemand in de zaal tegen een ander zeggen: ‘Hoe wil hij nou burgemeester worden met zo’n kapot T-shirt’. Wat een onzin, alsof hij door dat gaatje geen kwaliteiten als politicus zou hebben.”

Vriendjespolitiek

Een aspect van Tsipras programma dat ook op het eiland weerklank vindt, is het feit dat de partij de vriendjespolitiek wil elimineren. Zowel Syriza als Protoboulia hebben op Kythira het oude systeem van stemmen “winnen” afgezworen. Bezos: “Het is hier onder politici gewoon om tijdens de campagne alle dorpen te bezoeken en bij mensen langs huis te gaan. Zo van ‘stem op mij en ik zorg dat je morgen een baan in het ziekenhuis hebt, dat je voorzitter wordt of opzichter.’ Wij hebben dat niet gedaan. En ook nu ná de verkiezingen pakken wij het anders aan.

Ik zal je een geheim vertellen, of eigenlijk meer een openbaar geheim. Alle burgemeesters hier, rechts, links, maakt niet uit van welke partij, hebben altijd na hun beëdiging een eigen manager in het ziekenhuis aangesteld. Al was het een taxichauffeur, een elektricien of benzinehouder, ze zeiden: ‘Jij hebt ons geholpen, neem die baan en pak twee, drieduizend euro per maand.’ De laatste tijd hoor ik mensen in het café tegen me zeggen: ‘Nu zul jij zeker wel ziekenhuismanager worden.’ En ik zeg hen, jongens ik weet van niks. Ik ben visser. Ik gooi netten uit en haal ze in. Wat weet ik nou van het managen van het ziekenhuis? Daarvoor bestaat een speciale opleiding, laat ze daar maar iemand vandaan halen.

En iedereen reageert vervolgens met: ‘Echt, gaat het zo gebeuren?’ En ik zeg, natuurlijk gaat het zo gebeuren. Zo hoort het te gebeuren! Als een gemeenteraad verandert, moeten toch niet ook de managers veranderen!”

Coroneos: “Ik vroeg mijn vader in mei, op wie hij zou gaan stemmen. ‘Op jou,’ zei hij. Ik vroeg waarom en hij zei: ‘Omdat je mijn zoon bent.’ Verkeerde antwoord natuurlijk, Juist dit patroon willen wij veranderen. Omdat je mijn zoon bent, omdat je mijn buurman bent, omdat je me vorige jaar geholpen hebt.”

Elite

Syriza’s vastbeslotenheid om nieuwe financiële overeenkomsten met Europa te bemachtigen leverde hen veel stemmen op. Maar met zaken als breken met de elite, respect voor nieuwe waarden en de mens in het middelpunt, sluit Syriza aan bij veel jongeren. Coroneos: “We gaan voor een simpeler en meer realistisch leven, zei Syriza en ze geven vanaf dag één een goed voorbeeld. Een van de geweldige dingen van deze nieuwe regering is dat ze zich gedragen zoals jij of ik. Het laat zien ik ben een van jullie en ik neem mijn verantwoordelijkheid. Dat zal effect op iedereen hebben.”

Bezos: “In Griekenland heft altijd nepotisme geheerst. Vijf families hebben jaren en jaren om en om geregeerd: Papandreou, Karamanlis, Papandreou, Karamamlis, MItsotakis, Papandreou Karamanlis. Dat is nu verbroken. Tsipras is geen minister-president geworden omdat hij uit een bepaald nest komt. Hij is minister president geworden omdat hij het waard is. Maar het is niet alleen Tsipras. En het is niet alleen Varoufakis. Achter hen staat een hele groep mensen die het stokje zo over kan nemen. En achter die mensen staan een hele, heleboel anderen. We zullen de straat opgaan om te laten zien dat niet Syriza, maar het Griekse volk besloten heeft om het nu anders te doen.”

Die opmerking roept de vraag op of de Grieken het wel anders kúnnen doen. Bezos: “Syriza klom op tot 36% zónder de tactiek van stemmen kopen, dat laat zien dat wij een bladzijde willen omslaan.”

Geen snelle weg

Volgens Coroneos heeft het met vertrouwen te maken. “Als je altijd leiders ziet die iets anders doen dan ze zeggen, ben je geneigd om je niet aan hun regels te conformeren en je eigen weg te gaan. Dat Tsipras en Varoufakis nu in economy class met een reguliere vlucht reizen, de dure staatsauto’s verkopen en tegen alle leden van de regering en parlement hebben gezegd met eigen of openbaar vervoer naar hun werk te komen, dat maakt hen mannen van hun woord! Ze doen wat ze vóór de verkiezingen zeiden. Dat schept vertrouwen en zal velen doen volgen.”

Charchalakis: “Ik denk dat onze generatie klaar is om verantwoordelijkheid te nemen en om te veranderen. De Grieken willen wel veranderen maar ze willen niet veranderd wórden. De school is daarom de aangewezen route. Ze zijn op het eiland al jaren bezig om geld voor een nieuw schoolgebouw te krijgen. Maar het gaat niet om een nieuw schoolgebouw. Het gaat over wie er les geeft, hóe er les wordt gegeven. Als je op scholen samenwerking en verantwoordelijkheid promoot, dan zal de samenleving die kant op gaan. Het is geen snelle weg, maar de kinderen die nu op de middelbare school zitten, zitten over twintig jaar in het parlement.”

Afbeelding: Pavlos Coroneos