NIEUWS - De gemeente Utrecht produceerde ‘gevelscans’ om huishoudens over hun energiegebruik te informeren, maar hield daarbij geen rekening met de Wet Bescherming Persoonsgegevens.
Het eerste wat ik dacht toen ik naar de gevelscan van mijn huis staarde, was: ‘Jemig, wat hebben mijn buren hun verwarming hoog staan.’
Zo’n zestigduizend inwoners van Utrecht hebben afgelopen weken een brief gekregen van milieuwethouder Mirjam de Rijk. Met een foto, een gevelscan, waarop zichtbaar is hoeveel warmte het huis uitstraalt. De thermostaattap is jongste poging van overheden om ongevraagd in het privéleven van burgers te snuffelen. Dit keer is het doel niet veiligheid, maar duurzaamheid.
De scans van zestigduizend Utrechtse woningen zijn in het vroege voorjaar van 2012 gemaakt, zo meldt een perswoordvoerder van de gemeente Utrecht. Oorspronkelijk was het idee de resultaten van de scans op aanvraag aan inwoners van Utrecht te verstrekken. De belangstelling viel echter tegen. Daarom besloot de gemeente vorig jaar alle woningen die waren gescand een brief te sturen met een bijgevoegde afdruk van de gevelscan. Die brieven zijn de afgelopen weken verstuurd. Het was de bedoeling dat bewoners alleen de scan van hun eigen woning kregen, maar dat is om technische redenen niet gelukt. Ook straling van de buurtjes is zichtbaar.
De database waarin gevelscans aan adresbestanden zijn gekoppeld, wordt op twee plekken bewaard: bij de gemeente en bij het bedrijf dat de scans heeft uitgevoerd. Wat er met de data gebeurt is nog onduidelijk. ‘Daar zal na de verkiezingen een besluit over worden genomen in de raad,’ aldus projectleider John Donjacour. ‘Er is op dit moment nog geen einddatum aan de bewaartermijn gesteld.’ Hij meldt dat de database niet inzichtelijk is voor de politie, die deze bijvoorbeeld zou kunnen gebruiken om wietplantages mee op te sporen. Niet duidelijk is of andere toepassingen mogelijk zijn voor de database.
Vanuit het perspectief van de privacy, is de actie van de gemeente Utrecht dubieus. Bij iedere vorm van dataverzameling waar mensen bij betrokken zijn is hun privacy in het geding. Een gevelscan lijkt onschuldig, maar uit de data kun je individueel gedrag herleiden. Op dat moment komt de Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) in beeld. Artikel 7 stelt dat data alleen mogen worden verzameld als er een vooraf omschreven, helder doel is. De gemeente Utrecht heeft pas achteraf besloten hoe de gegevens worden gebruikt en weet nog niet wat er verder met de gegevens gaat gebeuren.
Artikel 8e van de WBP stelt dat persoonsgegevens weliswaar mogen worden verzameld als dit noodzakelijk is voor de uitvoering van een publiekrechtelijke taak, maar het is nog maar zeer de vraag of energie-advies zo’n taak is. Daarnaast is het twijfelachtig of hiervoor het paardenmiddel van gevelscans proportioneel is.
Artikel 10 van de WBP stelt dat de data niet langer mogen worden bewaard dan voor het beoogde doel noodzakelijk is. Ook daarin gaat de gemeente Utrecht mank. Tot slot moet er een heldere procedure zijn (art. 35) middels waardoor betrokkenen kunnen verzoeken hun data te wijzigen, aan te vullen of te laten verwijderen. Gemeente Utrecht: ‘Wij weten niet hoe we reageren als iemand zijn scan wil laten vernietigen. Die vraag hebben we nog niet gehad.’
Verbijsterend: er ligt een database met privégegevens van 60.000 huishoudens en de gemeente weet niet precies wat ze er mee gaan doen en rommelt maar wat aan. Zelfs de ING springt zorgvuldiger met haar data om.
Politiek Utrecht is uitgesproken links en progressief. De Utrechtse thermostaattap laat zien dat dat geen garantie is voor ongevraagd gesnuffel in je privéleven. Waar in rechtse en conservatieve kringen privacy moet wijken voor veiligheid, daar moet in het linkse en progressieve Utrecht privacy wijken voor duurzaamheid.
Reacties (20)
Wat een gezanik. Je mag gewoon fotos maken en publiceren van vanuit de openbare ruimte zichtbare zaken (zolang je niet echt bij mensen naar binnen gaat gluren, structurele surveillance met vaste cameras uitvoert of ander stalkergedrag verricht). In de wetgeving die dat regelt wordt met geen woord gerept over beperkingen op het deel van het elektromagnetische spectrum dat zo’n foto mag weergeven. Dus een warmtebeeld (=infrarood) mag ook.
De Wet Bescherming Persoonsgegevens heeft hier dan ook niks mee van doen. Je voorgevel is geen persoonsgegeven, als je niet wil dat mensen hem bekijken, dek je hem maar af. Dat men er zich niet bewust van is dat zijn of haar gedrag via de voorgevel valt af te leiden, wil nog niet zeggen dat we mensen die daar niet over nadenken in bescherming moeten nemen via de WBP. De WBP is bedoeld om prive-dingen prive te houden. Niet om het maken van warmtebeelden vanaf de openbare weg te verbieden, niet om het opvangen van wifi-radiogolven in je eigen auto te verbieden, niet om IP-adressen in logfiles te verbieden en ook niet om het door wijd-open ramen naar binnen kijken te verbieden. Of bedoeld ik “zou bedoeld moeten zijn”…
Er is een verschil tussen een scan en een foto. Een foto maak je van de buitenkant. De warmtescan geeft een beeld van wat binnenshuis gebeurt. Er is immers ook een verschil tussen een pasfoto en een bodyscan. Terwijl beiden van de buitenkant worden gemaakt.
Over de bodyscan zegt CBP: http://www.cbpweb.nl/Pages/adv_z2002-0463.aspx?refer=true
@1: Het is niet of-of. Dat je foto’s mag maken wil niet zeggen dat je ze systematisch mag verwerken en opslaan. Je voorgevel is een persoonsgeven als het te herleiden is tot een persoon. Dat is vaak het geval.
@2 maar dat is dus een bodyscan. Geen foto van je voorgevel. Overigens zie je op een foto vd voorgevel ook genoeg van het ‘leven binnen’. Je kunt vaak toch herleiden of er bejaarden of jonge gezinnen wonen, en aan de combi gordijnen-planten-vensterbankprullaria kun je wel meer afleiden dan leeftijd.
Voor ons werk maken wij zeer regelmatig foto’s van buitenkanten, rondom en zo gedetailleerd mogelijk. Uiteraard vanaf de openbare weg. Dat mag gewoon. Die ene keer (de afgelopen 20 jaar) dat we voor de rechter zijn gedaagd, werd het bezwaar van de bewoner van tafel geveegd. Foto was keurig vanaf de openbare weg genomen.
Het valt me op dat nog niemand reageert op de kwaliteit vd bron: de scan zelf. Wat zegt dat nou? Waren de bewoners wel thuis? hoe laat gaat de thermostaat aan en uit? Was er iemand ziek die een keertje net de verwarming wat hoger had staan toen men langskwam? Wellicht is de woning monument en is het volledig isoleren van de woning in kwestie wel door de gemeente zelf afgewezen. We weten het niet en de gemeente Utrecht ook niet. Het is effectbejag.
@Perik
Het verschil tussen een scan en een foto zit hem uitsluitend in de wijze waarop de informatie wordt vergaard, niet in de informatie-inhoud van het resultaat. Als de WBP er al iets over te zeggen zou hebben, zou dat betrekking hebben op de informatie-inhoud van het resultaat.
Een vergelijking met een bodyscan lijkt me onzin; daar staat immers een persoon op met een hele zwik aan persoonsgegevens duidelijk in beeld. Hetzelfde geldt voor een pasfoto.
@Branko Collin
Klopt. Als er persoonsgegevens op staan. Maar een voorgevel is geen persoonsgegeven – zie ook de link hieronder. Nouja dat is niet helemaal waar; drs Boobelino de Soto heeft in het verleden meermalen fotos van voorgevels gepubliceerd die overduidelijk wel persoonsgegevens waren.
@Branko Collin
De rechter is het niet met je eens.
http://www.mediareport.nl/persrecht/21022012/google-street-view-uitspraak-valt-positief-uit-voor-google-geen-schending-privacy/
En dan nog. De wet kan wel zus en zo zeggen, maar dat wil nog niet zeggen dat dat dan maar meteen de beste aanpak, de waarheid of weet ik veel wat is. Zo vind ik ook nog steeds dat iedere beperking die vanuit de WBP wordt opgelegd betreffende het beluisteren en verwerken van radiosignalen volkomen abject is (als je niet wil dat je radiostation door mij (of Google) wordt beluisterd of opgenomen dan moet je geen radiostation beginnen). De balans tussen vrijheid en privacy is wat mij betreft ernstig de verkeerde kant op doorgeslagen… Nederland verandert in angstwekkend tempo in een mag-niet-staat waar ik me steeds minder thuis voel.
@5: Google heeft voor streetview een redelijk gedetailleerd privacystatement. Daar kun je inhoudelijk best wel wat op afdingen, maar het is er. Gemeente Utrecht heeft dat niet.
Overigens heeft wethouder Mirjam de Rijk inmiddels wel gemeld dat de databases bij gemeente en scanbedrijf vernietigd worden. Het is nog niet duidelijk wanneer.
Energiebesparing lijkt mij een heel belangrijke publieke taak. Waarom trek je dat in twijfel? En is het nou echt zo’n paardenmiddel? Je toont nergens aan welke schade deze manier van werken aanricht. Terwijl de voordelen gemakkelijk zijn aan te geven: bewoners bewust maken van een tekort aan woningisolatie. Waarom dan vraagtekens bij de proportionaliteit? Als de scans worden vernietigd is er volgens mij niets aan de hand. Het is aan de bewoners om gebruik te maken van de informatie die ze (gratis) hebben ontvangen.
@7: Jos. Energiebesparing is een belangrijke taak. Daarmee overigens niet per se een publieke taak. Qua proportionaliteit telt ook of het noodzakelijk is gegevens van individuen op te slaan om de doelstelling (energiebesparing) te bereiken. Ik denk het niet. Die noodzakelijkheid is wel een voorwaarde in de WBP.
Daarnaast gaat het om zorgvuldigheid. Stel dat energiebesparing een publieke taak is waarvoor het noodzakelijk is een database aan te leggen met persoonlijke gegevens van 60.000 Utrechtse huishoudens. Dan stelt de WBP een aantal voorwaarden (helder omschreven doel, heldere bewaartermijn, inspraak in gegevens etc). Aan die voorwaarden is niet voldaan.
Of de scan effectief, terecht of proportioneel is, is hier niet het punt. Het punt is dat het hier gaat om een overheid die onzorgvuldig omspringt met persoonsgegevens. En dat hoort niet. Ook niet als je links en progressief bent en duurzaamheid als doel hebt.
Het is niet of-of. Dat je foto’s mag maken wil niet zeggen dat je ze systematisch mag verwerken en opslaan. Je voorgevel is een persoonsgeven als het te herleiden is tot een persoon. Dat is vaak het geval.
Branko, met alle respect, maar je leeft in de jaren 80 van de vorige eeuw. Met jouw ‘argumentatie’ zou google streetview ook niet legaal zijn. Gezien het feit dat 98% van nederland met streetview te bekijken is mankeert er dus iets aan. In ieder geval voor nederland.
/overigens staan hele lappen duitsland niet op google streetview, vanwege juridisch gedoe & privacyissues.
En ik zie het verschil in privacy-inbreuk echt niet tussen streetview en een IR-foto.
Een warmtescan is geen ‘foto van een huis’, maar een meting van gedrag, gekoppeld aan een individu. Daarmee zijn het persoonsgegevens. Het is niet verboden persoonsgegevens te meten en in een database te stoppen. Maar als je dat doet gelden de regels uit de WBP. Die regels zijn in Utrecht genegeerd.
Opvallendst vind ik nog wel dat de overheid en bedrijven maar wat doen, zonder zich (blijkbaar) af te vragen of de privacy niet in het geding is. Pas achteraf wordt er eventueel wat aangepast, als er protest komt. Zie ook ING.
De mantra “privacy is uit” (wat mij betreft een dikke vette leugen) wordt zo een excuus om van alles en nog wat te doen binnen mijn persoonlijke levenssfeer. Weg daarmee!
Heel erg eensch met @12. Doodeng vind ik dat. En nog enger als ik denk aan de mij opvolgende generaties die niet hebben geleefd toen dat anders was en dus niet weten dat het anders kan. Generaties die dit soort praktijken normaal zullen vinden. Of die ons zullen vervloeken omdat we aan de poort stonden toen die praktijken binnen vloedden en niets deden om ze tegen te houden.
@8: Er is volgens mij wel een verschil tussen een particulier bedrijf dat mijn huis fotografeert voor commerciële doelen – en pas na ettelijke processen met een privacyreglement komt- en een overheid die mij de service biedt van een warmtescan die ze vervolgens vernietigt. Het enige dat je er op aan kunt merken is dat we het van tevoren niet hebben geweten (al vraag ik me ook af of we het ook niet konden weten als we de de plaatselijke politiek goed gevolgd hadden).
@12: of de overheid in dit geval privacy al dan niet heeft meegewogen is mij onbekend, jou waarschijnlijk ook.
@14: Helaas Jos, er ging meer mis dan alleen maar de informatie.
Gisteren stond er op de website van de Gemeente Utrecht alleen dit over de privacy rond de thermostaattap:
“Hoe zit het met mijn privacy? Kan mijn buurman mijn warmtescan zien?
Neen, ze zijn adres gebonden.”
Vandaag staat er dit: http://www.utrecht.nl/milieu/utrechtse-energie/energiepunt-wonen/veelgestelde-vragen/#faqid-3
Dat Gemeente Utrecht dit gecorrigeerd heeft is overigens goed. Maar wel _een beetje_ mosterd na de maaltijd.
@15: Wat zegt de CBP over het standpunt van de gemeente dat hier geen sprake is van persoonsgegevens? Je bent nogal stellig in @11, ik zou daar wel eens een deskundige over willen horen. Onthult een gewone foto op straat ook niet iets over gedrag van de mensen die er op staan?
Ben je het overigens wel met me eens dat er een verschil is tussen deze actie van de gemeente en Google streetview?
@16: Jos, de gemeente zei in eerste instantie niet dat er geen sprake is van persoonsgegevens. Sterker nog Gemeente Utrecht beloofde dat de scan niet zichtbaar zou zijn voor de buren. (Een belofte die overigens niet werd nageleefd.) Zo’n toezegging doe je niet als het om privacy-ongevoelige gegevens gaat. Pas sinds vandaag staat er expliciet dat het niet om persoonsgegevens gaat. En dat kun je betwisten.
De vergelijking met streetview kun je maken, met dat verschil dat Gemeente Utrecht nog een stapje verder gaat in het snuffelen in privélevens van mensen. Als ik tijd zou hebben -en die heb ik niet-dan zou ik de stelling dat het ‘niet om persoonlijke gegevens gaat’ wel eens willen laten toetsen door het CPB.
Als burger zit ik in ieder geval niet te wachten op een overheid die de instelling van mijn verwarming komt controleren. Ongeacht de bedoelingen.
‘Duurzaamheid mag privacy kosten, veiligheid mag privacy kosten, dit mag privacy kosten, dat mag privacy kosten, etc. etc.’
En wat mag privacy kosten? Zo leuk is een overheid die achter de voordeur meekijkt namelijk niet.
Ik wil de voorgevel van Drs Boobelino de Soto wel weer eens scannen. Desnoods vanaf de openbare weg. De warmte die zij uitstraalde…
Zonder gekheid: De voorgevel van je huis is inderdaad geen persoonsgegeven. De link daarmee leggen is gezocht. Dat er niet goed nagedacht is over het uitvoeren van de gevelscans en de communicatie vooraf en achteraf naar het publiek, is wel duidelijk een punt en een lokaal stukje waard. Maar dat had je dan beter een week geleden kunnen posten.
@19: Vrijdag de scan in de brievenbus krijgen. Zondag info opzoeken, maandag rondbellen, dinsdag schrijven, woensdag publiceren. Lijkt me redelijk vlot, qua in mijn vrije tijd. Toch?
Of iets een persoonsgegeven is, hangt vooral af van wat je meet, hoe je de info opslaat, de mate waarin het gekoppeld wordt aan persoonsgegevens en de informatie over een persoon die er uit afleidbaar is. Hier is dat vrij duidelijk. Of iets vanaf de openbare weg zichtbaar is of niet, dat is geen criterium. Heel veel persoonsgegevens zijn namelijk vanaf de openbare weg zichtbaar. Dat geeft overheden of bedrijven niet het recht ze bundelen en te koppelen aan andere gegevens.