Recensie | Bassel. Van nerd tot spil in het Syrische verzet

RECENSIE - Een longread van journaliste Monique Doppert beschrijft de activiteiten van Bassel, een Syrische internetactivist, ruwweg tussen de aanvang van de Syrische opstand en zijn arrestatie door Assads veiligheidstroepen in maart 2012.

Bassel (die het in dit verhaal zonder achternaam moet doen) was voorafgaand aan de Syrische opstand een internationaal georiënteerde, relatief welgestelde programmeur en inwoner van Damascus die zichzelf graag als ‘hacker’ betitelde. Dankzij een goede internetverbinding (een zeldzaamheid in Syrië) en zijn vele internationale contacten wordt hij al snel de spil in een netwerk van fotografen en correspondenten dat in opdracht van westerse nieuwsorganisaties – en ter promotie van de goede zaak – foto- en videomateriaal het land uit smokkelt.

Ondanks het geweld heerst in de eerste maanden van de opstand op veel plaatsen een opgetogen, vrijgevochten sfeer. Serieuze bijeenkomsten monden vaak uit in vrolijke feesten met dans en muziek. Ook de traditionele moraal wordt gemakkelijker dan anders opzij gezet: ‘[i]n het kielzog van de volksopstand volgt in Syrië een bescheiden seksuele revolutie,’ schrijft Doppert. Bassels collega-activist Sadik verwoordt het als volgt: ‘We doen veel en gaan voor het maximum. Ik zie mannen en vrouwen verliefd raken, uit elkaar gaan en opnieuw verliefd worden. Het is nu of nooit. We leven alsof iedere dag onze laatste kan zijn.’

Na die eerste, opgetogen zomermaanden volgt echter al snel de desillusie. Het geweld neemt alleen maar toe en steeds meer activisten uit Bassels netwerk worden gearresteerd, gedood of ontvluchten het land. Bassel verliest zijn oorspronkelijke optimisme en zijn houding wordt grimmiger. Collega-activisten die naar het buitenland vluchten, zet hij weg als ‘deserteurs en lafaards’.

Niettemin gaat Bassel door met zijn verzetsactiviteiten. Totdat hij, bijna precies een jaar na het uitbreken van de Syrische opstand, onder onduidelijke omstandigheden wordt gearresteerd. Bassel heeft in zoverre geluk dat hij zijn arrestatie en de periode onmiddellijk daarna overleeft. Tegenwoordig slijt hij zijn dagen in de Adra-gevangenis in Damascus onder een – naar huidige Syrische maatstaven – tamelijk mild regime: hij mag tweemaal daags zijn cel verlaten, eten kopen in het gevangeniscafé en voor twintig dollar per week een bed huren. Hij kreeg zelfs toestemming om in de gevangenis met zijn verloofde, Noura, te trouwen.

Bassel. Van nerd tot spil in het Syrische verzet wordt uitgegeven door Uitgeverij Fosfor. Iedere maand brengt Fosfor een nieuwe longread uit (tussen de tien- en vijftienduizend woorden; een uurtje leestijd). Individuele verhalen zijn voor € 2,99 per stuk te downloaden. Bezitters van een iPad of iPhone kunnen daarnaast een speciale app downloaden waarmee allerlei multimediale extra’s kunnen worden bekeken. Anderen zijn aangewezen op de e-bookversie, die enkel tekst en foto’s bevat – hoewel Bassel het in mijn e-bookversie nogal teleurstellend helemaal zonder illustraties moest doen.

Is een dergelijke longread drie euro waard? Als je bedenkt dat een losse papieren krant al twee euro kost, dan zeker. Toch is het een beetje de vraag of dat gevoelsmatig ook zo werkt: van leesvoer op het internet verwachten we immers – terecht of niet – dat het gratis is. Maar dan krijg je natuurlijk wel vaak ordinair clickbait voorgeschoteld. Bassel. Van nerd tot spil in het Syrische verzet is ontegenzeggelijk meer dan dat.

Toch valt er ook op deze longread wel wat aan te merken. Mijn grootste bezwaar is dat dit specifieke onderwerp zich eigenlijk beter leent voor een heel boek dan voor de veel kortere longread. Zo wordt onder Bassels kennissen gespeculeerd over de vraag of hij een beschermer, een wasta, binnen de Syrische veiligheidsdiensten heeft. Bassel had (schijnbaar?) opvallend weinig moeite met reizen. Bovendien ontkomt hij een aantal keer op opvallende wijze aan arrestatie. En als Bassel inderdaad zo’n wasta heeft, welke wederdiensten heeft hij dan moeten bewijzen? Alleen al aan deze kwestie zou een halve, of misschien wel hele longread kunnen worden gewijd.

Aan de andere kant: als een longread ervoor zorgt dat je alleen maar meer wilt lezen over een onderwerp, kun je toch van allesbehalve een mislukt project spreken.

Monique Doppert, Bassel. Van nerd tot spil in het Syrische verzet / ISBN 9789462250970 / e-book / € 2,99 / ca. 12.000 woorden