Nieuwssite beboet voor reacties van lezers

ELDERS - Een uitspraak van het Europese Hof in Straatsburg roept nieuwe vragen op over de aansprakelijkheid van media voor de reacties van hun lezers.

Delfi is een veelgelezen nieuwsportal in de Baltische staten en de Oekraïne. In januari 2006 verscheen op Delfi een artikel over veranderingen in het vaartraject van de veerboten in Estland van het bedrijf Leedo. Daarop kwamen 185 reacties waarvan 20 met beledigingen en bedreiging van Leedo.  Het bedrijf stelde Delfi aansprakelijk en kreeg van de Estse rechter gelijk. Tot en met het Hooggerechtshof.  De rechters vonden dat de uitlatingen van de lezers niet beschermd konden worden door de vrijheid van meningsuiting. Delfi, aldus de rechters, had als uitgever controle over de opiniepagina’s en moest daarvoor dus aansprakelijk gesteld worden. Een nieuwsportal is niet louter een technisch doorgeefluik. Een automatisch filter voor onwelgevallig taalgebruik is niet voldoende. Het bedrijf verwerft bovendien inkomsten uit de berichten, inclusief de ophef die er door de lezers over wordt gemaakt.  Delfi moest Leedo een schadevergoeding betalen van omgerekend 320 euro.

Delfi kaartte de zaak aan bij het Europese Hof in Straatsburg met de vraag of hier geen sprake was van schending van artikel 10 van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het Hof oordeelde dat dit in deze kwestie niet het geval was.

Volgens de Nederlandse jurist Rosalie Heijna verandert er met deze uitspraak niets in de algemene aansprakelijkheid van nieuwssites. Daarover gaat allereerst de nationale rechter. Het Hof in Straatsburg heeft in dit specifieke geval alleen uitgesproken dat de boete niet strijdig was met artikel 10. In dat artikel worden namelijk ook beperkingen op de vrijheid van meningsuiting genoemd, waaronder de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen. Het Hof heeft in dit geval getoetst of Estland netjes is omgegaan met artikel 10 inclusief voorwaarden en toegelaten gronden voor een beperking van de uitingsvrijheid.  Bij de verwerping van de bezwaren van het bedrijf heeft de hoogte van de boete ook meegespeeld  en het feit dat er geen verdere sancties getroffen zijn.

Delfi is niet tevreden met de uitspraak.  Hoofdredacteur Urmo Soonvald verdedigt met name de mogelijkheid om anoniem reacties te kunnen geven. “Waarom zouden honderdduizenden lezers moeten boeten voor een paar idioten?” Het bedrijf heeft de zaak daarom ook aangekaart bij het Europese Hof van Justitie dat moet oordelen of de richtlijnen van de Europese Unie inzake aansprakelijkheid hier juist zijn toegepast.

De aansprakelijkheid van websites en ook van internetproviders blijft onder druk staan.  Bedrijfsbelangen spelen daarbij een grote rol. In het kader van de onderhandelingen over het TTIP, een vrijhandelsverdrag tussen Europa en de VS, is nu sprake van bijzondere voorrechten van buitenlandse investeerders (lees multinationals) die voor hen onvoordelige wetgeving in aparte tribunalen (Investor to state dispute settlements) buiten de nationale rechtsorganen om kunnen aanvechten. Burgers hebben een dergelijk recht niet, lezen we in The Lobbyist Charter, een opsomming van de vrijheden die multinationals zich zouden willen permitteren.  Het Europese Centrum voor Digitale Rechten (EDRI) heeft dit Charter opgesteld in samenwerking met het Transnational Institute als een waarschuwing voor de consequenties van het TTIP.

De internetvrijheid komt na de verwerping van ACTA opnieuw in gevaar als in het vrijhandelsverdrag geen waarborgen worden ingebouwd voor burgers die voor niet-commerciële doeleinden vrijelijk gebruik willen maken van de nieuwe technologie.  Opnieuw is de bescherming van intellectuele eigendomsrechten een motief om digitale vrijheden te beperken.  En de aansprakelijkheid van beheerders van websites en internetproviders blijft uitermate onzeker. Met als mogelijk gevolg een strengere censuur en meer politieagenten op het net. Om deze ontwikkeling een halt toe te roepen lanceerde Open Media International een petitie waarin wordt gevraagd om de toegankelijkheid van het internet te waarborgen,  providers niet te laten fungeren als internetpolitie en nationale staten het recht te laten behouden hun eigen auteurswet op te stellen.

Er staat met het TTIP dus wel iets meer op het spel dan een boete van 320 euro.