Waarom Edward Snowden de Sacharov-prijs verdient

OPINIE - Morgen, 10 oktober, stemt het Europees Parlement over de vraag wie dit jaar de Sacharov-prijs krijgt. Op de shortlist staat een groep Wit-Russische politieke gevangenen, Malala en Edward Snowden. Binnen Brussel lijkt het al een uitgemaakte zaak dat Malala de prijs krijgt voor haar heldhaftige strijd voor onderwijs voor vrouwen. En eerlijk gezegd geldt voor alle drie de nominaties dat een Sacharov-prijs verdiend is. Malala is zelfs al genomineerd voor een Nobelprijs voor de vrede, waarvan te hopen valt dat ze die ook daadwerkelijk krijgt.

Toch zou ik wensen dat Edward Snowden de prijs krijgt, om redenen van praktische en politieke aard. Een keuze voor hem is namelijk een keuze die ook politieke consequenties heeft. En in zekere zin van het soort politieke moed getuigt waar Sacharov, de naamgever van deze prijs, zoveel van had.  Want Sacharov was niet zomaar een politieke dissident ten tijde van de Sovjet-Unie. Hij was een hooggeplaatste kernfysicus, onderdeel van het nucleaire establishment. Met alle privileges van dien. Privileges die hij opgaf toen hij zich uitsprak tegen de wapenwedloop van de Koude Oorlog,  de inval in Afghanistan en voor mensenrechten. Een Sacharov-prijs voor Snowden betekent namelijk de meest krachtige daad die het Europees Parlement op de korte termijn kan stellen om aan de meest boze Big Brother van het moment, de Verenigde Staten, duidelijk te maken dat de surveillancestaat fundamenteel onverenigbaar is met de democratische rechtstaat die dezelfde Verenigde Staten stelt voor te staan.

En het heeft niet alleen symbolische waarde, het maakt het politiek vrijwel onmogelijk voor een EU-lidstaat om Snowden uit te leveren aan de Verenigde Staten. Zeker in Oost-Europa is men de knoet van de Sovjet-Unie nog lang niet vergeten, staat het gelijk aan politieke zelfmoord om iemand die een dergelijke erkenning als geestelijke erfgenaam van Andrej Sacharov heeft ontvangen aan zijn vervolgers uit te leveren. Zeker nu het om de man gaat die surveillancepraktijken heeft onthuld die miljarden mensen op deze planeet raken, ook in Europa.

En laat er geen misverstand over bestaan. De overeenkomsten zijn treffend. Edward Snowden, de voor een high-school drop-out uiterst riant verdienende consultant. Geen geldzorgen, woonachtig op paradijselijk Hawaii met een prachtige vriendin. Die dit toch alles opgaf omdat hij er van overtuigd is geraakt dat hij onderdeel was geworden van een staatsapparaat wat de mensheid geen vooruitgang brengt, maar repressie. Die zijn geweten liet prevaleren boven zijn eigenbelang.

De conclusie zou voor onze Europarlementariërs onontkoombaar moeten zijn: Snowden moet de Sacharov-prijs krijgen. En niet uit anti-Amerikanisme, ook om een politiek signaal aan onze eigen, Europese, inlichtingendiensten te geven: jullie zijn er om de democratische rechtstaat te beschermen, niet om die te ondermijnen.