Genen van varkens kunnen mensen gezonder maken

ACHTERGROND - Mensen en varkens hebben een lange geschiedenis samen. Varkens zijn lang geleden door de mens gedomesticeerd en zijn belangrijke veedieren geworden. Nu blijkt dat de genen van varkens nieuw inzicht kunnen verschaffen in menselijk genoom.

Na twintig jaar is door het internationale Swine Genome Sequencing Consortium het genoom (de complete set genen van een organisme) van een gedomesticeerd varken in kaart gebracht. Het gaat om het gefokte varkensras Duroc (Sus scrofa). Aan het genoom hebben meer dan honderd wetenschappers uit twaalf verschillende landen aan mee gewerkt. Het bijna drie miljard bouwstenen tellende genoom is gepubliceerd in verschillende wetenschappelijke tijdschriften, waaronder Nature.

Professor Martien Groenen, een van de drie onderzoeksleiders van het project en professor van de leerstoelgroep Fokkerij en Genetica aan de Universiteit Wageningen, ziet veel mogelijkheden voor de fokkerij, maar ook voor biomedisch en fundamenteel biologisch onderzoek. Hierbij kun je denken aan het bestuderen van genen die bij mensen mogelijk een rol spelen bij ziektes of het onderzoeken van de onderlinge relatie tussen de genen in een individu.

Goed ruiken, slecht proeven

Varkens wroeten graag met hun neus door de modder. Ze gaan namelijk op hun reukorgaan af als ze op zoek zijn naar voedsel. In het genoom is goed te zien waarom: het varkensras heeft meer dan duizend genen voor reuk, meer dan mensen en honden.

Varkens hebben echter minder genen voor het proeven van bitter voedsel dan de mens en de genen voor de andere basissmaken (zoet, zuur, zout en umami) zijn niet hetzelfde. Hierdoor proeven varkens minder sterk bitter en zout en verorberen makkelijk van alles en nog wat.

Waardevolle genen

Het varken wordt al gezien als de ideale ‘biologisch modeldier’ voor de mens. Mensen en varkens zijn allebei alleseters en de spijsvertering van beide diersoorten werkt bijna hetzelfde. Door een vergelijkbare grootte van het hart, de nieren en alvleesklier worden varkens ook gezien als ideale orgaandonors bij xenotransplantatie. Door ethische kwesties die verband houden met dierenwelzijn en recent onderzoek, waarschuwen wetenschappers wel voor het gevaar van het overbrengen van varkensvirussen op mensen.

Door kennis van het genoom kan het varken op een andere manier bijdragen aan de gezondheid van de mens. De onderzoekers hebben namelijk genen in het varken gevonden die bij mensen een rol zouden kunnen spelen bij verschillende ziektes, zoals obesitas, Parkinson, Alzheimer en diabetes. Ook blijken varkens net als mensen aan aderverkalking te leiden als ze te vettig eten. Hoewel de precieze werking van de genen en de samenwerking onderling nog niet bekend is, kan het beter bestuderen van het genoom leiden tot meer inzicht in ziektes en het bestrijden ervan.

Dus de volgende keer dat je een speklapje op je bord hebt liggen, bedenk dan dat je daar praktisch een soortgenoot hebt liggen.