Vluchtelingenopvang: wat doen de gemeenten?

DATA - De actuele stand per 14 september: Naast de reeds bestaande opvanglocaties in 57 gemeenten, hebben 46 gemeenten concreet extra opvang toegezegd. Het aanbod van 7 gemeenten is door het COA (Centraal Orgaan opvang asielzoekers) of door het lokale college van B&W afgewezen.
Zeventig gemeenten zijn in overleg met COA, naburige gemeenten, inwoners, Vluchtelingenwerk of onderzoeken momenteel welke mogelijkheden reëel zijn. Van 216 gemeenten is (nog) niets bekend en 18 gemeenten doen niets.

Dat blijkt uit een onderzoek dat Sargasso de afgelopen week heeft gedaan, gebruikmakend van bronnen van het COA, gemeentelijke websites en landelijke en lokale media. In dit Exceldocument zijn van alle 393 gemeenten de gegevens in te zien, met links naar de diverse bronnen.

Van de 57 gemeenten waar al een asielzoekersopvang is, werken er 14 mee aan extra opvang en zijn 5 gemeenten nog in overleg met het COA over uitbreiding.

Van 216 gemeenten is nu nog niets bekend. Dat kan liggen aan het feit dat sommige gemeenten er nog geen ruchtbaarheid aan willen geven, omdat ze nog geen concrete invulling hebben kunnen maken. Anderen zijn in afwachting van debatten in gemeenteraden, waar door raadsleden of inwoners aan B&W is gevraagd wat men van plan is te doen.

Capaciteit

De maximum capaciteit van de toegezegde extra opvang bedraagt 17.204 plaatsen.  De tot nu toe bekende capaciteit waarover in diverse overleggen tussen gemeenten en het COA wordt gepraat, bedraagt 1500 plaatsen. Tezamen ruim meer dan de 10.000 plaatsen waar het COA om vraagt. Gezien de toenemende instroom van asielzoekers zal dat aantal bijgesteld moeten worden.

Bovendien zijn de toegezegde plaatsen een verwacht maximum. Recent bleek dat in Zeewolde de verwachte capaciteit van 900 plaatsen naar beneden moest worden bijgesteld tot 600 nadat de VVD en een lokale partij zich verzet hadden tegen de plannen.
In sommige andere gemeenten hebben colleges van B&W wel een bepaalde capaciteit aangeboden, maar moeten nog overleggen met gemeenteraad en inwoners. Hoewel onder de bevolking het medeleven met de vluchtelingen groeit, mag niet worden verwacht dat in elke gemeente het gestelde maximum de steun van iedereen krijgt.

Daarnaast is het afwachten of het COA elk aanbod zal accepteren. Om de groeiende instroom het hoofd te bieden zoekt het COA op korte termijn grotere locaties die snel in gebruik kunnen worden genomen. De gemeente Woudrichem is weer in gesprek met het COA, dat eerder een aanbod afwees voor de opvang van maximaal 300 asielzoekers afwees. In Harlingen en Terschelling wil men graag meewerken aan kleinschalige opvang voor enkele tientallen mensen, in Alblasserdam wil men een opvang voor 70 mensen opzetten.

Doorstroom vergunninghouders

De doorstroom van statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) is problematisch door een tekort aan sociale huurwoningen. Toch weten 11 gemeenten te voldoen aan de taakstelling volgens de cijfers van het COA (stand per 1 september). Het zijn met name de grotere steden die de grootste achterstanden hebben.

In een aantal gemeenten roepen bestuurders of inwoners op, te zoeken naar “creatieve oplossingen” om vluchtelingen op te vangen, ook als het om statushouders gaat. Er wordt gedacht aan lege bedrijfspanden, braakliggende terreinen waar wellicht containerwoningen kunnen komen, opvang in hotels en recreatieparken. In de gemeente Medemblik zijn suggesties geopperd om de toren van het gemeentehuis in Wognum en het voormalige Scheringa Museum in Spanbroek voor opvang gereed te maken.

Het COA stelt dat er nog 12.513 vergunninghouders in de huidige opvangcentra zitten. De gemeenten hebben echter een achterstand van 15.529 plaatsen. Slechts 10 gemeenten voldoen aan de taakstelling voor het huisvesten van vergunninghouders.
Van de 18 gemeenten die niets aan extra opvang doen, loopt alleen Aalburg voor op de taakstelling. Hier een overzicht van deze 18 gemeenten.

Van de 216 gemeenten waarvan op dit moment niets bekend is van enige vorm van extra vluchtelingen opvang, voldoen niet meer dan 8 gemeenten aan de taakstelling. Hier een overzicht van deze gemeenten.

Verschil in bereidheid

Onder de 70 gemeenten die stellen ‘iets’ te willen doen, constateren we verschillen in wat dat inhoudt. Sommige gemeenten verklaren zich bereid, maar wachten een verzoek van het COA af, anderen zijn pro-actief en nemen zelf contact op.
Een ander deel onderzoekt actief welke mogelijkheden men binnen de gemeente heeft, weer anderen gaan eerst in overleg met naburige gemeenten of organiseren bijeenkomsten om het draagvlak onder de bevolking te peilen. Hier een overzicht van gemeenten die zich bereid verklaarden enige vorm van opvang te willen realiseren, in relatie met hun taakstelling voor vergunninghouders.

Tot slot

“We hebben met 200 gemeenten nog geen contact hebben”, verklaarde Gerard Bakker, voorzitter van het COA. “We komen graag met ze in contact.”
Dat zijn dus 216 gemeenten om precies te zijn. Als ook deze gemeenten met aanbiedingen komen, dan zal het totaalaanbod aan plaatsen door gemeenten de vraag van het COA verre overstijgen. Dat zou een luxe positie voor het COA betekenen, die zich in de onderhandelingen harder kan opstellen. Het moet ook geen  ‘beauty contest’ worden welke gemeenten de meeste/beste opvangplaatsen in de aanbieding hebben.

Vooralsnog is extra opvang nodig. Er is breed bereidheid in het land en als het COA snel plaatsen wil, dan zullen ok de kleinschalige aanbiedingen serieus genomen moeten worden. Teveel afwijzen brengt wellicht het risico met zich mee dat het groeiend draagvlak af zal nemen.

Update:
1) Vandaag zijn er 13 gemeenten bij gekomen. Twee doen niets, één heeft toegezegd een asielzoekerscentrum te openen en tien anderen zijn in gesprek met het COA of doen onderzoek naar alternatieven.

2) We hebben het COA om een reactie gevraagd op de stelling dat het COA mogelijk in een luxe positie komt, gezien het grote aanbod van gemeenten. We plaatsen hier integraal de reactie die we van COA-woordvoerder Jan-Willem Anholts ontvingen.

Dank voor uw bericht. Momenteel hebben wij zes noodopvanglocaties in gebruik om de hoge instroom het hoofd te bieden. Niet echt een luxe positie.

In algemene zin kunnen wij melden dat uw verhaal over de hele linie inderdaad het juiste beeld geeft van de stand van zaken momenteel.

We kennen de verhalen van “COA wil geen kleine locaties”, maar om de hoge instroom en de daarvoor benodigde opvang beheersbaar te kunnen houden zijn grote locaties een vereiste.

Het volume is dus van belang. Het komt de beheersbaarheid, leefbaarheid en veiligheid ten goede. We zijn in staat hier een team op te zetten van professioneel opvangpersoneel, beveiliging, facilitair personeel en medische zorg. Een groot team op een groep van 600 tot 1000 bewoners is effectiever dan een aantal kleinere teams verspreid over kleine locaties. Beheersbaarheid, veiligheid en leefbaarheid voor onze bewoners en de naaste omgeving zou in het geding kunnen komen. Een grote locatie met een aantal kleinere locaties in de directe omgeving behoort ook tot de mogelijkheden.

Het COA schouwt locaties door het hele land om te controleren of deze voldoen aan een politiek gedragen Plan Van Eisen. Dit voorziet in vierkante meters leefruimte per bewoner, luchtkwaliteit, lichtintensiteit, aanwezige voorzieningen etc. Wij maken daarna een inschatting van het maximaal aantal personen dat wij op een locatie onder kunnen brengen. Dat maximum aantal is in veel trajecten direct aanleiding voor een gemeente om dit naar beneden bij te stellen, waarmee de economische haalbaarheid in het geding komt.

De spreiding van centra over het land laat zien dat Zuid Holland twee centra heeft. Het lijkt dat daar geen draagvlak is voor centra, maar de reden daarvoor is eenvoudig: beschikbaarheid van geschikte, snel en effectief te gebruiken gebouwen voor opvang zijn kazernes, gevangenissen, verzorgingstehuizen en vakantieparken. Deze objecten zijn in Zuid Holland veelal niet beschikbaar voor ons.

Vergunninghouders

Een vluchteling in procedure is gebaat bij centrale opvang om dat daar de diensten snel voor hem of haar beschikbaar zijn. COA, IND, Vluchtelingenwerk Nederland, medische zorg en gemeenten als het gaat om vergunninghouders die op zoek zijn naar woonruimte. Ook leefbaarheid en veiligheid is erg belangrijk. Professionele opvangmedewerkers zijn in staat signalen waar te nemen die wijzen op zaken als traumatisering, radicalisering of slachtoffers van mensenhandel en deze te beleggen bij professionals. Op de locaties is een 24/7 bereikbare medische dienst beschikbaar.

Anderzijds bevinden zich in de opvang veel vergunninghouders die zich kunnen gaan vestigen in de Nederlandse maatschappij. Dat zijn er momenteel 13000. Voor deze groep zijn gemeenten hard aan het werk om woonruimte of alternatieven daarvoor te organiseren. Het platform Opnieuw Thuisgeven (opnieuwthuis.nl) coördineert en adviseert in deze.

Tot zover. Mochten er verdere ontwikkelingen en reactie zijn dan houden we u hier op de hoogte.