Recensie Zomergasten 2017 | Glenn Helberg

Foto: Still VPRO Zomergasten 6-8-2017 - Glenn Helberg
Serie:

RECENSIE - Het zou zo’n beetje alles worden waar reactionair blank Nederland zich groen en geel aan ergert, deze Zomergastenaflevering. Psychiater Glenn Helberg – van Antilliaanse afkomst, homoseksueel – voerde de kijker behendig langs allerhande discussiepunten over ras en seksualiteit waar de witte kijker zich ongemakkelijk bij voelt.

Zelfs de progressieve Janine Abbring voelde zich in al haar witheid regelmatig ongemakkelijk en interrumpeerde de geboren verteller Helberg dat het een lieve lust was. Ze was door alle politiek geladen discussies over ras elk woordje op een goudschaal gaan wegen, bang om de verkeerde woorden te gebruiken, onthulde ze.

Het gaat nu even niet om jou, meid, dacht ik bij mijzelf. Dat had je toch van ‘black twitter’ kunnen leren, en anders moet je daar misschien gewoon maar even wegblijven. Scheelt een hoop twijfel aan jezelf die verder niks oplevert. Als niks anders helpt, gewoon muten die bende jacobijnen, want dat vingerwijzen van die lui de godganse dag door is inderdaad doodvermoeiend.

Helberg toonde zich allerbeminnelijkst en liet zich niet van de wijs brengen.

In de pas lopen

De psychiater begon zijn exposé met een fragment uit Nise: the heart of madness (2015), over een jonge vrouwelijke collega in een kliniek in Rio de Janeiro, die psychiatrische ziekten in plaats van deze met elektroshocks en lobotomieën te lijf te gaan, behandelde door een beroep te doen op creatieve expressie. Nogal revolutionair in de jaren vijftig, waarin men vooral aan symptoombestrijding deed, en patiënten met dwang en agressie benaderde.

De psychiater Helberg wilde net als Nise da Silveira vooral de persoon achter de patiënt zien, en diens verhaal horen. Als dat verhaal een leugen bleek, kwam de patiënt daar vanzelf wel achter.

Dat de maatschappij individuen met dwang en agressie in een mal van normaliteit tracht te duwen, kwam in meerdere fragmenten tot uitdrukking.

In een clip uit The Naked Civil Servant (1975), over het leven van de flamboyante homoseksuele schrijver Quentin Crisp, zien we hoe deze zich moet verdedigen tegen de aantijging van prostitutie. We spreken dan over de jaren dertig of veertig, toen homoseksualiteit nog als perversie werd gezien en volop strafbaar was. Crisp vertelt hoe hij steeds wordt lastiggevallen door wildvreemde mannen omdat ‘ie er uitziet als een travestiet; twee dienders van de zedenpolitie interpreteren dat als tippelen. Vandaar dat hij nu in het strafbankje staat.

‘Zo zie je maar: wat voor jou een negen lijkt, kan voor mij een zes zijn,’ merkte Helberg op. Het mooie aan zo’n Crisp vond ‘ie dat deze tegen de stroom op gewoon zei: ‘Jullie zien het verkeerd.’ Jezelf zijn, radicaal trouw aan jezelf blijven, dat is belangrijk voor de psychiater.

Macht en onbegrip

Dat laatste blijkt minder makkelijk dan gedacht, want degenen met institutionele macht hebben allerlei verwachtingen over ‘hoe het hoort’, die ze aan degenen zonder stem opleggen.

In een fragment over hoe de Albert Heijn haar staf op de Antillen assertiviteit bij tracht te brengen, zien we hoe goed bedoelende witte Nederlanders doodleuk over de schroom van de lokale, zwarte medewerkers heen walsen om hen een krachtige hand te geven en in de ogen te kijken. Ik moest weer even denken aan de psychiatrische kliniek uit het eerdere filmpje, waar degenen die de scepter zwaaiden de mensen ook uit alle macht in de mal van de normaliteit probeerden te persen.

Het getuigt ook van een totale miskenning van de koloniale geschiedenis, aldus Helberg. Eerst werd de slaven en hun nazaten ingepeperd dat ze de blanke meesters vooral niet in de ogen mochten kijken, en nu eist men ineens precies het omgekeerde gedrag: assertiviteit, er staan, jezelf laten zien.

Er spreekt volgens Helberg tevens een neerbuigende houding uit: jullie snappen het nog niet, wij zullen jullie wel even de juiste manier van omgang bij brengen. Puur op grond van een commercieel belang ook nog. Daar sprak geen houding van wederzijds respect uit. Mensen in hun waarde laten, kennis nemen van de historie achter hun gedrag, dat is belangrijk, vindt Helberg.

Activisme

En aan dat laatste schortte het in Nederland nogal aan. Aan de hand van het polygoonjournaal over de stakingsrellen op Curacao van 1969 liet hij zien hoezeer de interpretatie vanuit Nederland uiteenliep bij die op het eiland zelf. ‘Sommige van die vakbondsleiders woonden bij mij in de wijk. Die noemde ik oom.’

Helberg herinnerde zich nog goed hoezeer de rellen werden gedreven vanuit een diep gevoel van onrechtvaardigheid over de ongelijke behandeling: zwarte arbeiders verdienden voor hetzelfde werk een derde minder. Maar als je het journaal bekeek, kreeg je de indruk dat de onvrede werd veroorzaakt door een natuurverschijnsel: automatisering. Ging het om oproerkraaiers, of mensen die opkomen voor hun rechten? Jouw negen, mijn zes.

Dat activisme van onschatbare waarde is voor maatschappelijke acceptatie van minderheidsgroeperingen, betoogde Helberg met een filmpje uit een documentaire over de Stonewall-rellen van 1969. Die hadden er mede voor gezorgd dat homoseksualiteit uit het handboek van psychiatrische aandoeningen was geschrapt, en dat we nu overal Gay Pride-marsen kenden.

De Stonewall Inn was een homocafé in de wijk Greenwich Village, New York, waar de mafia de alcohol verzorgde omdat een homogelegenheid uiteraard geen alcoholvergunning kreeg; en de politie vervolgens invallen deed om te laten zien wie er de baas was (en vooral dat homo’s nul rechten hadden). Na de zoveelste inval waren de homoseksuele bezoekers het zat, en raakten ze slaags met de politie. Het zou een bepalend moment worden voor het homorechtenactivisme in de VS en elders.

Engagement

Stokpaardje van Helberg in deze: het waren twee zwarte travo’s die een spilfunctie hadden in het organiseren van de bezoekers en sympathisanten. Die hadden bij de burgerrechtenbeweging hadden geleerd dat als de autoriteiten en instituties je vertellen dat je niks bent, je voor je rechten op moet komen om te laten zien dat je wel wat bent. Zonder hen was het allemaal niet van de grond gekomen, maar dat was nu geheel vergeten.

Whitewashing, aldus Helberg. Hij vond dat blanke homoseksuelen wel wat meer solidariteit mochten laten zien, vooral nu homoveiligheid een stok in handen van xenofobe partijen was om etnische minderheden mee te slaan. “De civil rights movement is een van de zaken waarom jij vandaag vrij kunt zijn.” Allerlei gemarginaliseerde groepen hadden elkaar hard nodig.

Het engagement tekende Helberg. Jezelf kunnen zijn en erbij kunnen horen, is niet vanzelfsprekend. Om jezelf te kunnen zijn moet je jezelf laten zien, en dat kan strijd opleveren, want het roept nogal eens onbegrip en weerstand op.

Ik vermoed dat de hele uitzending precies daarom in de overbekende hoeken weerstand zal oproepen. But what else is new?

Reacties (19)

#1 Jona Lendering

Dank je wel. Ik heb de aflevering niet gezien (want ik heb geen TV) maar dit maakte nieuwsgierig.

  • Volgende discussie
#2 Erwin van der Linkt

Mooie uitspraak: ‘Om jezelf te kunnen zijn moet je jezelf laten zien, en dat kan strijd opleveren, want het roept nogal eens onbegrip en weerstand op.’

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 frankw

Ik sluit me aan bij @1, dank voor weer een fijne recensie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 P.J. Cokema

… en interrumpeerde de geboren verteller Helberg dat het een lieve lust was.
Dat vond ik nou ook hoewel het later in de uitzending ietsjes beter werd. In de eerste recensie dacht Molovich dat Abbring misschien wel de beste Zomergastenpresentator kon worden. Op deze manier natuurlijk niet.

Verder toch een fraaie Zomergasten, vooral dankzij Helberg zelf. En hoewel hij met “white washing” zeker een groot punt had, meende ik toch hoer ook een stukje “black washing” voorbij te zien komen. Er zijn in de geschiedenis immers wel meer “verander”-bewegingen geweest die niet allemaal gevormd en geleid werden door gekleurde mensen en die voor vandaag de dag van belang kunnen worden geacht.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Prediker

@4 Iemand merkte op dat het er weg van had alsof Abbring een privécollege van Helberg afnam. Dat vond ik ook wel goed getroffen, eigenlijk.

Het wekte bij mij naarmate de uitzending vorderde wel wat irritatie op: laat die man gewoon even z’n punt maken, denk ik dan. Jij zit daar om hem tot z’n recht te laten komen, hij niet ten behoeve van jou.

Maar al met al werd het toch nog een gedenkwaardige uitzending. Die Helberg kan boeiend vertellen. En hij heeft z’n zaakjes op een rijtje.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Le Redoutable

“Het zou zo’n beetje alles worden waar reactionair blank Nederland zich groen en geel aan ergert”” Ik denk dat het grootste deel van blank Nederland wel een beetje klaar is met het zelfmedelijden van zich aanstellend gekleurd Nederland en lekker naar het vrouwenvoetbal heeft gekeken of nog een extra worst op de barbecue heeft gegooid. Met dit soort programma’s predikt de linkse kerk toch voornamelijk voor eigen parochie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Prediker

@6 Dank voor het illustreren van mijn observatie!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Amateur Commenter

Een stok om mee te slaan… Waar komt die stok dan eigenlijk vandaan?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Grolschje

“Een van de kernen van racisme is dat wordt ontkend dat iets racistisch is.”

Dat is wel lekker makkelijk natuurlijk.

Maar het meest gestoorde idee wat hij opperde is dat de slavernij van eeuwen geleden nog doorwerkt in de huidige maatschappij. De gemiddelde Nederlander zal vast ook een onderdanige houding ten opzichte van Spanjaarden hebben door de eeuwenlange bezetting eeuwen terug.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Riche

Daarom heb ik dus Netflix. Zwarte helden, witte helden worden allemaal zombies, lekker simpel en niet zo saai.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Bismarck

@9: “De gemiddelde Nederlander zal vast ook een onderdanige houding ten opzichte van Spanjaarden hebben door de eeuwenlange bezetting eeuwen terug.”
Hoeveel eeuwen duurde die bezetting dan voor de gemiddelde Nederlander?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Hemaworstje

.
Als dit het meest talentvolle fundament is van artikel 1 Sylvana partijtje dan zie ik het donker in.
Klinkt zwartgallig, ik sta hier blanco in maar het was allemaal wel erg wit vs. zwart.
Er kon en kan blijkbaar nog geen klein bedankje af dat wij leven conform het voortschrijdend inzicht.
Weinig zelfreflectie, belerend oordelend alsof de blanke onwetend is van zijn fouten, eenzijdig dus boring en voorspelbaar.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 vander F

die slavernij,
de trans Atlantische dan hè, duurde ook geen ‘eeuwen’,
hooguit 2.
Slavernij an sich bestaat al sinds het begin der tijden en het bestaat nu nog.

Die focus op de toch behoorlijk beperkte trans Atlantische slavenhandel irriteert inderdaad nog al eens.
Maar goed, slavernij is in het Westen dan ook voor het eerst veroordeeld en verboden en in de VS dan ook, dankzij de relatieve vrijheid in dat land, prominent op de agenda gezet en gebleven.

Zag eens een docu waar zwarte Amerikanen fort Elmina bezochten waar heel goed mogelijk ooit voorouders waren doorgevoerd.
De Ghanezen vertelden in eerste instantie over die geschiedenis zoals hij was en daar werd ervaren.
Hoe plaatselijke koningen gewoontegetrouw hun overwonnen tegenstanders in slavernij afvoerden en in de 17’e eeuw ineens die slaven prima bleken te kunnen verhandelen met Hollanders en Engelsen, goeie business.
Dat trokken die Yanks slecht, dat ze dus verkocht waren door zwarte afrikanen en niet zoals door Hollywood bedacht met geweld gevangen door brute blanken.
Was daar geen probleem hoor, men paste de verhalen wat aan voor de Yanks zodat ze wat minder last kregen van cognitieve dissonantie, business is business.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 vander F

@9:
nou ja zeg,
dus daarom zijn die Drenten zo’n relatief stil en teruggetrokken volk, al die eeuwen onderdrukt en uitgebuit, slovend in de veenkolonieën, wonend als beesten in die stinkende vochtige plaggehutten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Kacebee

vooral nu homoveiligheid een stok in handen van xenofobe partijen was om etnische minderheden mee te slaan

Wat een prachtige omkering! Je zou zeggen dat de oproep tot acceptatie van homo’s door iedereen die het wat kan schelen wel wat explicieter kon worden gericht aan voormannen van “etnische minderheden” (schrijver bedoelt uiteraard mohammedanen), maar in plaats daarvan krijgen de tegenstanders van de islam nu de schuld. Ik vind het altijd knap hoe mensen zo’n kronkel in hun brein weten te passen zonder er hoofdpijn van te krijgen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Frank789

@14: Ja zeg, wie heeft er hier onder zijn voorouders nu géén horige of zelfs lijfeigene?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 Gladiool

@15: ‘schrijver bedoelt uiteraard mohammedanen’

En types als Kacebee die hun schuldgevoel nog niet op orde hebben natuurlijk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Amateur Commenter

@14: Grolsch is oorspronkelijk Gelders en nu Twente, my sweet summer child.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Neoreaguurder

@15:

Ik vind het altijd knap hoe mensen zo’n kronkel in hun brein weten te passen zonder er hoofdpijn van te krijgen.

De inhoud van het hoofd van menig SJW’er doet inmiddels niet meer onder voor een zak wokkels.

Het mooie is dat dit soort figuren serieus worden genomen, ondanks de volslagen nonsens die ze uitslaan. Neem bijvoorbeeld de claim van Glenn Helberg dat er een verband is tussen de slavernij en het grote aantal zwarte mannen dat hun gezin verlaat (waardoor veel zwarte kinderen vaderloos opgroeien). Is er enig empirisch bewijs voor dit vermeende causale verband? Neen, natuurlijk niet: SJW’ers hebben enkel wat onbewezen theorietjes die bij elkaar zijn verzonnen door neo-marxistische ‘denkers’ die het falen van het socialisme niet kunnen accepteren.

Iedereen met een werkend brein neemt de benen en vertrekt uit het Westen. Laat de neo-socialisten enerzijds en de islamisten anderzijds het maar verder met elkaar uitzoeken. Serieus, hoe prachtig zou het niet zijn als all rechtsmensen daadwerkelijk naar Oost-Europa trekken om hier in Nederland de neo-socialisten en islamisten met elkaar achter te laten? Vanuit Polen heb ik bij de vorige TK-verkiezing op GroenLinks gestemd en ik raad eenieder aan om ditzelfde te doen: vertrek uit Nederland en help om het land helemaal kapot te laten gaan.

  • Vorige discussie