Post-atheïst | Ster van Betlehem

Foto: Post-Atheïst
Serie:

COLUMN - Het zal wel in uw agenda voorgedrukt staan: op 6 januari is het ‘epifanie’. Dat is de antieke naam voor de verschijning van een godheid. In een christelijke context wordt dat doorgaans geassocieerd met de aanbidding van de pasgeboren Jezus door de wijzen uit het oosten. Zij hadden een ster gevolgd die, zoals de evangelist Matteüs het beschrijft, de geboorte van een koning der Joden aankondigde.

Giotto, De aanbidding der wijzen

Giotto, De aanbidding der wijzen

Er wordt al eeuwen gespeculeerd wat dat hemelteken kan zijn geweest. Giotto, die in 1301 de komeet van Halley had gezien, schilderde een staartster in de Scrovegni-kapel; Johannes Kepler meende dat het een drievoudige samenstand was van de planeten Jupiter en Saturnus; in recentere tijden is geopperd dat het een supernova was. Even leek een oplossing in zicht, toen spijkerschriftspecialisten de Mesopotamische voortekencatalogus uitgaven, maar een hemelteken dat de sterrenwichelaars verplichtte af te reizen richting buitenland, zat er niet bij. Kortom, er is nooit een hemelteken gevonden dat werkelijk ‘past’. Een overzicht van de theorieën vindt u hier.

Dat overzicht is gemaakt door mijn vriend Jan Pieter, die er nooit een geheim van heeft gemaakt christen te zijn. Voor hem heeft de Bijbel een speciale status en hoewel hij zeker niet alles letterlijk neemt, gaat hij ervan uit dat er werkelijk iets aan de hemel te zien is geweest. Ik denk van niet, omdat Matteüs het betreffende gedeelte van zijn evangelie zó heeft geconstrueerd dat een reeks voorspellingen in vervulling gaat, waarvan de opvallendste is dat de ‘zoon van David’ afkomstig moet zijn uit Betlehem. Andere profetieën zijn dat geweeklaag zal klinken in Rama, dat God zijn zoon uit Egypte zal roepen en dat de komst van de messias gepaard zal gaan met de verschijning van een ster. Dit geldt als hét messiaanse motief bij uitstek.

Matteüs schreef een verhaal waarin al die profetieën in vervulling gingen. Omdat het zo duidelijk een eigen compositie is, is er al sinds mensenheugenis een vrij brede consensus onder historici, classici, theologen en andere letterdames en -heren dat zoeken naar een werkelijk hemelverschijnsel niet zinvol is.

Geen wetenschapper neemt de Bijbel letterlijk, dacht ik, maar ik had gerekend buiten de astronomen. Die hebben in oktober aan de Groningse Rijksuniversiteit een colloquium georganiseerd over de ster van Betlehem. Hier leest u het verslag dat Govert Schilling ervan deed in De Volkskrant. De aanwezige geesteswetenschappers maakten gehakt van de theorie. Het venijn zit in de staart van Schillings stuk: vijf astronomen blijken diep religieus.

Dat mensen gelovig zijn, is alleszins respectabel. Mijn vriend Jan Pieter is daar open over en als hij de Bijbel letterlijker neemt dan wetenschappers doen, vind ik dat prima. Hij heeft nooit beweerd een wetenschapper te zijn en wat meer is: hij staat open voor andere interpretaties. Ik heb meer moeite met dat Groningse colloquium. Wetenschappelijk viel er niets te bespreken en het is verontrustend dat de aanwezige astronomen voetstoots aannamen de Bijbel letterlijk te mogen nemen. Hoe weinig mag je in Groningen weten van wetenschap?

Minstens even verontrustend is dat de geesteswetenschappers de astronomen niet in een voortijdig stadium hebben uitgelegd dat Bijbelteksten in de wetenschap dezelfde status hebben als andere antieke teksten. Wat zou zo’n nutteloos colloquium hebben gekost? Wat bedoelen ze er eigenlijk mee dat de Rijksuniversiteit Groningen werkt aan de grenzen van het weten?

PS

Toevallig snijdt Maarten Keulemans dit weekend dezelfde thematiek – wetenschappers die een religieuze agenda lijken na te jagen – aan op zijn blog: Zijn daar geen wetten tegen?

Reacties (10)

#1 Henk van S tot S

Interessant artikel!

Blijft slecht een bijna off topic vraag:
Wat voor hoefdieren staan er in hemelsnaam op dat “plaatje”?
In eerste instantie dacht ik aan een eenhoorn, waarvan de hoorn geroofd was, met daarom dat aparte keppeltje.

  • Volgende discussie
#2 Sjap

Mooi stuk. Wilt u overigens het alias ‘Post-Atheist’ uitleggen als u niet gelovig bent?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Jona Lendering

@1: Dat hoefdier is een dromedaris. Of een kameel, zoals het (ten onrechte) in veel Bijbelvertalingen wordt genoemd.

@2: “Post-atheïst” koos ik om aan te geven dat ik de discussie van confessionelen tegen anticonfessionelen beschouw als achterhaald. Atheïstisch trappen tegen die weinig verlichte religieuze mensen was noodzakelijk in de negentiende eeuw en af en toe in de twintigste, maar de discussie over de status van religie lijkt me (althans in Europa) afgerond. Dat wil zeggen dat je naar religie kunt kijken zoals een historicus kijkt naar pakweg de oude Grieken of een antropoloog naar een samenleving in de Hoorn van Afrika: niet direct relevant voor de eigen wereld, maar daarom nog wel fascinerend.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 zazkia

Was dit beperkte blikveld maar beperkt tot de astronomen.

Er wordt ook tamelijk voetstoots aangenomen
door een hele hoop bouwrecht professoren dat
we niet om het uav1989 (de uniforme algemene voorwaarden 1989) heen kunnen waarmee ik maar wil zeggen dat er in
nog veel meer andere wetenschappen nog veel duisterder
religies zijn waar weleens een atheïst tegenaan zou
mogen schoppen.
Verder begrijp ik ook niet hoe weinig rechtsfilosofen van filosofie weten. En heb je taalwetenschappers die ook zeer dringend een vak taal en/of wetenschapsfilosofie moeten volgen en hebben vele internationale juristen en internationale relatieprofessoren een lesje geschiedenis nodig.
Dit roep ik vooral graag in relatieve anonimiteit vanaf de zijlijn, waar ik blijkbaar naast jona lendering sta.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 zuiver

@3: @Jona:

1) leuk dat stuk van de volkskrant maar wel achter een betaalmuur. Ik kan dus niet oordelen over wat jij schrijft. Ik heb het colloquium niet gehoord en ik heb het stuk van Govert Schilling niet gelezen. Helaas, het logje wordt daarmee niet zo zinvol. Jouw punt dat “Hoe weinig mag je in Groningen weten van wetenschap?” is dus voor ons reaguurders hier niet te beoordelen. Zo kan ik ook columns schrijven.

2) […] de discussie van confessionelen tegen anticonfessionelen beschouw als achterhaald. […] maar de discussie over de status van religie lijkt me (althans in Europa) afgerond. Dat wil zeggen dat je naar religie kunt kijken zoals een historicus kijkt naar pakweg de oude Grieken of een antropoloog naar een samenleving in de Hoorn van Afrika: niet direct relevant voor de eigen wereld […].

Kijk eens naar hoe Rome politiek bedrijft, kijk eens hoe een willekeurige wereldreligie in de politiek zit en vraag jezelf dan nog eens af of religieuzen irrelevant geworden zijn. Of men christenen (of religie in brede zin zo je wilt) als disfunctionele, irrelevante samenlevingsonderdelen kunt beschouwen?

Ik denk van niet.

Post-Atheïst is een mooie titel. Niet omdat men religie als oudheidkundig sub- dan wel object kunt beschouwen, maar omdat een atheïst niet echt meer voor eigen parochie hoeft te argumenteren dat god niet bestaat.

Inderdaad, die god-flauwekul zijn we wel voorbij.

Maar nu de invloed van dat restantje god-gelovers. De atheïsten van vandaag hoeven niet meer te roepen dat god niet bestaat. Ze moeten zich zorgen maken over en te weer stellen tegen de politieke invloed van de gelovigen.

Het atheïsme is veranderd. In die zin zijn de post-atheïsten van functie veranderd. Niet van aanduiding.

Post-atheïsme is mooi verzonnen maar jouw duiding niet.

Jij met jouw reli-vrienden zijn geen echte post-atheïsten. Jullie zijn degenen die de religie soft maken en de gevaren van de religie met de mantel der liefde toedekken zodat de tegenstand af zal nemen en uiteindelijk de religie weer toe kan slaan.

Ratio geven aan de geschiedenis van de religie.
Alsof religie werkelijk passé is.
Religie is niet passé, religie bestaat.
En religie is gevaarlijk.

Post-atheïsme is de vijfde colonne.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Henk van S tot S

@3:

@1: Dat hoefdier is een dromedaris. Of een kameel, zoals het (ten onrechte) in veel Bijbelvertalingen wordt genoemd.

Ik zou er ook een dromedaris verwacht hebben.
Maar met zo’n rechte nek?
wijkt wel erg af van
http://blogimages.bloggen.be/groenendaal_opendeur_egypten/289490-df1a16e9ba5abfa39dad29cc8f0807a1.jpg
Ik houd het dus op de vrijheid van de schilder die
een “braaf” schilderij heeft gemaakt ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Benach

Het is het jaar 2015 n.Chr. Richard Dawkins en cs. heeft heel de westerse samenleving veroverd. Heel de westerse samenleving? Nee, een klein dorpje, Staphorst, in het midden van de bible belt blijft dapper weerstand bieden tegen de seculiere overheersing. Met behulp van de befaamde avondmaalswijn van druïde Staaijix stuiten de dappere krijger Knevelix en zijn vriend Vanderbrinkix de imperialistische drang van de Seculieren.

@5: Fijn zo’n lekker binaire blik op religie. Het gaat er niet om of religie relevant is voor tegenwoordig of niet. Wat Jona meestal in zijn uiterst lezenswaardige stukjes doet, is het duiden van historische religieuze fenomenen en waar deze vandaan komen.
Lees voor de grap maar de laaste clashes die journalist Maarten Keulemans heeft met een paar verstokte religieuzen die denken een apologie voor hun opvattingen te kunnen maken. Dat is schoppen tegen religieuzen. Wat Jona doet, is niet dit schoppen, maar wel gewoon in rustige taal uitleggen waar de fenomenen vandaan komen.

Jij met jouw reli-vrienden zijn geen echte post-atheïsten. Jullie zijn degenen die de religie soft maken en de gevaren van de religie met de mantel der liefde toedekken zodat de tegenstand af zal nemen en uiteindelijk de religie weer toe kan slaan.
Ratio geven aan de geschiedenis van de religie. Alsof religie werkelijk passé is. Religie is niet passé, religie bestaat. En religie is gevaarlijk.

Doe eens even een valiumpilletje slikken. Wat is er mis met het historisch benoemen en historisch duiden van culturele fenomenen? Jona, en niemand op dit blog, pleit toch niet voor het herinvoeren van het bijbelse strafrecht oid? Niemand pleit toch voor het herinvoeren van de sharia op dit blog? Niemand pleit zelfs maar voor het opheffen van wat voor wet dan ook die de samenleving minder seculier zou maken. In tegendeel zelfs. Door het secuur en uiterst genuanceerd religieuze meningen te duiden neemt Jona iedereen de maat en ontziet daarbij geen enkele religieuze mening.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Henk van S tot S

@7:
Je kunt van Knevel zeggen wat je wilt, maar hij is van onschatbare waarde voor “onze” folklore ;-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 ptr

@5: de 5e colonne niet?

verraad is de zwertste misdaad met je tong
mensen op zetten ook
lieg niet tegen jezelf
lieg niet tegen n ander
doe wat je zegt

draag verantwoording

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 zuiver

@7: ja, lekker hè binair. Beter dan bipolair. Ik heb dan ook geen valium nodig :) Jij soms wel als ik je reacties lees.

Jij kunt wel zeggen dat Jona schrijft : […] het duiden van historische religieuze fenomenen en waar deze vandaan komen.
[…] maar wel gewoon in rustige taal uitleggen waar de fenomenen vandaan komen.

Helemaal prima @Benach, maar Jona schrijft ook het citaat onder 2) in mijn #5. Dat kun je mooi negeren, maar hij zegt feitelijk: religie is geschiedenis. Mooi niet dus. Dat is net zulke lulkoek als Het einde van de geschiedenis.

Religie is niet afgelopen en voer voor historici. Religie is echt, hedendaags en gevaarlijk. christendom, islam, hindoeïsme enz… Iedereen die probeert anders te argumenteren is de vijfde colonne van de atheïsten.

Maar ik vind het verder goed hoor.
Binair heeft soms zijn voordelen.

NB: 2015 is binair: 11111011111, mooi symmetrisch toch?

  • Vorige discussie