In 1814 kwam de Notabelenvereniging bij elkaar om een mening uit te spreken over het ontwerp voor de Grondwet. Het was een bont gezelschap van lokale bestuurders, rechters, hoogleraren, officieren en kooplieden van stand. Velen hadden een van adellijke titel en beoefenden de politiek in de Staten-Generaal, gemeentebesturen of waterschappen.
In de loop der geschiedenis dunde de adel uit, maar notabelen hielden lang stand. Naast burgmeester en wethouders werden huisartsen, onderwijzers, notarissen, predikanten, advocaten en directeuren van wat grotere bedrijven tot de notabelen gerekend. Zij maakten op lokaal niveau de dienst uit.
Zij waren doorgaans loyaal waren aan het geldende gezag en droegen bijbehorende normen en waarden uit. Als je ze al op straat zag marcheren, dan was dat vooral achter hun eigen vaandel, op jaarlijkse festiviteiten, processies en herdenkingen. Hun ambt en/of titel was genoeg om als vanzelfsprekend met respect bejegend te worden.
Tegenwoordig moet ook een notabele respect verdienen. In 2009 verzuchtte de toenmalige minister van Binnenlandse zaken, Guusje ter Horst, in een interview in Vrij Nederland, dat het tijd werd “voor een offensief tegen het gebrek aan respect, het onderlinge wantrouwen en de vergroving van de samenleving”. Ze pleitte voor een opstand van de elite.
Ze zal blij zijn dat ze nu geen minster is, want die opstand is er inmiddels. En wel tegen de vergroving waarmee het kabinet de bezuinigingen erdoor drukt.
In januari liepen hoogleraren in toga een rondje rond de Hofvijver, uit protest tegen de bezuinigingen op het hoger onderwijs. In februari protesteerden ook onderwijzers tegen de plannen voor het passend onderwijs en in mei zagen we leraren op het Haagse Plein hun ongenoegen uiten over een nieuwe cao.
Drie dagen later marcheerden soldaten en notabele officieren hun Mars voor waardering. In juni stemden burgmeesters, wethouders en raadsleden tegen het Bestuursakkoord, omdat decentralisatie niet met bezuinigingen op het sociaal beleid gepaard moet gaan.
En nu is er ook een waterschap dat de kont tegen de krib gooit. Het waterschap Peel en Maasvallei weigert 1,8 miljoen euro aan opgelegde bezuinigingen over te maken naar het rijk. Het geld is er wel, maar wordt pas betaald als er garanties zijn over de bescherming van Noord- en Midden-Limburg tegen overstromingen, lezen we in De Limburger.
Daar blijft het niet bij. Meer notabelen roeren zich. Op 14 september gaan advocaten in toga protesteren tegen het invoeren van kostendekkende griffierechten. Op 6 oktober zullen huisartsen duidelijk maken wat ze van de bezuinigingen denken.
In 1814 kwamen ruim 470 notabelen bij elkaar. Er waren er 600 uitgenodigd. Los van wat zieken en overledenen, waren er een paar niet verschenen omdat ze weinig vertrouwen in de vrijheid van meningsuiting hadden. Van de aanwezigen stemden slechts 26 tegen, wegens onoverkomelijke bezwaren. Een mager protest en de Grondwet werd aangenomen.
Nu protesteren veel meer dan 600 notabelen. Deze keer tegen Ruttes Grondwet (de nieuwe term voor de Zalmnorm).
Een Amsterdamse wethouder rekent voor hoe stapeleffectief Ruttes Grondwet is en vraagt in een brief aan de premier: “Marcheert het kabinet door met de bril van de boekhouder? Dan heb je een ander land. Minder beschaafd”. Toch een opstand tegen de vergroving?
Het moet gezegd: de notabelen doen hun best nog wat van dit prachtige land te redden.
Reacties (14)
Een demonstratie van CEO’s, die missen we nog. Teken aan de wand?
De link met 1814 snap ik niet zo. Het waterschap Peel en Maasvallei bestond toen nog lang niet. De weerstand tegen Den Haag van notabelen uit die regio is dan weer wel bijna zo oud (laten we zeggen dat dat in 1816 begon en eigenlijk daarna bijna nooit is opgehouden).
@2: De bijeenkomst van 1814 dient alleen ter illustratie, om aan te geven wat destijds notabelen waren en dat hun gezagstrouwe opstelliong een struk groter was dan nu.
@3: Maar dat gold in die periode nou juist niet voor de Peel en Maasvallei. De connectie doet me erg gekunsteld aan (ik begrijp dat je er graag de Waterschappen bij pakt als een soort traditioneel bestuurssymbool dat nu in opstand komt, maar voor Limburg geldt juist dat gezagsongetrouwe notabelen traditioneel zijn en waterschappen nieuw).
De link tussen 1814 en later is dat notabelen zich flink met politiek en bestuur bemoeiden. Ik had ook een ander stukje historie kunnen noemen. Ik schreef overigens wel dat later onder notabelen een paar andere beroepen/functies hoorden.
Waarom ik de waterschappen er bij haal? Bestuurders vergelijkbaar met burgemeester en wethouders. En als er al enige verband met 1814 bestaat, hier de Wikipedia:
Waterschappen behoren tot de oudste instituties van het Nederlandse staatsbestel. Het eerste officiële waterschap was het Hoogheemraadschap van Rijnland, dat in 1255 werd ingesteld door graaf Willem II van Holland.
In de Notabalenvergadering van 1814 zat 1 hoogheemraad, dhr. van Lynden-Lunenburg, en 1 zoon van van een dijkgraaf, dhr. F. van der Goes (Zijn vader was mr. Aert van der Goes (1741-1789), baljuw en dijkgraaf van Oudewater).
Nu is de Wikipedia niet altijd even betrouwbaar, dus excuses als ik er echt zo vreselijk naast zit.
En nu weer on topic: moet Rutte de notabelen vrezen?
Er worden appels met peren vergeleken. Notabelen, intellectuelen, kortom de fine fleur van de samenleving in 1814 hadden respect, en hadden dat respect ook verdiend.
De notabelen, de intellectuelen en de zogenaamde fine fleur van tegenwoordig? Burgemeesters als een Ververs, een Leemhuis? Onderwijsprominenten zoals het vorige bestuur van InHolland? Parlementariërs als Lucassen, Peters?
Denk niet dat daar veel respect meer voor is.
@6: alle revoluties uit de 18e en 19e eeuw bewijzen, dat de notabelen in die tijd net zo veel gerespecteerd werden als nu. Er waren er die respect verdienden en er waren er die dat totaal niet verdienden. Het kan zijn, dat je redelijk realistisch over het huidige tijdperk bent, maar het is zeker, dat je het verleden veel te veel romantiseert.
@7: Ach ja, vroeger… Dat waren nog eens tijden! Tering, typhus, bitt’re armoede, doodstraf, het was prachtig!
Maar je hebt gelijk, misschien romantiseer ik te veel.
@8: over dat respect wel. Alle ziektes, die je noemt, leidden in die tijd ook tot een daling van het respect, omdat de notabelen verantwoordelijk gehouden werden voor die ziektes.
Dat is eigenlijk nog steeds niet gewijzigd, al gaat het nu wat minder om ziektes, maar over crisissen en andere zaken, waar ze bitter weinig aan konden doen (de banken lenen te veel geld uit, dat niet meer terug betaald kan worden, maar de politici krijgen de schuld, bijvoorbeeld, terwijl minstens van gedeelde schuld sprake is).
@5: In Holland misschien, maar het Waterschap Peel en Maasvallei bestaat pas sinds 2004 en is van begin af aan door (CDA-)beroepspolitici beheerst, die moeilijk tot notabelen gerekend kunnen worden.
Bij mijn weten is Rutte onderdeel van de notabelen (zijn vader was directeur). In die zin mag hij bang zijn verstoten te worden uit de kring, als daadwerkelijk de notabelen in opstand zouden zijn gekomen. Ik zie dat alleen niet. Het Waterschap wil gewoon geen geld naar Den Haag brengen (net als alles en iedereen in Limburg), dat hoogleraren een rondje rond een vijver wandelen zal niet snel als een opstand aangemerkt worden, de met de oren erbij gesleepte militairen waren in overgrote meerderheid ondergeschikten en ik heb nog geen protest gezien van de betere directeuren.
Ik zie alleen steeds een belangengroepje protesteren als een bepaalde sector door bezuinigingen getroffen wordt. Van de elite doet daar maar een klein percentage aan mee. Dat er dat nu meer dan 600 zijn, komt vooral omdat er destijds minder artsen, advocaten, officiers en leraren waren dan nu (en omdat ze toen maar uit een klein deel van het land kwamen, de Zuidelijke Nederlanden, inclusief het huidige Brabant en Limburg, waren niet uitgenodigd).
“Bij mijn weten is Rutte onderdeel van de notabelen (zijn vader was directeur). ”
Hmmm. Dus Zalm hoort er niet bij, want hij is een zoon van een kolenboer…. In Nederland is afkomst niet super belangrijk of je bij de notabelen komt. Het heeft veel meer met je drinkvriendjes te maken tijdens je studie en de club waar je lid van bent. Maar dat is bijzaak, ik denk dat je het verder wel bij het rechte eind hebt.
Leuk verhaal, veel retoriek, weinig echte verhalen. Protesteren is een trend??
Ik geef toe dat de notabelen net zo versplinterd protesteren als “het volk” dat doet. Iedereen reageert alleen op de bezuinigingen voor hun eigen marktdeel. De gemeenschappelijke noemer wil maar niet gevonden worden.
@11: Daar heb je op zich een punt, maar je drinkvriendjes tijdens de studie worden, ook in Nederland, nog voor een belangrijk deel bepaald door wie je ouders zijn, zeker in de Kring der Notabelen. Daar kan inderdaad een goede slijmer (+1 voor Zalm als voorbeeld) zichzelf bij inglijden, maar in essentie zit er wel degelijk veel dynastie in (zoek bijvoorbeeld maar eens de voorvaderen van Donner op).