WW: De oudste organismen ter wereld

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Eén van de eigenschappen van wetenschap is dat ze de neiging heeft om verregaande specialisatie te belonen. Een willekeurig wetenschappelijk artikel, een proefschrift, of zelfs een carrière beperkt zich over het algemeen tot een enkele onderzoeksvraag binnen een sub-discipline binnen een tak van wetenschap. Het duidelijkst (en meest wrang) wordt dit weergegeven door dit schema dat een universitair docent jaarlijks aan zijn nieuwe promovendi voorlegt. En deze drang tot specificiteit heeft een goede reden, de wereld is in zijn geheel veel te complex en om verder te komen moeten we de grote vragen herhaaldelijk opdelen om tot echte waarheden te kunnen komen.

Toch kan het juist zeer verhelderend werken om een flinke stap terug te doen en met wijde blik naar allerlei fenomenen te kijken. Een holistische benadering is op zichzelf misschien niet klassiek-wetenschappelijk, maar kan wel inspireren tot nieuw onderzoek of kan onbeantwoorde vragen blootleggen. Een mooi voorbeeld van dit wat vage verhaal is het ‘onderzoek’ van fotografe Rachel Sussman. Zij ging op zoek naar de oudste levende individuele organismen ter wereld.

De volle breedte van deze vraag is dusdanig groot dat het moeilijk tot heldere, beantwoordbare wetenschappelijke vragen terug te brengen is. Sussman’s project is dan naar eigen zeggen ook een mix van kunst, filosofie en wetenschap. Haar zoektocht roept vragen op over wannneer iets ophoudt een individu te zijn en een collectief wordt en vertelt ons iets over de relativiteit van de menselijke tijdsschaal.

Sussman’s zoektocht begon bij de Japanse Jomon Sugi. Een Japanse boom met een geschatte leeftijd van op z’n minst 2170 jaar. Dat wil zeggen dat de boom in ieder geval al fier stond toen Julius Caesar vermoord werd. De Japanse boom is  overigens bij lange na niet de oudste, die eer behoort toe aan de Californische ‘Methusalah‘, die met 4800  jaar zijn Japanse neefje een jonkie doet lijken.

Sussman daalde ook af naar de diepe zee en fotografeerde daar een 2000 jaar oude hersenkoraal. (Hersen)koralen bestaan eigenlijk uit gigantische hoeveelheden kleine koraaldiertjes die in een koloniale symbiose samenleven. Toch wijst Sussman dit aan als een individu.

Ook het oudste levende individu uit Sussman’s collectie is een ‘individu/kolonie’: de 80.000 jaar oude ‘clonal quaking aspens‘ (ratelpopulieren) in Utah. Deze bomenkolonie heeft een gedeeld wortelstelsel en de individuele stammen die uit de grond schieten zijn te zien als aparte takken.

Maar het aller-, alleroudste levende wezen dat Sussman wist te fotograferen is de Siberische Actinobacterie TV-26 die een aantal jaar geleven gevonden werd bevroren in het ijs. Let wel, het gaat hier niet om een ‘slapend’ individu, de bacterieen groeiden en leefden rustig -al zij het langzaam- door onder het ijs.  De leeftijd van de bacteriekolonie is geschat op 400.000 tot 600.000 jaar. Ze verblijft nu in het Niels Bohr laboratorium in  Kopenhagen.

Dit kunst/onderzoeksproject levert ons misschien niet heel veel nieuwe wetenschappelijke feiten, ze werpen wel degelijk licht op hoe relatief onze menselijke tijdschaal eigenlijk is en met wat voor bizarre en weerbarstige wezens wij deze planeet delen.