ANALYSE - Het lijkt erop dat Henk en Ingrid, niet alleen in Nederland maar ook in andere West-Europese landen, de verliezers van het globaliseringsproces zijn, vindt Matthijs Rooduijn.
Er is de laatste maanden veel geschreven over de samenwerking tussen de PVV en radicaal rechtse zusterpartijen als het Front National in Frankrijk, de United Kingdom Independence Party (UKIP) in het Verenigd Koninkrijk en de Lega Nord in Italië. Onlangs heeft de PvdA de aanval op deze partijen ingezet. Met een speciale website, getiteld devriendenvanwilders.eu, probeert de partij kiezers over te halen niet op de PVV te stemmen.
Ook de ‘lijsttrekker’ van de fractie van de sociaaldemocratische partijen in het Europees Parlement, Martin Schulz, is niet zo blij met het succes van radicaal rechts. Hij zei dat deze partijen haat voorstaan en noemde het ondenkbaar dat er straks een nazipartij in het Europees Parlement zit die propaganda maakt voor Adolf Hitler. Of dit een goede strategie is valt te betwijfelen. Maar vooral laten deze acties en uitspraken van de sociaaldemocraten zien hoe het publieke debat over het succes van radicaal rechts een sterk veroordelende ondertoon heeft en bovendien puur en alleen gaat over de partijen zelf.
In plaats van radicaal rechts tot vervelens toe te veroordelen is het voor gevestigde partijen misschien een beter idee om eens te proberen te begrijpen waar het succes van Wilders en de zijnen eigenlijk vandaan komt. Een goed begin is dan wat langer stil te staan bij de vraag wie nu eigenlijk de mensen zijn die op radicaal rechts stemmen en waarom ze dat doen. Het zijn uiteindelijk immers de kiezers die bepalen hoe succesvol radicaal rechtse partijen zijn. Om het succes van deze partijen te begrijpen zullen we, in andere woorden, moeten uitzoeken wie Henk en Ingrid zijn.
Laten we beginnen met Nederland. Op basis van het Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) uit 2010 (de meest recente versie), ben ik eens gaan kijken hoe we Henk en Ingrid nu het beste kunnen typeren. Ik heb me daarbij voornamelijk gericht op de vraag wat hun sociaaleconomische achtergronden zijn en wat voor opvattingen ze hebben.
Sociaaleconomische kenmerken
Figuur 1 laat mooi zien dat PVV-kiezers gemiddeld veel lager zijn opgeleid dan mensen die op een andere partij stemmen. Van de mensen die op de PVV stemmen is ongeveer vijftig procent lager opgeleid. Bij de kiezers van andere partijen ligt dit percentage maar liefst de helft lager: 25 procent. Onder de PVV-stemmers is slechts ongeveer zes procent hoogopgeleid. Bij andere kiezers is dit percentage met 36 procent zes keer zo hoog.
Figuur 1: Opleiding van PVV-kiezers en andere kiezers (in percentages)
Figuur 2 geeft aan dat er ook grote verschillen bestaan tussen mensen die op de PVV stemmen en andere kiezers wanneer we kijken naar hun inkomen. Onder de Henks en Ingrids verdient een dikke 45 procent een laag inkomen. Bij andere kiezers is dit percentage ongeveer dertig procent. Omgekeerd heeft ongeveer een kwart van de PVV-stemmers een hoog inkomen. Mensen die op andere partijen stemmen verdienen meer: van hen heeft ongeveer veertig procent een hoog inkomen.
Figuur 2: Inkomen van PVV-kiezers en andere kiezers (in percentages)
Opvattingen
Figuur 3 laat zien wat de opvattingen zijn van PVV-kiezers vergeleken met kiezers van andere partijen. In het NKO is kiezers een aantal vragen voorgelegd met betrekking tot belangrijke politieke thema’s. Mensen konden op een schaal van 1 tot 7 antwoorden wat hun positie is.
Figuur 3: De opvattingen van PVV-kiezers en andere kiezers (met 95% betrouwbaarheidsinterval)
De eerste attitude in Figuur 3 gaat over de vraag in hoeverre mensen voor of tegen inkomensherverdeling zijn. Dit was de vraag:
Sommige mensen vinden dat de verschillen in inkomens in ons land groter moeten worden. Anderen dat ze kleiner moeten worden. Natuurlijk zijn er ook mensen met een mening die daar tussenin ligt. Waar zou u uzelf plaatsen op een lijn van 1 tot en met 7, waarbij de 1 betekent dat inkomensverschillen kleiner moeten worden en 7 dat ze groter moeten worden?
Hoe hoger mensen scoren, hoe rechtser ze dus zijn. De zwarte bolletjes linksonder in de figuur laten zien wat de gemiddelde scores zijn van mensen die op de PVV stemmen en mensen die op een andere partij stemmen. PVV-kiezers zijn opvallend genoeg linkser op sociaaleconomisch vlak dan mensen die op andere partijen stemmen. Het verschil tussen de twee groepen is echter niet statistisch significant (dit kun je zien aan de lijnen van het 95%-betrouwbaarheidsinterval die overlappen).
De tweede attitude gaat over het thema multiculturalisme. Mensen is gevraagd of zij vinden dat allochtonen hier moeten kunnen leven met behoud van de eigen cultuur of dat zij zich geheel moeten aanpassen aan de Nederlandse cultuur. Hoe hoger de score, hoe meer iemand vindt dat allochtonen zich moeten aanpassen. De figuur dat duidelijk zien dat mensen die op de PVV stemmen gemiddeld veel sterker van mening zijn dat allochtonen zich moeten aanpassen aan de Nederlandse cultuur. De gemiddelde score onder PVV-kiezers is ongeveer 6, terwijl dit onder andere kiezers ongeveer 4.5 is. Dit verschil is statistisch significant (dit heb ik weergegeven door het betreffende bolletje wit te markeren).
Hetzelfde geldt met betrekking tot de opvatting over de EU. Mensen konden aangeven of ze vinden dat de Europese eenwording nog verder zou moeten gaan (1) of dat de Europese integratie al te ver is doorgeschoten (7). De figuur laat zien dat PVV-kiezers ten opzichte van andere kiezers veel sterker vinden dat de Europese eenwording te ver is doorgeschoten.
Tenslotte zijn PVV-stemmers cynischer over de politiek. Het NKO heeft respondenten negen stellingen voorgelegd met betrekking tot het functioneren van de politiek. Voorbeelden van dergelijke stellingen zijn ‘politici zijn zakkenvullers’ en ‘politici zijn corrupt’. Mensen konden antwoorden of een schaal van 1 (helemaal mee eens) tot 5 (helemaal mee oneens). Ik heb die antwoorden allemaal bij elkaar opgeteld en gehercodeerd zodat de score uiteindelijk net als bij de andere attitudes van 1 (helemaal niet cynisch) tot 7 (zeer cynisch) loopt. Uit de figuur blijkt dat mensen die op de PVV-stemmen cynischer zijn over de politiek dan mensen die dat niet doen.
De Henks en Ingrids in andere landen
In aanloop naar de Europese verkiezingen roept dit natuurlijk de vraag op of de Henks en Ingrids in andere landen vergelijkbaar zijn met die in Nederland. Om dat te checken heb ik ook gekeken naar mensen die op radicaal rechtse partijen stemmen in België, Zwitserland, Duitsland, Denemarken, Finland, Noorwegen en Zweden. Ik heb daarbij gebruik gemaakt van de European Social Survey (ESS) uit 2012. Dat is een grootschalig onderzoeksproject dat vragenlijsten afneemt bij representatieve steekproeven uit alle genoemde landen.
De resultaten komen in grote lijnen overeen. Mensen die op radicaal rechtse partijen stemmen zijn over het algemeen lager opgeleid, hebben lagere inkomens, zijn afkomstig uit lagere klassen en zijn vaker werkloos. Bovendien zijn ze negatiever over immigratie, Europese integratie en het functioneren van de politiek. Met betrekking tot opvattingen over sociaaleconomische herverdeling verschillen kiezers van radicaal rechtse partijen minder sterk van andere partijen, net als in Nederland.
Verliezers van globalisering
Het lijkt erop dat Henk en Ingrid, niet alleen in Nederland maar ook in andere West-Europese landen, de verliezers van het globaliseringsproces zijn. Het zijn mensen met minder kansen op de arbeidsmarkt. Ze hebben immers lagere opleidingen, zijn afkomstig uit lagere klassen en zijn vaker werkloos. Ze voelen zich bedreigd door toenemende immigratie, omdat ze vrezen dat immigranten hun banen inpikken. Ze vrezen Europese integratie omdat ze bang zijn dat Nederland wordt weggedrukt door Brussel. En ze zijn zeer negatief over het functioneren van de politiek omdat in hun ogen de gevestigde politieke partijen verantwoordelijk zijn voor al deze negatieve ontwikkelingen. Het ligt dan voor de hand te stemmen op een partij die deze zorgen deelt.
Misschien moeten we ons wat minder richten op het bashen van radicaal rechtse partijen en de veronderstelde negatieve gevolgen van hun opkomst, en ons wat meer bezighouden met de zorgen van de mensen die op deze partijen stemmen.
Dit artikel verscheen eerder op Stuk Rood Vlees.
Reacties (8)
@0
Henk en Ingrid zijn met opzet lekker vaag gedefinieerd zodat iedereen zich erin kan herkennen en Wilders dus voor verschillende soorten publiek verschillende verhalen kan vertellen. Wezenlijk niet anders dan de term “hardwerkende Nederlander”, die 1000 euro zou krijgen. Dat mensen het als zoete koek slikten blijkt wel uit het feit dat het al snel werd doorverteld als “Rutte heeft iedere werkende in Nederland 1000 euro beloofd”, nee sukkel, dat heeft hij niet gedaan, hij heeft 1000 euro beloofd aan een niet-nader geidentificeerde groep met een lofwaardige naam en vertrouwde erop dat jouw ego je vanzelf laat denken dat je bij die groep hoort, ook al had Rutte jou helemaal niet in gedachte.
Wilders heeft Henk en Ingrid ook op verschillende, nogal tegenstrijdige manieren neergezet. Henk en Ingrid zouden de verliezers van de globalisering zijn (jongeren zonder technische opleiding, laagopgeleiden zonder vast contract) maar tegelijkertijd ook anderhalf verdieners met een huis met HRA die veel belasting betalen.
Anonieme gastredacteur die oproept ze proberen te “begrijpen”… Gerrit Ezel?
Want ja 15 jaar proberen ze te begrijpen terwijl ze je voor rotte vis uitmaken… dat werkt echt zoooo goed. Ik ben op een punt dat ik Henk een ram voor zijn kop wil verkopen weet je dat? Ik ben lang genoeg uitgekafferd door Hossende Henk en Jengellende Ingrid plus krijsende verwende kutkoters die zogenaamd nooit wat fout doen.
Ik ben nu ook boos want deze hosmaloten gooien mij wel heel graag voor de Putin trein.. tegen de “Moslim hordes” waar ze zo bang voor waren was ik nog makkelijk.. nu moet ik terug de kast in en vooral mijn mond houden. Ik hoef me niet langer mijn mond te houden en mag rustig terugschelden als ze mij ook niet met respect behandelen of ze gewoon negeren omdat ze het niet waard zijn. Henk en Ingrid hebben dat zelf zo gewild met dat gejen, getreiter en gestook van hun. Als je wind zaait zul je storm oogsten. Ik heb het verdomme 15 jaar geprobeerd, ik ben er moe van.
samenvatting: Het lag aan ons eigen gevoerde beleid maar we waren hier 50 jaar blind voor.
Onbegrijpelijk verhaal. Er worden allerlei kenmerken genoemd over de aanhang van extreem-rechts en de conclusie is dan dat ze daardoor zielig zijn.
Beleid zodat deze groepen wat minder rechts gaan stemmen? Ik zie ze al schuddebuiken bij de VVD en het CDA. Dat gaat niet gebeuren.
Misschien iets aan onderwijs gaan doen dan? Het zijn blijkbaar vooral laag opgeleiden (figuur 2 beschouw ik hier toch vooral als een afgeleide van figuur 1).
@6 Zou je denken he? Nee, ik krijg van PVV’ers toch meer het idee van: “Hullie willen ons indoctrineren met hun multikulpropaganda door ons langer in school te houden, zodat al die linkse PvdA-professoren maar dag in, dag uit onze eigen gedachten uit ons hoofd praten. Wat is er mis met op tijd (lees: vroeg) werken? Handen uit de mouwen, dat heeft nog nooit iemand iets kwaad gedaan. Vind je het raar dat al die rechters D66’ers zijn? Voordat je rechter mag worden, moet je tig jaar geïndoctrineerd zijn door dat linkse tuig.”
@2: WTF is jouw probleem ?? En wat heeft Putin hier nou weer mee te maken…wat een onsamenhangend verhaal, en 15 jaar ? 15 jaar wat ? waar ? waarom ?