Vanuit Nairobi, door gastredacteur John Verhoeven, hoofdredacteur onzeWereld
De bioscoop is opgebouwd uit ruwe, houten balken, en vele meters zwart plastic dat bijeen wordt gehouden met brede stroken cellotape. Het bouwsel wordt gestut door een paar houten palen die het dak van rieten matten en bladeren overeind houden. Het is dan ook geen gewone bioscoop, maar de eerste ‘slum cinema’ ter wereld.
De slum cinema laat tijdens het Wereld Sociaal Forum in Nairobi, Kenia, dagelijks een groot aantal documentaires zien in twee zaaltjes. Het publiek heeft het tijdelijk bouwsel met witgekalkte naam op de zwarte gevel inmiddels goed weten te vinden. Na een rustig begin trekken de gratis voorstellingen dagelijks inmiddels ruim achthonderd bezoekers die elkaar verdringen op de smalle houten bankjes in het gras.
Daar is Gerard Bueters, die man die de ‘slum cinema’ hier voor het eerst laat zien, erg tevreden mee. Maar nog blijer is hij met het succes dat de bioscoop boekt op de plaats waar het hem eigenlijk om te doen is: in enkele van de grootste sloppenwijken van Afrika, die allebei aan de randen van Nairobi liggen, waar dit Forum plaatsvindt. Al drie keer trok hij met zijn mensen en wat apparatuur naar een nieuw en dankbaar publiek dat normaal niet vergast wordt op films: twee keer in een geïmproviseerde ruimte in Kibera, met ongeveer 400.000 bewoners de grootste sloppenwijk van Afrika, en een keer naar het naburige Korogocho (naar schatting 200.000 inwoners).
Daar is minder voor nodig dan je misschien zou denken. Alleen een dvd-speler, een geluidsinstallatie, een beamer, elektriciteit en, uiteraard, een projectiescherm. Dat laatste was nog het lastigste te regelen, maar een bewoner van Kibera die daar sociale activiteiten organiseerde, en de bios naar zijn woonwijk had gehaald, bracht uitkomst met het laken dat hij van zijn eigen bed had gehaald.
Het idee van de slum cinema is nog betrekkelijk nieuw: pas een maand of twee geleden wist Bueters zeker dat hij met wat geld van Oxfam Novib en Hivos aan de slag kon. De sloppenbioscoop maakt deel uit van Bueters’ stichting BasicViews, de vlag waaronder hij mediatrainingen geeft aan aankomende journalisten in de derde wereld, waar audio en video een snelle en directe toegang geven tot mensen die vaak niet kunnen lezen en schrijven.
Want daar is het Bueters om te doen: zoveel mogelijk mensen toegang geven tot kennis en informatie. De slum cinema vertoont hier in Nairobi dagelijks een bonte verzameling van documentaires uit alle delen van de wereld, het soort geëngageerde films dat in Nederland via het IDFA, via Amnesty (Movies that Matter) in de bioscoop is te zien. De documentaires die Bueters heeft meegenomen naar Nairobi bestrijken het terrein van globalisering: armoede, de wto, migratie, arbeidsomstandigheden, voeding, fair trade, gezondheidszorg. En wat is er dan logischer dat dergelijke documentaires worden vertoond aan degenen die het lijdend voorwerp zijn van deze films?
De reacties doen hem goed, vooral in de sloppenwijk zien mensen hun eigen problemen in beeld gebracht. “Alleen al het feit dat anderen hun problemen erkennen geeft mensen voldoening”, ziet Bueters, die in het dagelijks leven ook verbonden is aan Niza, het Nederlands Instituut voor Zuidelijk Afrika.
Aan materiaal heeft hij geen gebrek. “Ik heb 45 films en documentaires meegebracht”, zegt hij. “Allemaal voor niks gekregen. Het heeft me wel een paar maanden gekost om de rechten te krijgen op de films, maar iedereen was er erg enthousiast over. Feitelijk zorgen we ervoor dat de documentaires nu ook eens worden vertoond aan de mensen over wie het gaat.”
Daar kwam nog bij dat het Forum dermate slecht is georganiseerd dat er van het reguliere, officiële filmprogramma dat hier zou worden vertoond, niets is terechtgekomen. “Dus nu heb ik spontaan nog een stuk of vijftien documentaires aangeboden gekregen van mensen die ze hier nergens konden vertonen”, zegt Bueters.
Na dit eerste succes heeft Bueters er vertrouwen in dat zijn project wordt overgenomen door organisaties die ook de ‘slum cinema’ willen gaan maken. Met deze bioscoop voor de armen is voor Bueters, een ex-journalist die zelf jarenlang met filmcamera in de derde wereld rondreisde, de cirkel rond. “Ik heb veel gefilmd in sloppenwijken”, zegt hij. “Steeds ging ik weg met een ontevreden gevoel. Nu kom ik niet alleen iets halen, ik kom ook iets brengen.”
Het WSF kan op internet worden gevolgd op lokaalmondiaal, onzeWereld en globalisering.com.