Na de landelijke jeugdzorgstaking in september en een uiterst kritisch rapport van de inspectie, gaat het kabinet maatregelen nemen. Jeroen Hoenderkamp bekijkt het politieke paniekvoetbal met veel scepsis.
Het begint duidelijk te worden dat de jeugdhulp onder onacceptabele druk staat. Daar valt van alles over te zeggen, maar de motor lijkt me dat het beschikbaar bedrag per kind enorm is afgenomen. In 2015 was het budget 4 miljard en werden 380.000 jeugdigen geholpen. In 2019 is het budget 3,6 miljard en worden 430.000 duizend jeugdigen geholpen. Tel daarbij 10 procent inflatie en een forse toename van administratieve lasten (10 procent?) en de conclusie is dat het reëel beschikbaar bedrag per kind met 35 procent (!) is afgenomen van 10.500 naar 6.800 euro.
Opstelling verandert maar er blijven te weinig spelers
Als ik even een voetbal-metafoor mag gebruiken: de regering heeft sinds 2015 het team op het veld verkleind van 11 naar iets meer dan 7 spelers. Gemeenten ervaren dit probleem, en proberen door (te) lage tarieven het aantal spelers te verhogen. Maar dat lukt maar beperkt, omdat er – gelukkig – een grens zit in wat rechter en maatschappij accepteren aan schrale zorg en arbeidsvoorwaarden.
En nu gaat het kabinet de opstelling van dit team van 7 spelers wijzigen, waarbij de – terechte – tariefregelgeving gaat zorgen dat gemeenten die extra spelers hadden geregeld door te lage tarieven, deze alsnog van het veld moeten halen.
Ik geef direct toe dat een andere opstelling soms tot betere resultaten leidt, ook als je met te weinig spelers staat. Maar de wedstrijd winnen met 7 man gaat niet lukken, nooit. En het voorgoed afschrijven van de tactiek die was verzonnen voor 11 man, omdat deze niet werkt met 7 man, lijkt mij ook niet erg logisch.
Het juichen is ongelooflijk
Dat nu veld en vakbonden staan de juichen voor de opstellingswijziging van De Jonge, vind ik ongelooflijk. Noem je dat opkomen voor de belangen van gezinnen en medewerker?
Kortom, in mijn beleving dient het bedrag dat per kind beschikbaar is, enorm te worden verhoogd. Ik denk dat een grote verhoging van het budget en een beperkte inperking van de toegang voor de meest lichte gevallen hiervoor het beste pad is. Blijft het budget te laag, dan zullen stelselwijzigingen op stelselwijzigingen blijven volgen, omdat de wedstrijd niet te winnen is.
42 regio’s: meer bureaucratie
Mijn tweede punt van scepsis is dat één van de gekozen oplossingen in mijn ogen bizar is. Het werken met regio’s als bestuurlijke eenheid is op papier al kwestieus (democratische verantwoording? gedwongen samenwerking?), in de praktijk is het nog erger. Alle voorbeelden van regionale samenwerking in het sociaal domein laten zien dat dit ineffectief is, dat gemeenten elkaar gijzelen en besluiten uitblijven, dat de bestuurlijke drukte toeneemt, evenals de doorlooptijd van besluitvorming en dat het eigenaarschap en de aanspreekbaarheid van bestuurders en ambtenaren afneemt.
Bovendien mag je verwachten dat het aan de praat krijgen van de regio’s geruime tijd zal duren. En mijn voorspelling is dat de bureaucratie niet zal afnemen, omdat er alleen maar een speler in het veld bij komt.
Kortom, van alle niveaus waarop jeugdhulp georganiseerd en geregisseerd kan worden, is de regio een van de slechtste opties.
Wat zijn dan mijn oplossingen?
Wat dan mijn oplossingen zijn? Ik weet het niet precies. Helaas, want de problemen zijn groot en het kan zo echt niet langer.
Reële tarieven lijken me goed, evenals meer ruimte om aanbieders onderling en met gemeenten te laten samenwerken. Voor minder administratieve lasten zie ik meer heil in slimme technologie dan in opgelegde regels. Maar bovenal is een passend budget nodig. En daarna geduld, vertrouwen en een continue dialoog met doelgroep en medewerkers.
Dit artikel van Jeroen Hoenderkamp verscheen eerder op Sociale Vraagstukken. Jeroen Hoenderkamp is manager bij Kenniscentrum Koraal. Eerder was hij manager sociaal domein bij de gemeente Eindhoven, en strategisch adviseur sociaal in Maastricht. Hij promoveerde in 2008 op ‘De sociale pijler, ambities en praktijken van het grotestedenbeleid’.
Reacties (7)
Wat een huilverhaal.
Nee, de jeugd moet in het gareel gehouden worden, en bij de minste afwijking een maatschappelijk werker erbij. Maakbaarheid.
Ken genoeg luitjes die in hun jeugd hiermee te maken hebben gehad, helaas weinig opgeleverd. En toen was er kennelijk nog wel genoeg geld …
Na het lezen van dit stuk blijft bij mij de vraag hangen wat er in vredesnaam zo vreselijk verkeerd gaat in Nederland dat er maar liefst 430,000 jongeren afhankelijk zijn van jeugdzorg?
En in 4 jaar tijd 50,000 meer gevallen, dat zijn ruim 1000 gevallen per maand meer.
Wie kan me uitleggen op basis van welke gronden er zoveel groei in het aantal gevallen waar te nemen is, en wie kan uitsluiten dat jeugdzorg op zichzelf een hele industrie geworden is welke de problematiek die zij zegt te bestrijden niet alleen maar erger maakt?
Bij de zorg zien we allerlei gevallen van winstmaximalisatie waarbij de patient als melkkoe wordt gezien, valt het uit te sluiten dat dit bij jeugdzorg ook het geval is?
@2:
Als hulp moeilijker toegankelijk wordt, worden gevallen die vroeger met lichte hulp konden worden bijgestuurd maar nu worden genegeerd, vanzelf gevallen waar veel meer hulp voor nodig is.
Vergelijk het met de situatie bij tandartsen:
https://www.zorgwijzer.nl/zorgverzekering-2020/tandarts-moet-terug-in-basispakket-zorgverzekering
Allemaal politieke keuzes trouwens, de belastingkortingen voor Shell en Unilever moeten ergens door betaald worden…
@3: “Als hulp moeilijker toegankelijk wordt, worden gevallen die vroeger met lichte hulp konden worden bijgestuurd maar nu worden genegeerd, vanzelf gevallen waar veel meer hulp voor nodig is.”
Also dat zo is, dan is de besluitvorming ogenschijnlijk ook hier weer primair gericht op het maken van winst en niet op het vervullen van de taakstelling.
Dan is het ook niet onaannemelijk dat er net als in de reguliere zorg allerlei quasi-belangrijke organisationale drijfveren worden verzonnen om ten eerste de eigen (financiele) positie te verstevigen.
Ik blijf echter nog steeds zitten met de vraag wat dan precies ‘lichte hulp’ en ‘veel meer hulp’ precies inhouden en waarom dat getal van ‘hulpbehoevenden’ zo gigantisch groot is.
Zouden er misschien ook studies gemaakt zijn naar de situatie op dit gebied in andere westerse landen?
860,000 ouders die het niet voor elkaar krijgen om hun kinderen een beetje behoorlijk op te voeden lijkt mij buitensporig veel.
Een kind vertegenwoordigd dan mogelijk niet een hulpvraag, maar tevens een jarenlange bron van inkomsten. Ik ben er niet gerust op.
Quote uit het artikel:
“Kortom, van alle niveaus waarop jeugdhulp georganiseerd en geregisseerd kan worden, is de regio een van de slechtste opties.”
En dus zo moeilijk mogelijk te sturen & te controleren, waardoor niet de kinderen als belangrijkste belanghebbenden, maar de dienstverleners de optimale groeimogelijkheden worden geboden.
@4:
Lijkt mij ook extreem veel. Is het ook bij je opgekomen dat ouders meerdere kinderen kunnen hebben? Sterker nog, dat lijkt me vaak het geval bij probleemgezinnen.
Als je hiermee wil suggereren dat hulpverleners door geld gedreven worden, ben je knap wereldvreemd. Ken je echt geen mensen die dat soort werk doen???
@5: Ha, dat mensen meerdere probleemkinderen kunnen hebben daar dacht ik inderdaad even niet aan. Dat neemt niet weg dat het dus nog altijd om vele honderduizenden blijkbaar incapabele ouders gaat. Dus hoe vergelijkt dat zich met het buitenland? Lijkt me best belangrijk.
“Als je hiermee wil suggereren dat hulpverleners door geld gedreven worden, ben je knap wereldvreemd. Ken je echt geen mensen die dat soort werk doen???”
Ik bedoel uiteraard degenen die de hulpverlenende organisaties bezitten, de eigenaren en bestuurders daarvan. Niet hulpverleners zelf.
Net zoals het in de ‘zorg’ al vele malen is voorgekomen dat men niet de patient, maar de eigen portemonnee voorop stelt. Een bedrijfsmodel dus.
Op welke gronden worden zoal voor welke kosten welke diensten verricht en geleverd door jeugdzorg? Waarom is dat traject bijvoorbeeld niet transparant?
Wat zijn de concrete resultaten die geleverd zijn? Op welke manier wordt de kwaliteit van de diensten gewaarborgd?
Het lijkt me essentieel dat als je de jeugdzorg werkelijk wil verbeteren je ten eerste transparant moet zijn over het eigen doen en laten. Er komen al jarenlang nogal wat negatieve geluiden over jeugdzorg en haar instellingen voorbij – behoorlijk zorgwekkend dus dat ze hun zaakjes nog altijd niet op orde hebben.
Dat kan alleen maar te maken hebben met belangen op bestuursniveau, hoe het te organiseren, te bekostigen, te vergunnen, wie waar over gaat, etc.
Op dat moment is de ‘klant’, zijnde de hulpbehoevende jongere, en zijn/haar werkelijke behoeftes, uiteraard al ver aan de horizon verdwenen in de planningsfase.
Hulpverleners, hoe goedbedoeld ze ook zijn, wijzen immers ook allemaal altijd steevast naar ‘het systeem’ waar het misgaat.
Zal wel weer het oude liedje zijn waarbij een loodzwaar management op de hulpverleners zelf beknibbeld om de kosten maar zo laag mogelijk te houden.
Methode welbekend vanuit het onderwijs, zorg en postbezorging.
@5 en @6 Wat een vreemde discussie. Jullie doen net alsof jeugdzorg alleen bestaat voor probleemjongeren. Het is veel breder.
Ook bijvoorbeeld – al dan niet geestelijk – gehandicapte kinderen vallen onder de jeugdzorg.
https://www.zorgwijzer.nl/faq/jeugdzorg
En los daarvan is een “probleemjongere” natuurlijk ook niet altijd de schuld van “incapabele ouders”. Alsof een kind uitsluitend bestaat in gezinsverband; wat een wereldvreemde gedachte. Kinderen lopen elders ook beschadigingen op. Ze kunnen opgehitst worden door leeftijdsgenoten, met pest- of misbruiksituaties op school of in de buurt te maken krijgen, een domme fout maken die ze in de nesten brengt, enzovoort.
En ja, het systeem is wel aardig verrot. Als een kind in nood niet tijdig hulp krijgt, dan kan dat desastreuze gevolgen hebben voor diens verdere leven. Met een groter beroep op intensieve zorg later. Dat noemen we ook wel “penny wise, pound foolish”. Zowel in economisch opzicht, als in termen van welzijn.