Waar wonen de grillige kiezers?

DATA - Kiezers zijn niet trouw, maar in sommige gemeenten lijken ze ontrouwer dan in andere. Waar wonen de meest grillige stemmers? En waar is als partij veel te winnen en te verliezen?

Dit wordt een vreemd verhaal. We kunnen de hierboven gestelde vragen namelijk (nog) niet beantwoorden. We hebben prachtige data, we  hebben prima analyses en we hebben een trend gevonden. Maar wat zegt deze trend? Dat levert ons dermate veel hoofdbrekens op, dat we uw hulp inroepen. Bij deze.

Wat is er aan de hand?

Het lijkt erop dat de zuidelijke gemeenten – Brabant, Limburg –  grilliger kiesgedrag vertonen dan de noordelijke en oostelijke gemeenten. Grillig betekent in dit verhaal dat partijen veel kiezers winnen en verliezen in het zuiden dan in het noorden. Een grillige kiezer is niet per se een zwevende kiezer: een grillige kiezer kan immers heel doelbewust stemmen.

Dit is een hypothese met een belangrijke implicatie. Als het klopt, zou je kunnen concluderen dat partijen hun campagnestrategie meer op het zuiden moeten richten: mogelijk winst en verlies zijn daar namelijk groter. Zie onderstaande kaart die de mate van ‘grilligheid’ aangeeft. Daarom spreken we op onze burelen van ‘swing-gemeenten’. 

Het genoemde cijfer is het gemiddelde van verloren en gewonnen stemmen van alle partijen per gemeente over vijf Tweede Kamerverkiezingen. Hoe hoger het cijfer, hoe meer verlies en winst heeft plaatsgevonden tussen 1994-2010.

Onze analyse laat zien dat de grilligheid in het zuiden wordt veroorzaakt door de teloorgang van het CDA. Daarmee is een grote groep kiezers op drift geraakt die dan weer massaal op de ene partij (PVV), dan weer op de andere (VVD/SP) stemde. Zie het als een kei die golven veroorzaakt in de vijver.

Wat is nu het probleem?

We weten niet zeker of deze analyse klopt en daarom hebben we uw hulp nodig. Allereerst daarom een korte uitleg over wat we precies hebben gedaan. Dit is vrij technisch, maar dat kunt u vast wel aan.

We hebben per Tweede Kamerverkiezing de winst en het verlies per gemeente becijferd, op drie manieren: 1) het absolute aantal stemmen, 2) relatieve winst en verlies, 3) winst en verlies in procentpunten.

Dat laatste is belangrijk om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken. Stel het CDA verliest in Rotterdam en in Roermond de helft van het aantal zetels. Als je dat alleen relatief bekijkt, komen ze beide op een verlies van 50 procent. Maar omdat het CDA in Roermond veel groter is – en verlies dus meer impact heeft, moet je in procentpunt rekenen.  Overigens hebben we rekening gehouden met gemeentelijke herindelingen.

De analyse vindt daarnaast plaats op het niveau van de partijen en niet op het niveau van het electoraat. We kunnen bijvoorbeeld niet zien als twee partijen onderling kiezers hebben uitgewisseld, bijvoorbeeld dat SP 300 kiezers van de PvdA heeft gekregen en de PvdA 290 kiezers erbij heeft die de vorige keer SP stemden. Het zou dus kunnen dat kiezers in het noorden net zo grillig zijn, maar dat de partijen daar minder van merken.

De analyse loopt mogelijk mank op twee zaken.

Ten eerste de juistheid van de berekening. Kunnen we winst en verlies in procentpunten gebruiken, uitgesplitst naar gemeente en partij over alle jaren heen? Wij denken van wel. Een door ons geraadpleegde politicoloog denkt van niet, of denkt dat het voor een goede duiding niet genoeg is. Tijd voor een beursaanvraag, aantrekken van een promovendus, etc. hebben we niet. En zin al helemaal niet. We zijn geen wetenschappers, maar zien wel een trend als die voor ons ligt. Wat moet erbij?

Ten tweede wat – als we inderdaad gelijk hebben –  ligt ten oorzaak aan die grilligheid? We hebben ook een analyse gemaakt zonder PVV, dus van oudere verkiezingen. Daar komt dit grillige effect ook in terug, maar iets minder sterk. De opkomst van de PVV maakt dus wel verschil, maar is niet de hoofdoorzaak.

Onze hypothese is dus dat de middenpartijen en dan met name het CDA hun kiezers zijn kwijtgeraakt. Dat electoraat veroorzaakt nu ‘wilde rimpelingen’. Het CDA is dus de steen. Of ligt het aan meer middenpartijen?

Of, en laten we eens gek doen, zien we een heel ander effect?

Goed, we komen er dus niet helemaal uit. Hierbij de data (excel). Neemt gerust een kijkje en deel uw bevindingen.

Met dank aan de volgende datacrunchers: Jasper Soetendal, Erik Hoogeboom en Rolf Hut.