Hierbij het twaalfde deel van de behandeling van de voorstellen van de Nationale Conventie. (Zie toelichting bij deel 1).
12. Ken de Eerste Kamer het recht toe wetsvoorstellen één keer terug te sturen naar de Tweede Kamer, waarbij het eindoordeel over het teruggezonden wetsvoorstel blijft liggen bij de Eerste Kamer. Combineer dit met een kiesstelsel voor de Eerste Kamer waarin provinciale staten elke drie jaar de helft van de leden van de Eerste Kamer kiezen.
Toelichting Nationale Conventie:
Een terugzendingsrecht voor de Eerste Kamer in combinatie met een aanpassing van het kiesstelsel
Aan de totstandkoming van wetgeving levert de Eerste Kamer een waardevolle bijdrage. Zij verdiept zich in de rechtstatelijke aspecten. Zij signaleert onjuistheden, lacunes en slordigheden.
De schriftelijke en mondelinge behandeling in de Eerste Kamer leidt niet zelden tot verduidelijking van de wet, in het bijzonder van door amendementen ingebrachte artikelen.
De Eerste Kamer heeft geen recht van amendement. Zij staat theoretisch voor de keuze een wetsvoorstel te verwerpen of in zijn geheel te accepteren. Praktisch hebben de betrokkenen in het wetgevingsproces hier een mouw aangepast door middel van de novelleprocedure. Indien de Eerste Kamer bezwaren heeft tegen een wetsvoorstel, dient de regering een nieuw voorstel in dat de bezwaren in het omstreden wetsvoorstel wegneemt. De Eerste Kamer gaat hiermee terughoudend om.
Hetzelfde geldt voor haar bevoegdheid een wetsvoorstel te verwerpen. Die terughoudendheid is op zijn plaats vanwege het politieke primaat van de Tweede Kamer.
Het is de vraag of de keuze waarvoor de Eerste Kamer formeel wordt gesteld, wel of niet aanvaarden van een wetsvoorstel, past bij de indirecte verkiezing van de Eerste Kamer. Haar zwakkere democratische legitimatie dwingt tot terughoudend gebruik van de bevoegdheid wetsvoorstellen die de Tweede Kamer heeft aanvaard te verwerpen.
Ook wordt wel politieke druk uitgeoefend op de Eerste Kamer een voorstel te aanvaarden. Bovendien kunnen inhoudelijke novelles bijdragen aan een uitgesproken politieke opstelling van de Eerste Kamer.
De Conventie is daarom voorstander van een terugzendingsrecht, onder de voorwaarde dat dit recht doet aan de politieke posities van de Tweede Kamer en de regering en de kritische bezinning door de Eerste Kamer. Een andere voorwaarde is dat het niet tot vertraging van de wetgevingsprocedure leidt. Aan deze voorwaarden voldoet een eenmalig terugzendingsrecht, waarbij het eindoordeel blijft liggen bij de Eerste Kamer. De Eerste Kamer hoeft een voorstel dan niet te verwerpen en evenmin onder druk te aanvaarden. Toepassing van het terugzendingsrecht dwingt de Tweede Kamer (en de regering) tot een openbare heroverweging. Leidt dit niet tot bijstelling dan zal de Eerste Kamer in principe het oordeel van de Tweede Kamer – die immers het politieke primaat heeft – moeten volgen.
De Conventie heeft overwogen het eindoordeel over teruggezonden wetsvoorstellen bij de Tweede Kamer te laten. Dit zou echter te veel afbreuk doen aan de positie van de Eerste Kamer. Bovendien is de kans groot dat dan de bereidheid van de Eerste Kamer om van haar terugzendingsrecht gebruik te maken, gering is.
Verkiezingen Eerste Kamer
Sinds de algehele herziening van de Grondwet in 1983 is een constitutionele verschuiving opgetreden in de verhouding tussen beide Kamers der Staten-Generaal. Dit is al vaker gememoreerd, bijvoorbeeld door de Commissie De Koning2 en in kabinetsnotities van 1997 en 2001 over de Eerste Kamer. Die verschuiving is het gevolg van de invoering van de gelijktijdige verkiezing van alle leden van de Eerste Kamer. Tot 1983 werd elke drie jaar de helft van de leden gekozen. De zittingsduur van de leden van de Eerste Kamer was daardoor zes jaar.
Sinds 1983 is de zittingsduur bekort tot vier jaar en worden alle leden gelijktijdig gekozen.
Dit heeft ertoe geleid dat tussen het moment van verkiezing door provinciale staten en de volgende Tweede Kamerverkiezingen, de Eerste Kamer actueler van samenstelling is dan de Tweede Kamer. Soms zijn er in die periode andere meerderheden in beide Kamers.
De wijziging van 1983 is geen gelukkige greep geweest. Destijds is, naar het oordeel van de Conventie, onvoldoende de relatie onder ogen gezien tussen de wijze van samenstelling van de Eerste Kamer en de opstelling van de Eerste Kamer ten opzichte van de Tweede Kamer in het wetgevingsproces. Het feit dat de Eerste Kamer tijdelijk politiek actueler is samengesteld beïnvloedt de verhoudingen en doet enigszins afbreuk aan het bespiegelende karakter van de Eerste Kamer.
De kortere zittingsperiode van de leden werkt daaraan mee.
Indien de Eerste Kamer het terugzendingsrecht krijgt, is er alle aanleiding de wijze van samenstelling van de Eerste Kamer opnieuw te bezien. In de wijze van verkiezing van de Eerste Kamer moet nadrukkelijk tot uiting komen dat in de verhouding tussen Tweede en Eerste Kamer, het politieke primaat bij de Tweede Kamer ligt.
De meerwaarde van de Eerste Kamer in het wetgevingsproces is het reflectieve karakter van die Kamer. Zowel haar plaats ten opzichte van de Tweede Kamer als haar reflectieve karakter komen beter tot uiting in het kiesstelsel zoals dat tot 1983 gold. Aan het stelsel van vóór 1983 kleven enkele bezwaren van kiestechnische aard. Het voert te ver daarop uitvoerig in te gaan. Deze bezwaren zijn echter eenvoudig te ondervangen door verkiezing van de helft van de leden niet in groepen van provincies
te houden, maar in alle provincies tegelijkertijd.
Uitvoering:
Hier is een grondwetswijziging voor nodig.
Het zijn natuurlijk eigenlijk twee voorstellen. Maar ze zijn niet los van elkaar te zien. Wil je de Eerste Kamer meer invloed geven op het wetsproces, moet je ook de verkiezing ervan bijstellen.
Nu ben ik eigenlijk een voorstander van het afschaffen van de Eerste Kamer in combinatie met de mogelijkheid de rechtelijke macht de nieuwe wetten aan de grondwet te laten toetsen. Dat maakt het minder politiek.
Maar dan vind ik dit wel een aardige tweede optie. Geeft de Eerste Kamer in ieder geval een duidelijker rol.
– Het volledige advies van de Nationale Conventie
– Voorstellen Nationale Conventie: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11
Reacties (34)
Dat terugzendrecht lijkt me zonder meer een verbetering, maar dat herzien van de verkiezingen moet je dan goed doen. Daarom zou je de rol van de provinciale staten in de Eerste Kamerverkiezingen moeten heroverwegen.
De rol van de Provinciale Staten bij het kiezen van de Eerste Kamer is niet erg democratisch en een rare menging van landelijke en provinciale politiek. Met een herziening van de Eerste Kamerverkiezingen zou je dat moeten verhelpen, door bijvoorbeeld met één stemgang tweemaal te stemmen, éénmaal voor de provincie en éénmaal voor de Eerste Kamer.
Dan wordt gelijk het marginale belang dat mensen aan de provinciale democratie hechten duidelijk, omdat je dan ook alleen voor de Eerste Kamer je stem kunt uitbrengen. De stembusgang voor de provincie zal nog lager uitvallen.
Ik zou ook een voorkeur geven aan een rechtstreekse verkiezing van de Eerste Kamer. Of je dit dan weer in combinatie met een andere verkiezing moet doen (twee keer stemmen op 1 dag) is de vraag. Loop je toch het risico dat een van de twee verkiezingen meer aandacht krijgt.
Waarom niet een vaste stemdag ieder jaar. Provincie, gemeenteraad, Eerste Kamer, Tweede Kamer. Moet lukken. Maak er gelijk een nationale vrije dag van. En schaf dan bijvoorbeeld tweede paasdag of tweede pinksterdag af (is niet meer uit te leggen)
Ik zie 100% voor en denk “wow”
En dan bedenk ik me dat de rest van de klanten hier waarschijnlijk later terugkeert van een terrasbezoek =)
Dat is natuurlijk onzin. De Eerste Kamer doet in feite het narekenwerk voor zorgvuldige wetgeving. Kletskoek om die inzet afhankelijk te willen maken van “legitimiteit, democratie”…
Rechtstreekse verkiezingen voor de Eerste Kamer, dat klinkt logisch. Maar toch: als de Eerste Kamer op precies dezelfde manier kiest als de Tweede, heeft het dan nog wel zin om er twee kamers op na te houden? Ik denk dat de verschillen tussen Eerste en Tweede Kamer op deze manier heel snel zullen verdwijnen.
Ik geef wel toe dat de verkiezing via de provincies een nogal gekunstelde constructie is. Hoe het wel zou moeten? Geen idee.
@Tsjech: Buiten in de zon is inderdaad the place to be nu. Als je niet verschrikkelijk verkouden bent tenminste. Zoals ik.
@Mescaline: mmm, punt. En dat wordt ook niet echt opgelost met wat vaker kiezen als het via de provincie blijft lopen. Zwak punt in de redenatie. Neemt niet weg dat het voorstel in mijn ogen beter is dan de huidige situatie.
@Steeph ik begrijp die kanttekening “mag het proces niet verstoren” overigens ook niet. Gemiep in de marge. Dit voorstel is wel een verbetering. ;)
@mescaline: lijkt me onzin dat dat onzin is.
Naast het verwerpen van wetsvoorstellen omdat ze technisch niet deugen worden voorstellen in de E.K. al om politieke redenen naar de papierbak verwezen – denk aan de nachten van… Terwijl die democratische legitimiteit inderdaad zwakker is, want indirect via de provincie en minder ‘nauwkeurig’ o.m. door het getrapte systeem.
Het is de vraag of dit proces dat soort politieke eerste kamer bewegingen als met de gekozen burgemeester kan voorkomen. In de nieuwe vorm zou het theoretisch na een paar weken weer bij de eerste kamer belanden. Maar of de Tweede Kamer het dan zo makkelijk weer indient, gegeven de geuitte twijfel in de eerste kamer, is maar de vraag. Want dan gaan ze hun eigen partij zitten stangen.
Aan de andere kant kan de Tweede Kamer dan ook wat duidelijker uitspreken dat ze een voorstel belangrijk vinden en dat de Eerste Kamer alleen met zwaarwegende argumenten het voorstel kan afwijzen. Het proberen waard.
@8 ach, die term “democratische legitimiteit” is ook maar een soort lolly voor de mensen. Schaamlap, als je wilt. Ik heb er helemaal niks mee. Maar vooral niet als het afleidt van de kerntaak van de E.K., en die is: een goede wet maken.
Die “nachten van..”, dat zijn er toch niet zo heel veel geweest ? Twee, drie ?
Waar ik leg, daar blijf ik nog ff. ;)
De lolly als schaamlap, daar moet iets mee te doen zijn.
Ik heb nee gestemd. Hoofdzakelijk vanwege de verkiezing van de 1e kamer. De combinatie van beide punten is niet goed.
Maar eigenlijk is mijn stem flauwekul: de terugzendprocedure is OK. De eerste kamer bestaat feitelijk alleen uit technocraten – of zou moeten bestaan – die de procedure en kwaliteit beoordelen. Verkiezing dus onzinnig. Gewoon een sollicitatieprocedure op basis van kennnis en kunde.
Die lolly van mescaline kan dus ook weg: sabbelen maar onder die schaamlap.
Verlokkend, die louter technocraten. Maar net niet genoeg voor mij. Een paar erbij in de E.K. dan ?
Een paar wat erbij in de E.K. ?
Juristen en vaklui.
@mescaline
Dat is half kiezen, half benoemen.
Ik denk niet dat je daarmee wegkomt.
Of kiezen of benoemen.
Benoemen dan maar denk ik zo.
Ik wou dan maar eens aanknopen bij wat ik al eerder heb geopperd. Partijen moeten een budget voor professionele ondersteuning krijgen, bv een secretaris voor ieder gekozen 2e kamerlid. Zelfde doen voor 1e kamer zodat je daar met zekerheid wat echte kennis binnenhaalt.
Mmm…
Kan ik in mee gaan als oplossing.
Kijken hoe het werkt.
@mescaline: Ik wou al bijna roepen dat dit een ander voorstel was van de nationale conventie. Maar dat is het niet. Vreemd eigenlijk dat dit er niet in staat.
Ben ik waarschijnlijk in de war met een ander stuk dat ik nu aan het uitpluizen ben. Daarover meer als ik een beetje mijn verkoudheid te boven ben en weer helder kan denken.
#18 snap ik niet helemaal. Het loopt toch al helemaal vol met fractiemedewerkers in Den Haag? Wat wil je daar dan precies aan toevoegen?
@oplawaai: In mijn ogen zouden ook eerder wat losse mensen daar beschikbaar moeten zijn die het nodige uitzoek werk kunnen doen op verschillende vakgebieden.
Fractiemedewerkeraantal is direct gekoppeld aan het aantal zetels. En die doen ook goed werk, maar zijn wat generieker bezig over het algemeen.
Mmm, mijn punt gaat de mist in. Aparte staf kan je gebruiken om partijoverstijgende vragen te laten beantwoorden. Zoals: welke effecten zouden er uit gaan van maatregel x.
Fractiemedewerkers worden alleen voor specifieke partijzaken ingezet.
Ik deel je vraag, Oplawaai.
Ieder Kamerlid heeft (tenminste) ‘e’en fractiemedewerker, en twee ambtenaren die zoek- en naspeurwerk voor hem kunnen verrichten ter beschikking.
Dat moet genoeg zijn.
Zeker voor de bekende backbencher, ook wel Derde Woordvoerder Pianobeleid genoemd.
Misschien eens wat opleidings-, prestatie- en ervaringseisen aan Kamerleden gaan stellen?
Zou de boel aanmerkelijk van opknappen, denk ik.
En mag toch ook best verwacht worden van iemand met een zo gewichtige taak.
Mag ook wel verwacht worden van iemand met een door de burgers betaalde “schadeloosstelling” van 86.000 euro p.j., nog vermeerderd met eindejaarsuitkering, ruime reis- en verblijfsvergoedingen, plus nog eens 17 weken vakantie per jaar.
Voor een fractievoorzitter nog wat extra natuurlijk.
In veel gevallen nog genoeg tijd om allerlei nevenfuncties te bekleden; waarvan de eerste 50.000 euro aan verdiensten niet eens opgegeven hoeven te worden.
(zoiets is het; maar lees voor de precieze bedragen en bepalingen: http://www.st-ab.nl/wetten/0793_Wet_schadeloosstelling_leden_Tweede_Kamer.htm)
Ik bedoel maar…stel gerust stevige kwaliteitseisen aan zo’n job, toch?
Steeph, post 19:
Bedoel je die aparte staf als een soort brigade die het werk van departementale topambtenaren fileert?
Een parlementaire groep, die de professioneel, en vaak jaren voorgekookte voorstelling van zaken namens de Kamerleden controleert?
Best een goed idee, maar er speelt direct een naar puntje mee.
Wie nemen daar zitting in?
Het partijpolitieke gekrakeel over die vraag zal niet van de lucht zijn.
En hadden we niet al instellingen zoals het CPB en CBS om dat soort zaken door te rekenen?
Overigens wordt er door onze gekozen vertegenwoordigers per jaar ongeveer 300 miljoen euro besteed aan “externe adviezen”, die ongeveer hetzelfde doel hebben als jij mogelijk bedoelt?
@Elke: zaken als CPB en CBS vallen onder een minister, niet onder de Tweede Kamer volgens mij.
In essentie wel zoals je het in de eerste paragraaf verwoordt.
Liefst een vaste staf met kritische mensen met diverse vak inhoudelijke achtergronden.
Externe adviezen hou ik niet zo van. Dat zijn vaak bureau’s die vooral belang hebben bij een zo lang mogelijk over te doen.
Nee, liever een soort super team die er eer in stelt alles te toetsen wat er maar te toetsen valt.
(Huur een paar bloggers in zou ik zeggen. Grapje)
Aha @Elke 24 bedankt voor de info. Dat vertelt VN allemaal niet, die heeft het voornl. over gedrilde kamerleden. Ik geef dan ook toe, de staf van een Kemerlid is niet krenterig samengesteld.
@ Steeph: Zo’n kritische staf zal wel op één of andere manier aangestuurd moeten worden. Ik zie niet hoe je dat zou moeten doen. De kamervoorzitter mag zich nergens inhoudelijk mee bemoeien en al zeker niet met controversiële zaken, dus dat kan niet. Elke andere oplossing leidt er toe dat die staf een speelbal wordt van de belangen van verschillende fracties, denk ik.
Het controleren van de regering lijkt mij de “core-business” van de fracties in de Tweede Kamer en ik denk dat dat ook maar zo moet blijven.
@Oplawaai: Maar die mensen zijn nou juist bedoeld om te helpen bij het controleren van de regering.
Wellicht dat het presidium van de Tweede Kamer de aansturing kan doen.
In de VS hebben ze daar volgens mij ook een oplossing voor toch?
Een uitbreiding van de fractiemedewerkers zou volgens mij al een eerste stap zijn.
Vrij Nederland interviewde in het najaar, voor de verkiezingen, enkele vertrekkende Tweede Kamerleden. Daaruit werd duidelijk dat die extra ondersteuning zeker geen overbodige luxe zou zijn. Men was alleen een beetje bang zich te moeten verdedigen tegenover de kiezer. Die zou extra medewerkers voor de TK weleens kunnen veroordelen, zeker als het ambtenarenaantal in z’n geheel teruggebracht zou moeten worden.
@ Steeph: Het lijkt me niet de bedoeling dat het presidium zich inhoudelijk met politieke onderwerpen gaat bemoeien. Ik denk dat dat dus niet kan.
In de VS werkt de politiek natuurlijk wat meer volgens het systeem van “winner takes all”. Dat maakt het waarschijnlijk wat eenvoudiger.
@Oplawaai: Verzinnen we wat anders. Misschien een toewijzing van een deel van het budget per fractie. Kunnen fracties samen onderzoeken aanvragen en kosten delen.
@Ap: Maar het zou ook makkelijker te verkopen zijn als de kamerleden niet zo vaak met de hypes mee zouden gaan. Dan kan je je namelijk oprecht afvragen waar je ondersteuning voor nodig hebt. Krant lezen en kamervraag stellen is dan niet zo moeilijk.
@ Steeph: Ik denk wel dat we tot een akkoord kunnen komen. En dan gaan we ook nog even (stokpaardje uit de kast) het liegen in de volksvertegenwoordiging strafbaar stellen, want dat kunnen we dan voortaan overlaten aan justitie.
@ Steeph, post 19: CPB en CBS worden verondersteld onafhankelijke instituten te zijn.
De Tweede Kamer laat zijn partijprogramma’s bijvooreeld door het CPB “doorrekenen”.
Maar er zitten nogal wat politieke aannames in de doorrekeningsmodellen, waaruit direct weer partijpolitieke manipulaties voortkomen.
Zo speelde GroenLinks het al weer enkele keren voor elkaar, om rekening houdende met die kranken in de doorrekeningsmodellen, als “banenkampioen” uit de bus te komen.
Ze geurden daarmee alsof ze een economisch zeer verantwoorde partij zijn.
Terwijl hun banen hoofdzakelijk bestaan uit gesubsidieerde arbeid of aanwas van het ambtenarenapparaat, door vanuit Den Haag opgelegd verplicht aannamebeleid door lagere overheden.
Beiden van weinig waarde of zelfs schadelijk voor de economie gebleken.
@ Mescaline, post 27: De kunst van het weglaten is een veelgebruikte techniek in het Nederlandse debat en dito journalistiek, Mescaline.
Waarbij ik me soms afvraag waarom ik nog onderscheid maak tussen politiek debat en journalistiek.
@ Steeph en Oplawaai algemeen: ik zie niet waarom de Kamer ontlast zou moeten worden van haar controlerende taak, haar “core-business” zoals Oplawaai het noemt.
Het enige resultaat daarvan lijkt me, dat er nóg minder deskundige Kamerleden hun intrede zullen gaan doen.
Ze hebben toegang tot alle stukken, via de Commissie Stiekem zelfs tot AIVD-info en andere geheime info.
Ze hebben de tijd.
Ze hebben voldoende (deskundige) hulp.
Ik zie niet wat ze nog meer zouden moeten hebben.
Behalve dan deskundigheid misschien, en een iets minder op de camera’s gerichte belangstelling.