Volgt na economisch en sociaal liberalisme het tijdperk van post-liberalisme?

COLUMN - De Britse regering grijpt direct in om de bouw van een nieuwe kerncentrale doorgang te doen vinden. Een voorbode van het einde van de vrije markt-ideologie?

Gisteren kondigde de Britse regering aan dat de kerncentrale Hinkley Point C toch wordt gebouwd. De bilaterale gesprekken tijdens de G20 tussen de Britse premier Theresa May en de Chinese president Xi Jinping hebben de lucht tussen de twee leiders geklaard.

Er zijn twee clausules aan het omstreden contract toegevoegd: de Britse regering houdt een ‘gouden aandeel’ in het project, en het eigendom van projecten waarbij de nationale veiligheid in het geding is, is vanaf nu onderworpen aan een nationale veiligheidstest.

Volgens het nieuwe contract mag de grootste investeerder in de bouw van de kerncentrale, het Franse EDF Energy, zijn aandeel voor, tijdens en na de bouw niet meer zonder toestemming van de Britse regering verkopen aan de mede-investeerder China General Nuclear. De Britse regering legt de markt hiermee beperkingen op, en grijpt in als zij dit nodig acht.

Is dit het begin van een transitie naar een post-liberaal tijdperk, of is het een voorbeeld van ‘window dressing’ en redt May hiermee haar vege lijf?

Chinese samenwerking

Volgens de laatste theorie had May zichzelf in de nesten gewerkt door kort na haar aantreden de onderhandelingen over de de bouw van Hinkley Point C stop te zetten. Direct na deze aankondiging kwam er dreigende taal uit China. Als dit zo doorging, als China niet mocht participeren in de bouw van de kerncentrale, zou de ‘golden era’ in de relaties tussen China en het Verenigd Koninkrijk wel eens snel voorbij kunnen zijn, zo luidde de boodschap.

Deze ‘golden era’ was begonnen met het bezoek van president Xi Jinping aan Engeland in de herfst van 2015. Wie kent niet de foto van de Britse premier en de Chinese president met een groot glas bier in hun hand in een traditionele Engelse pub?

Nu leek er abrupt een einde te zijn gekomen aan deze joviale kameraadschap. De Chinese dreigementen kwamen ook nog eens heel ongelegen voor May. Na het Brexit-referendum had de Britse regering juist aangekondigd vooral buiten de EU op zoek te willen gaan naar nieuwe handel, en dan kun je nu eenmaal niet om China heen. May moest dus wel bakzeil halen, aldus de critici.

Voorbij de vrije markt-ideologie

Maar volgens Kettle ligt het niet zo eenvoudig, en is de ommezwaai van May ingrijpender dan je op het eerste gezicht zou denken. Hij ziet het als een signaal dat regeringen niet meer alles over willen laten aan de vrije markt, en dat het economisch en sociaal liberalisme ten einde lopen. We bevinden ons op dit moment in de transitie naar een tijdperk van post-liberalisme: als het nationale belang of de nationale veiligheid in het geding is, grijpt de regering in, ook in de markteconomie, zo is nu gebleken.

Het economisch liberalisme van Thatcher lijkt inderdaad zijn langste tijd te hebben gehad. De bankencrisis en de daarop volgende economische recessie hebben de nadelen van de vrije markteconomie blootgelegd.

Ook de hiertoe behorende globalisering – tot voor kort volgens velen nog dé oplossing voor allerlei problemen en hét model voor een vrije, democratische en welvarende wereld – staat toenemend onder druk. Anti-globalisten gooien niet langer rookbommen naar de deelnemers van het WEF in Davos en demonstreren allang niet meer met veel rumoer tijdens WTO-tops.

Nee, de anti-globalisten zijn overal, en het veelbesproken handelsverdrag tussen de VS en de EU, TTIP, is dan ook op sterven na dood. Niet eens door het mislukken van de onderhandelingen, maar door de grote weerstand onder de bevolkingen van de betrokken landen.

Brexit als symptoom

Ook Brexit is volgens Kettle een opstand tegen bepaalde eigenschappen van het moderne economisch en sociaal liberalisme. En als je Kettle mag geloven, is het hierop volgende post-liberalisme helemaal niet zo verkeerd. Hij baseert zich hierbij op het onlangs verschenen boek van John Milbank and Adrian Pabst met de veelzeggende titel The Politics of Virtue. Post-Liberalism and the Human Future. In de boekaankondiging staat het volgende:

‘ …post-liberalism promotes individual fulfilment and mutual flourishing based on shared goals that have more substantive content than the formal abstractions of liberal law and contract, and yet are also adaptable to different cultural and local traditions.’

Milbank en Pabst formuleren in hun boek post-liberale alternatieven voor de huidige crises, en laten zien dat post-liberalisme een programma is ‘that could define a new politics of virtue and the common good’. Dat is goed nieuws na alle zorgen en klachten over het economisch en sociaal liberalisme.

Kerncentrale

Tot slot: het is verbazend dat er in het VK binnenkort nog wordt begonnen met de bouw van een nieuwe kerncentrale. Andere Europese landen, zoals Duitsland, hebben mede door de kernramp in Fukushima juist besloten hun kerncentrales te sluiten.

De plannen voor Hinkley Point C zijn dan ook niet van vandaag, maar gaan terug tot 2005, het tijdperk van Tony Blair. Toen May kort na haar aantreden het project opschortte, leek het er even op dat zij een andere koers ging varen dan haar voorgangers.

Dit blijkt niet het geval te zijn nu zij na een paar weken alsnog groen licht heeft gegeven voor de bouw van de kerncentrale. Hopelijk is dat dan weer niet post-liberaal.