Vervelende burgers frustreren de overheid

Met het vertrouwen van burgers in de overheid schijnt het nogal mee te vallen. Omgekeerd is het probleem misschien wel veel groter.  Zo koestert minister Donner de ‘beleidsintimiteit’ en laat hij deze niet graag verstoren door al te opdringerige burgers die op grond van hun hun wettelijk recht informatie vragen over wat er daar achter die gesloten deur gebeurt. Dit liet hij weten in zijn nogal provocerende rede op de Dag van de Persvrijheid over aanpassingen van  de Wet Openbaarheid van Bestuur (Wob). In de brief die hij een paar weken geleden naar de Tweede Kamer stuurde over zijn plannen toont hij zich nog steeds zuinig en wantrouwend. Openbaarheid OK, maar “randvoorwaarde is een overheid met een verminderde capaciteit van het ambtenarenapparaat.”  Wob-verzoeken die – in zijn ogen- “oneigenlijk” zijn mogen dit apparaat niet frustreren. En bij “veel te omvangrijke” verzoeken moet eenzijdig ingegrepen kunnen worden ter bescherming van de ambtenaren. In de brief worden allerlei mogelijkheden verkend om lastige “Wobbers”  de deur te kunnen wijzen. Aan verbetering van de efficiëntie van het ambtenarenapparaat, een degelijk en professioneel beheer van documenten en aan de hier toch voor de hand liggende inzet van ICT besteedt Donner nauwelijks aandacht. Het probleem ligt vooral bij ons, burgers, en niet bij hem, de overheid.

Het ongenoegen van de minister over het “misbruik” van de Wob betreft vooral een dienst die geflitste automobilisten helpt om bezwaar te maken tegen de hen opgelegde boete. De geheel geautomatiseerde golf Wob-verzoeken van deze dienst is het antwoord op een geheel geautomatiseerd systeem van flitsboetes. En in dat systeem komen wel eens fouten voor en daar maken automobilisten graag gebruik van.  Donner vindt dat zijn ambtenarenapparaat willens en wetens wordt gefrustreerd. Maar hij zou die frustratie ook kunnen voorkomen door geheel geautomatiseerd aan elke flits fatsoenlijke informatie te koppelen.  Opvallend genoeg doet hij in zijn brief zelf ook al een voorstel daartoe. “Een succesvolle manier van omgaan met dergelijke Wob-verzoeken is het actief aanbieden van informatie in een boetevolgsysteem.” Eindelijk, denk je dan, hij ziet het licht. Is dit dan niet ook het antwoord op allerlei andere frustraties die de uitvoering van de Wob nu oplevert?

Helaas is het boetevolgsysteem het enige concrete voorbeeld van een maatregel die Donner voor zijn eigen apparaat voorstelt om fricties bij de uitvoering van de Wob op te lossen.  Het grootste deel van zijn brief is gewijd aan maatregelen waarmee de overheid zich burgers van het lijf kan houden. “Vermoed wordt dat veel van deze Wob-verzoeken enkel ingediend worden om het politiekorps te frustreren uit ongenoegen voor een verkeersboete”. En “vermoed wordt dat het de verzoeker uitsluitend of met name te doen is om financieel gewin” (als de overheid faalt moet ze namelijk op grond van de Wet Dwangsom een boete betalen).  Het wantrouwen druipt er van af, zonder dat er veel bewezen wordt.  Weinig woorden worden daarentegen besteed aan de reden waarom de overheid er niet in slaagt te voldoen aan de wettelijk gegarandeerde openbaarheid van bestuur.  Gebrekkige archiefvorming bijvoorbeeld. De minister erkent wel dat er sprake van is. “Zo wordt behoorlijk wat tijd besteed aan het zoeken naar informatie omdat niet duidelijk is waar deze binnen de organisatie aanwezig is of doordat informatie verzameld moet worden bij verschillende afdelingen. De informatie is er dus wel, maar moeilijk vindbaar.” Concrete maatregelen op dit gebied zijn met uitzondering van het genoemde boetevolgsysteem niet voorzien. Terwijl de oplossingen toch voor de hand liggen.

Actief informatie aanbieden, dat moet met de huidige technologie, toch niet zo ingewikkeld zijn? ICT-journalist en “Wobber” Brenno de Winter wijst in zijn blog op het voorbeeld van Noorwegen. Alle overheidsinformatie is in dat land bereikbaar via een site. Je kunt per bestuursorgaan zoeken naar alle documenten die ambtenaren hebben geproduceerd, tot en met emails. Volkomen transparantie. Het wordt dan misschien wat minder intiem dan Donner zich zou wensen, maar van al die vervelende, nieuwsgierige burgers is hij zo wel in één klap af.

Foto door PietPlaat