Verdonk en de dynamiek

Vandaag kondigde ze het aan: Verdonk wil lijsttrekker van de VVD worden. Dát er nog een sterke kandidaat tegenover Rutte zou komen is geen verrassing, het was alleen even de vraag welke. De rechterflank van de VVD was vast niet gelukkig met het vooruitzicht van Rutte als lijstaanvoerder. Hij staat immers bekend als links-liberaal. Of dat in de praktijk óók zo is, is niet belangrijk, het imago was al fout. Of Verdonks lijsttrekkerschap een succes zal worden, valt nog te bezien. Er kan nog heel veel fout gaan in het jaar tot de komende verkiezingen.

Tot op heden weet ze haar imago van standvastige minister buitengewoon knap overeind te houden. Terwijl ze toch keer op keer de fout ingaat: met kruisjes op dossiers van Congolezen, met verhoren van Syrische asielzoekers, met een totaal gebrek aan compassie als er 11 mensen om het leven komen bij de brand in het detentiecentrum op Schiphol.

Verdonk roept hard dat ze is aangesteld om beleid uit te voeren en dat dat alles is wat ze doet. De massa vreet het en ziet haar als besluitvaardig en standvastig, ondanks alle missers. Maar die massa kan haar geen pijn doen. Waar Verdonk beducht voor moet zijn, is de politieke dynamiek die ontstaat als ze lijsttrekker van de VVD wordt.

Tot nu toe wordt ze namelijk steevast overeind gehouden door CDA en D66 – in noodgevallen door CDA en LPF – omdat met haar vertrek het hele kabinet zal sneuvelen. Wat ze ook doet en hoezeer ze de Kamer ook schoffeert, Verdonk wandelt tot nu toe naar binnen met de wetenschap dat ze hoe dan ook weer als minister naar buiten zal wandelen, omdat CDA en D66 te weinig te winnen hebben bij een val van dit kabinet.

Dat wordt anders wanneer Verdonk de aanstaande lijsttrekker van een concurrent is. CDA en D66 gaan dan immers in de berekeningen meewegen of ze Verdonk als bewindspersoon kunnen beschadigen. Dat zal niet bij de eerste de beste gelegenheid Verdonk de kop kosten, maar bij ieder volgend debat kan het D66 en CDA goed uitkomen om Verdonk te beschadigen. Tot op heden hebben ze dat amper gedaan, heowel Verdonk daar ruim de gelegenheid toe gegeven heeft. CDA en D66 kunnen de linkse oppositie en de ChristenUnie de kastanjes uit het vuur laten halen en tegelijkertijd net even iets nadrukkelijker de minister aanspreken op haar fouten.

Totdat er enkele maanden voor de verkiezingen – als het kabinet toch al op z’n laatste benen loopt – weer een motie van afkeuring in de lucht hangt. Natuurlijk, de VVD zal lopen jammeren dat anderen het kabinet laten vallen, maar dat doen ze toch wel. Bij Balkenende I lieten ze anderen de beslissing nemen die ze zelf hadden voorgekookt. Maar ach, het kabinet zou toch aftreden, daar zit niemand mee. Verdonk, de lijsttrekker, krijgt daarentegen alles over zich heen. Links kan haar bloed nú al drinken, CDA en D66 hebben geen enkele reden om haar nog in bescherming te nemen en xenofoob rechts zal in de slag om de zetels ter rechterzijde Verdonk vooral niet te hard steunen.

Verdonk is een geduchte concurrent voor Mark Rutte, maar ook voor zichzelf. Misschien nog wel méér.