Tsvangirai verwachtte de aanslag

Deze week is John Verhoeven hoofdredacteur van onzeWereld op pad in Zimbabwe, in het kielzog van een delegatie van FNV Mondiaal, met voorzitter Agnes Jongerius, en hoofdbestuurder Jan Willem van der Pol van de Nederlandse Politiebond. Hieronder volgt zijn derde bijdrage aan Sargasso vanuit Zimbabwe.
Verhoeven sprak met iemand nabij Tsvangirai die onthulde dat de oppositieleider vlak na het auto-ongeluk zei dat hij een aanslag op zijn leven verwachtte: “I was expecting this”. Dit bevestigt de rondgonzende vermoedens.

Hoe gaat het nu in Zimbabwe?
Lastige vraag. De ene dag spreek ik een consultant, een deskundige zonder politieke relaties. Hij is lovend over de nieuwe regering, alles gaat nu step by step de goede kant op, nee, deze revolutie is niet meer te stoppen. Het andere moment spreek ik met een lokale medicus die hier al zijn hele leven woont en die diep teleurgesteld is in Tsvangirai en zijn MDC. Zijn mensen hebben zich laten inpakken, laten overweldigen door de immense problematiek van een groot, bankroet land dat wordt geregeerd door een keiharde, gewelddadige niets ontziende politiestaat, een macht die haar tentakels tot in de diepste haarvaten van de samenleving heeft. Hij ziet de komende jaren geen oplossing.

De regering van Mugabe en Tsvangirai heette bij het begin, juni vorig jaar, nog de regering van eenheid (Unity), maar dat bleek al snel en onmogelijke naam voor de wijze waarop de ZANU-PF (van Mugabe) en de MDC van Tsvangirai met elkaar omgingen. Nu heet het de ‘inclusieve regering’.

Er bestaat geen vrije pers. Het leger en de politie zijn, net als alle instellingen in dit land, bijna dertig jaar volledig gedomineerd door de partij van Mugabe. Overal zitten partijmensen die de belangen van ZANU behartigen, in de kerken net zo goed als veel vakbonden. Er is een ZANU-militie, een knokploeg, met 40.000 leden, meest jonge mannen die maandelijks honderd Amerikaanse dollars salaris krijgen om tegenstanders van Mugabe aan te pakken. En dan zijn er altijd nog de legerleiders, de gewone politie, de geheime politie, ga zo maar door. Bij elk gesprek dat we deze week hebben zitten mensen aan tafel die de littekens op hun lichaam kunnen laten zien van de kloppartijen die ze hebben gehad. Vaak kennen deze de namen van de daders, die hen de volgende keer weer vriendelijk groeten.

De MDC van Morgan Tsvangirai heeft daar nog niets aan kunnen veranderen. Ik spreek iemand die Tsvangirai al vele jaren van heel nabij meemaakt. Het beeld wat hij schetst is schokkend.

“T. is veel vrienden en adviseurs kwijtgeraakt”, zeg hij. “Nu krijgt hij verschillende adviezen van de Amerikanen, de Europeanen, de Britten, de Afrikaanse buurlanden. Hij is de draad kwijt, is ook niet een heel intelligente vent, en zeker geen groot strateeg.”
T. heeft zich laten inpalmen door Mugabe, voor wie hij een diepe en niet meer zo heimelijke bewondering koestert, T. heeft nu een prachtig huis in de duurste wijk van Harare, en rijdt een mooie Mercedes. T. bagatelliseert het geweld tegen critici en burgers, hij steunt de voortgaande uitzettingen van blanke boeren waarmee het laatste restje landbouwproductiviteit uit het land verdwijnt.
Maar vooral is Tsvangirai doodsbang. Iedereen van de MDC is doodsbang. T. werd slachtoffer van een vreemd auto-ongeluk, een frontale aanrijding met een vrachtwagen, die zijn vrouw het keven kostte. Bij het bericht van de dood van zijn vrouw zei hij tegen mijn gesprekspartner: “I was expecting this”. Enkele uren later was zijn officiële reactie dat het een ongeluk was.
Minister van financiën Tendai Biti in het ziekenhuis na de aanslag, bleek en trillend als een rietje, dat een verpleegster hem moest troosten, Biti zei: “I’m so scared”.

Omstreek die week verdronk ook T.’s kleinkind onder verdachte omstandigheden. Sindsdien zijn nog minstens tien aanslagen gepleegd op naaste aanhangers en sleutelpersonen in de MDC. Zegt men. Maar in een land waar de partij van Mugabe al zo lang alle instituties beheerst, is het onderscheid tussen rumoer, gerucht, waarheid en propaganda niet meer te maken. Iedereen heeft daar last van. Ik na een paar dagen ook.