Ik kwam onlangs de phrase ‘the purpose of a system is what it does’ tegen. Ik kende ‘em nog niet, maar blijkbaar is hij al best oud. Heel kort gezegd: als een systeem iets doet, en het blijft doen, dan kun je je niet verschuilen achter intenties, en ‘wat het eigenlijk zou moeten doen’. Het doel van het systeem is dat wat het doet.
Hoewel het uit de IT komt, is het ook van toepassing daarbuiten. Je zou bijvoorbeeld kunnen zeggen dat wanneer een land structureel oorlogsmisdaden pleegt, duizenden kinderen doodbombardeert, gericht journalisten, artsen en hulpverleners liquideert, scholen, universiteiten, ziekenhuizen, gebedshuizen en tentenkampen plat gooit, en een bevolking van miljoenen uithongert en onderdrukt – het doel van dat systeem niet, pak ‘em beet, ‘zelfverdediging’ is. Of terrorisme bestrijden. Of het handhaven van hoge morele standaarden.
Reacties (5)
Geldt ook voor kapitalisme, en denk ik ook de real life uitvoering van diverse andere systemen zoals communisme. In theorie werkt het vaak heel goed, maar in de praktijk pakt het zo goed als altijd anders uit, waardoor je je op zijn minst kan afvragen of de negatieve gevolgen niet inherent zijn aan het systeem.
Net als inderdaad de grootste ‘democratie’ in het Midden Oosten, die in de praktijk miljoenen mensen zonder stem laat, een genocide pleegt en een apartheidsstaat is.
Zelfs de voedselhulp die dat kutland levert is ontworpen om stukken van het land etnisch te zuiveren.
Als we de levensstandaard die de doorsnee Europeaan anno 2025 heeft vergelijken met die van de doorsnee Europeaan anno 1925 of 1825 of 1725, dan denk ik dat we wel kunnen constateren dat kapitalisme ook in de praktijk een zegen is geweest.
Dat geldt zelfs voor allerlei lage lonen-landen in Azië, zoals Taiwan, China en Indonesië, waar de levensstandaard enorm is verhoogd sinds de introductie van kapitalisme.
Dat wil niet zeggen dat kapitalisme volmaakt werkt. Geen enkel systeem leidt tot een utopie. Het voornaamste probleem van kapitalisme is dat het teveel macht concentreert bij een klasse die renteniert op kosten van de arbeiders, waar dan vooral de arbeiders in de laagste tranche van de productieketen de rekening voor betalen.
Die machtselite kan vervolgens de democratie perverteren, wat we met name in de VS, zien gebeuren. Maar als er een levensvatbaar alternatief was, zoals communisme of anarchosyndicalisme, dan hadden we dat wel in werking gezien.
De meest prettige landen om in te wonen combineren kapitalisme met een sterke, sociaal-democratische overheid die een correctie voert op uitbuiting door ‘de markt’ en concentratie van politieke invloed door machtselites.
Ik ben het grotendeels met je eens. Alleen is het de vraag of kapitalisme volgens het Rijnlandse model zichzelf op lange termijn in stand kan houden. Of is het onvermijdelijk dat de economische elite in zo’n systeem toch steeds meer greep krijgt op de samenleving, om die naar zijn hand te zetten? De ontwikkelingen overal in de kapitalistische wereld laten zien dat het knap lastig is om dat laatste te voorkomen.
Dat is waar. Maar het heeft – net als de andere vormen – óók voor miljoenen doden gezorgd. Alleen gebeurt dat vaak meer indirect, waar we een blinde vlek voor lijken te hebben.
Daarnaast zit ook in het kapitalisme het falen ingebakken. Dat we dat weten uit te stellen door allerlei ingrepen te doen prima, maar gebeuren zal het uiteindelijk.
Ik vraag me af of het kapitalisme aandeelhouders zal overleven
In plaats van ‘aandeelhouders’ kun je misschien beter ‘de financiële sector’ zeggen. Want ik denk dat daar een groot deel van het probleem zit. Het is een sector die in feite niks echt nuttigs produceert, maar die wel volgen de principes van het kapitalisme werkt. En dat komt neer op: elkaar beconcurreren op het zo snel mogelijk, zoveel mogelijk geld uit de economie te zuigen voor de klanten en voor zichzelf. Die sector domineert inmiddels de hele economie, en dat kan niet goed blijven gaan.