Afgelopen zomer pleitte GroenLinks voor het uit voorzorg stopzetten van de verkoop van alle producten waar nanotechnologie aan te pas was gekomen zolang niet honderd procent vast staat dat ze ook op lange termijn onschadelijk zijn voor de gezondheid. Dat is natuurlijk één manier waarop de politiek met nieuwe technologische fenomenen om kan gaan. Het andere uiterste is alles maar laten gebeuren of zelfs signalen dat er iets mis zou kunnen zijn negeren vanwege bijvoorbeeld een economisch belang. Die houding heeft in het verleden tot menig milieuschandaal geleid.
Om tussen die twee uitersten door te laveren heeft Nederland een uitgebreid stelsel van adviesraden, overlegplatforms, delibererende politici, actiegroepen en wat dies meer zij. Toch bestaat er vaak nog onvrede over de gang van zaken. De democratie van ‘iedere belanghebbende mag zijn zegje doen’ leidt niet altijd tot de beste afweging. Daarom moet de technologische samenleving op een andere manier tegen democratie aankijken, betoogt de Amsterdamse filosoof dr. Huub Dijstelbloem in zijn boek ‘Politiek vernieuwen’.
Aan het begin van het boek introduceert Dijstelbloem de term Unidentified Political Object (UPO) om iets te omschrijven waar de wetenschap nog onvoldoende van weet, maar de politiek wel iets mee moet. Als voorbeeld geeft hij de opkomst van BSE in Groot-Brittannië. Terwijl de wetenschap uitzocht wat BSE precies was en hoe het zich verspreidde, moest de regering beslissen wat te doen met die gekke koeien die door hun hoeven zakten. Vanwege het economische belang werd besloten vol te houden dat er niets aan de hand was. Toen er wel degelijk iets aan de hand bleek te zijn, kwam er regelgeving, maar veehandelaren en slachters lichtten daar op grote schaal de hand mee, zodat de ziekte zich toch nog verder kon verspreiden. Achteraf was het verstandig geweest hier wel het voorzorgsprincipe toe te passen.
Maar hoe kon je dat weten, en hoe kun je er dan achteraf toch verantwoordelijk voor zijn? Omdat democratie eigenlijk alleen kan bestaan als belanghebbenden op een open manier, beschikkend over alle benodigde informatie, tot een afweging komen, zijn UPO’s een bedreiging voor de democratie. Op die redenering valt natuurlijk wel wat af te dingen. Niet alleen bij wetenschappelijke, maar ook bij sociale en economische kwesties zijn de kennis en voorspellingsmogelijkheden beperkt. Politieke afwegingen zijn vaak een vorm van tasten in het duister.
Er valt echter wel degelijk iets voor te zeggen dat wetenschappelijke onzekerheid een geval apart is, omdat in het andere geval vaak ideologische principes een leidraad kunnen vormen. Als de wetenschap antwoorden schuldig moet blijven, kun je zelden op ideologie terugvallen (het voorzorgsprincipe is een uitzondering). Het gevolg is dat de politiek zichzelf gaat indekken door belanghebbenden te consulteren.
Het probleem is echter dat bij nieuwe problemen de belanghebbenden niet vastliggen. Omdat de politiek doorgaans terugvalt op bestaande instituties bestaat het risico van een verkeerde afweging, die geen recht doet aan democratische principes. In de beginperiode van de aids-epidemie konden homo-organisaties bijvoorbeeld een zwaar stempel op het beleid drukken, terwijl voor de minder goed georganiseerde hemofiliepatiënten weinig oor was. Onder de laatste groep vielen daardoor slachtoffers, omdat de eerste groep de epidemie wenste te bagatelliseren uit angst voor stigmatisering.
Achteraf moet je daarom constateren dat de democratie hier niet goed gefunctioneerd heeft. De overheid stelde zich, bij gebrek aan kennis over aids, te passief op, stelt Dijstelbloem. Ze had actiever op zoek moeten gaan naar belanghebbenden. Dan zouden andere risicogroepen, zoals prostituées en drugsgebruikers eerder geïdentificeerd zijn en waren maatregelen eerder genomen. Met andere woorden: juist in het belang van de democratie moet de overheid in het geval van UPO’s meer regie naar zich toetrekken om nieuwe belanghebbenden (‘publieken’ noemt Dijstelbloem die) te zoeken.
‘Politiek vernieuwen’ is geen makkelijk of toegankelijk boek. De beschreven cases zijn helder, maar de stap hiervandaan naar de politieke redenering speelt zich doorgaans af op een hoog abstractieniveau. Toch zijn Dijstelbloems aanbevelingen redelijk concreet: bij UPO’s moet de overheid zich niet uitsluitend verlaten op bestaande instituties en bereid zijn regelgeving tijdelijk opzij te schuiven als die een pragmatische aanpak in de weg staat. ‘Instituties die niet experimenteren lopen het gevaar het equivalent te worden van het graf van de onbekende soldaat: een gedenksteen ter herinnering aan de publieken die ongearticuleerd zijn gebleven.’
Huub Dijstelbloem, ‘Politiek vernieuwen; op zoek naar publiek in de technologische samenleving’. Van Gennep, 22,50 euro. Deze recensie verscheen eerder in Delta.
Reacties (25)
Het probleem is echter dat bij nieuwe problemen de belanghebbenden niet vastliggen.
Hoe weet je dan dat iets een probleem is? Je kunt gewoon beginnen met de belanghebbenden die iets een probleem vinden. Als er later anderen bijkomen merk je dat vanzelf. Bij bekende problemen liggen alle belanghebbenden immers ook niet vast.
De democratie werkt fantastisch en zelfs het koningshuis is 10 keer beter dan zo n president die ze in Amerika hebben. Mensen willen nu eenmaal een leider. Zo zitten ze in elkaar.
Technologie vraagt een ANDERE moraal.
Gewoon weer de babies 1 dag buiten leggen of in de koelkast bij 15 graden. Redden ze het niet dan is dat mooi. Net zoals de Spartanen en de Eskimo’s. Nu houden we kinderen in leven omdat we de technologie hebben maar die in de natuurtoestand totaal niet levensvatbaar zijn.
Genetisch gemanipuleerd voedsel moet je dus NIET doen. Zelfs varkens worden onvruchtbaar van gen-mais.
:)
Mijn moeder had ook 6 kinderen. 2 stierven er binnen 1 dag na de geboorte. Dat is fantastisch.
On topic, jim. Lees onze huisregels er maar eens op na, zou ik zeggen.
Ik ben helemaal on TOPIC.
Je hebt het over: gen manipulatie, technologie en democratie vernieuwen.
Ik zie HET ENKEL ruimer dan jij het ziet.
Ik zie een gingantische kostenpost komen omdat we babies in leven houden die zouden moeten sterven. Technologie, democratie en moraal.
Stelletje slappelingen in Nederland houden kinderen in leven tot 14 weken voor de geboorte. Wat een maf gedoe.
Dat Dijstelbloem het enkel heeft over AIDS en BSE is zijn probleem. Ik zie dat niet als “grote problemen”.
Wat ik als grote problemen zie:
– vruchtbaarheid menselijk ras ivm gen voedsel
– technologische ontwikkelingen in medische wereld die ervoor zorgen dat wij babies in leven houden die geen “leefbaar leven” als toekomst hebben
:)
Meneer Dijstelbloem ziet de werkelijke problemen niet.
AIDS is een fantastischie ziekte. Net zoals alle andere virussen. AIDS maakt de mens slimmer. Want je moet slim genoeg zijn een condoom te gebruiken. Dus alle sukkel die niet zo slim zijn sterven erdoor uit.
Ja, en alle meisjes die zo stom zijn om zich te laten verkrachten, die dombo’s die bij een operatie besmet bloed toegedient krijgen en mensen die niet weten dat ze besmet zijn tijdens het buiten de deur neuken en vervolgens hun nietsvermoedende vaste partner besmetten.
Ja, een fantastische ziekte, AIDS.
Ik denk dat ik namens de hele redactie spreek als ik zeg dat we jouw bijdragen op dit blog wel zat zijn. Alles wat je zegt, in welke discussie dan ook, komt op hetzelfde neer.
Jij moet toch een tijd rechtsfilosfie gaan studeren.
Ik heb een EXTREME HERMENEUTISCH gezichtspunt.
Ik zie de mensheid als een diersoort. Niets meer niets minder. Jij hebt het fascistische idee dat de mens bijzonder is dan andere diersoorten.
Op de mens is het DAWRTNISME net zo van toepassing als op andere soorten.
:)
Wie Jim Morrison wil begrijpen leze Heidegger “(bestaan is verstaan…”), Nietsche en Rousseau.
Even goed kan Jim Morrison ook op Père Lachaise wat opgesnoven hebben van Alian Fienkelkraut.
Hij heeft het niet zo op De Heren, kijkt bewonderend uit naar Nieuwe Schepsels, pessimistisch als-ie is over de menssoort.
De echte Jim Morrison wilde een Dionysos zijn, vooral als een bacchanaal soort god herinnerd, maar vergeten als god van de menselijke beschaving.
Ik meen te lezen dat de reageerder Morrison daar zo zijn vraagtekens bij heeft, maar Heidegger’s “betsaan is verstaan” telkens over het hoofd ziet.
En dan nu weer helemaal on-topic:
Het “Dijstelbloem-dilemma” wordt misschien iets minder een dilemma als bij issues die van politieke en wetenschappelijke aard zijn, een suggestie van Cees Midden (hoogleraar Technologie Managment)erbij wordt betrokken: “Als wetenschappers en technologen met leken in gesprek raken, kunnen ze zien waar de maatschappelijke grenzen liggen en beter begrijpen hoe de burger voelt en denkt. Daarna kunnen ze proberen om hun kennis door te geven op een manier die aansluit bij de manier van denken van het grote publiek”.
Verder vindt Cees Midden het belangrijk dat leken al in een vroeg stadium bij technologische ontwikkelingen worden betrokken. Hij denkt dat dan de behoefte aan sociale regulering wordt gedekt en de kans op eventuele conflicten minder worden.
Mooi nevenefffect: het houdt wetenschappers scherp als ze met leken moeten praten. Leg het maar duidelijk uit.
Kortom, ook hij zegt eigenlijk dat technologie om een andere democratie vraagt. In dit geval eentje waar een grotere rol voor burgers moet worden weggelegd.
De suggestie van Cees Midden is natuurlijk prijzenswaardig, maar wie zegt dat het algemene publiek de implicaties van moeilijk te bevatten technieken kán begrijpen?
Dat blijft de vraag, Joost. Cees Midden zegt dus dat het een taak moet zijn van de wetenschappers om begrijpelijk de zaken uit te leggen.
Dat geldt natuurlijk ook voor politici en andere, beroepsmatig betrokkenen.
Maar ook politici kunnen de implicaties soms moeilijk overzien. Eén van de redenen waarom de TU Delft tegenwoordig workshops voor kamerleden organiseert (naast die voor burgers).
Ach jee, linkje vergeten te plaatsen bij TU Delft:
klik
Joost je moet je afvragen waar je naartoe wil als mensheid !
Dus waar willen we over 5.000 jaar terecht komen ?
Technologie en democratie hebben een zeer grote invloed op elkaar. Want domme mensen die stemmen maken geen verstandige beslissingen.
Wil je over 5.000 jaar nog steeds gevangenissen hebben ?
Wil je over 5.000 jaar gezonde mensen hebben of eindig je met een menselijk ras dat chrinisch ziek is zijn hele leven ?
Hier is wat inspiratie => http://nl.youtube.com/watch?v=VD7_7SXsHU8
Plus voor attenderen (en de wijze waarop) op dit boek.
Ik kan Jim ‘Elementaire deeltjes’ aanraden van Michel Houellebecq. Daarin wordt ook een lans gebroken voor het darwinisme met betrekking tot het menselijke ras. Ik hoop dat Jim er meer van opsteekt dan van z’n LOI’tje filosofie, want zijn standpunten hebben niks van doen met hermeneutiek.
on topic:
“Als de wetenschap antwoorden schuldig moet blijven, kun je zelden op ideologie terugvallen”
Is juist niet het probleem dat er vaak wat al te makkelijk op ideologie wordt teruggevallen? Ik krijg soms (lees: vaak) het gevoel dat ideologie tot feitenblindheid leidt.
@15: Van evolutietheorie heeft hij ook niet veel kaas gegeten.
On topic: het probleem bij bv aids en BSE is ook deels dat niet precies bekend was wat het probleem was – om met de grote filosoof Rumsfeld te spreken: er waren ‘unknown unknowns’ – wat politiek handelen onmogelijk maakt. Wijsheid achteraf is dan vaak “we hadden beter zus of zo kunnen doen”, maar dat is al te gemakkelijk.
Jim Trollison, je noemt jezelf een hermeneut, maar wat je beschrijft is eugenetica. Dit werd zoals we allemaal weten toegepast in Nazi-Duitsland, de gevolgen zijn bekend. Het verbaast me dat zulke uitlatingen toegestaan worden. Zeker vanwege de vrijheid van meningsuiting of zoiets.
Jajaja, hmmm, interessant, hmmm, mensen hebben moeite met in de toekomst zien en niemen daarom wel eens verkeerde beslissingen, hmmm, jaja, hmmm, hé, een stukje navelpluis, hmmm, pulkpulk, jaja, zozo, dat is weer weg, hmmm, jaja, dat moet anders, hmmm, en dat ga ik opschrijven, dat het anders moet, natuurlijk, hmmm, want ik weet niet hoe, hmmm, maar dat maakt niet uit, dit is veel makkelijker, jaja.
@7
Ik zie de mensheid als een diersoort. Niets meer niets minder.
Heel wijs, want als halfgeletterde aap zou je er niet goed aan doen om jezelf onder ons te plaatsen. Da’s namelijk slecht voor je zelfvertrouwen.
Wout
Probeer eens op mijn argumenten in te gaan in plaats van de hele tijd kinderachtige persoonlijke aanvallen te doen. Dat staat je niet als Nederlander. Jij geeft ons Nederlanders een sleche naam als jij je zo gedraagd.
Dit is geen spellingswedstrijd. Misschien moet je een website maken voor mierenneukers ?
Mijn zelfvetrouwen is gebaseerd op:
1. toen ik 25 was had ik voor 1 miljoen gulden onroerend goed
2. toen mijn hond vals was sloeg ik met een bijl zijn kop eraf
3. er is geen vrouw die met mij naar bed is geweest die boos op me is
En nog heel veel andere dingen. Jouw kinderachtig niveau gaat er echt niets aan veranderen. Zegt meer iets over jou.
Zoals ik je al reeds eerder verteld heb schrijf ik 10 jaar 98% tijd Engels dus dan gaat je Nederlands eraan. Kan je nu misschien even over jouw spellings “control freeking” heenstappen ? Kunnen we het over argumenten gaan hebben.
Spuit Elf
Jij zit vast in je eigen beperkte wereldje.
Als ik naar TV kijk en ik zie “de beste Jozef” wat doen mensen dan ?
Als ik naar TV kijke en ik die “America s Next Top Model” wat doen mensen dan ?
Begrijp je het nu ?
Mensen plegen de hele tijd NATUURLIJK selectie. Met testen, met programma’s, in de spot, etc.
Het lijkt soms wel of mensen met niets anders BEZIG ZIJN dan hun seksuele aantrekkingskracht naar de ander te bewijzen.
:)
Had je dat nog niet gezien ?
.
.
We zijn voorbij de NAZI jaren. We hebben nu de genen ontdekt en kunnen direct zien wat het probleem is met bepaalde mensen. We weten dus ook dat huiskleur een paar genen is net zoals oogkleur en haarkleur. Menselijk ras is 1 ras in de biologie.
Wat ik voorstel is dat een aantal intelligente mensen goed gaan bepalen wanneer we leven “levensvatbaar” vinden en wanneer niet. Ik stel niet voor dat ik dat ga bepalen of zo.
Als je het niet doet heb je over 5.000 jaar nog steeds gevangenissen nodig.
:)
@Jim: Laatste waarschuwing; bij alle actieve discussies heb je nu gereageerd en het verhaal richting eugenetica gedraaid. Graag niet meer als u een ban wenst te voorkomen.
Jim, je kan beter DVD’s gaan bekijken. Een leuke tijdsbesteding.
bijv. The Wrath of Khan (Star Trek film)
of de series in het 4e seizoen van Enterprise betreffende de grootvader van Data. Echt iets voor jou. Kan je maanden bij wegdromen!
@20
Argumenten? Je bedoelt die hersendiarree?
En schrijven in Engels (je bedoelt chatten tijdens het gamen?) is geen excuus voor incoherente “zinnen”, zwakke argumentatie, kinderlijke gedachtesprongen enz.
En bij de weg, mijn superioriteit is gebaseerd op:
1. toen ik 24 was, had ik voor 2 miljoen gulden onroerend goed
2. toen mijn hond vals was, vrat ik ‘m levend op
3. er is geen vrouw die met mij naar bed is geweest en die niet ontzettend blij met me is.
Dus, jij bent de zwakkere, tijd om de evolutie een handje te helpen en jezelf postnataal te aborteren.
@Robert: goeie aanraders!