Ursula von der Leyen wil een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie. En dat zal de kiezer weten, ook al heeft die er niks over te zeggen. Een gelikte website en campagne op social media moet het Europese volk overtuigen dat Von der Leyen één van hen is. Geen kille bestuurder, maar een warm mens, een grootmoeder die zich hardmaakt om de beste toekomst te scheppen voor haar kleinkinderen. En bovenal een traditionele Duitser die opkomt voor traditie en eigen erf.
In een campagnefilmpje dat Von der Leyen afgelopen vrijdag deelde op Twitter zien we de EC-president wandelen in de natuur en over een pittoresk plattelandsdorpje zeggen:
Dit is mijn thuis. Hier in de natuur, met mijn geliefden, in de rust van dit dorp. Dit is waar ik de kracht en energie vind om te strijden voor ons gezamenlijk thuis. Voor ons Europa. Voor een krachtig Europa.
Arische idylle
Progressieve critici verweten Von der Leyen met de voorstelling van het Duitse platteland als pastorale idylle een hondenfluitje af te geven. "Wie filmde dit propagandastuk voor de Aryan Nation? Leni Riefenstahl?" vraagt een Twitteraar sarcastisch. "Met dialoogcoaching van Joseph Goebbels!," grapt een ander. Van rechterzijde wordt Von der Leyen vooral toegebeten dat ze in haar campagne een homogeen blank dorpje voorstelt als het ideaal waar ze naar streeft, maar dat de EU bewoners van de steden intussen gewoon opzadelt met de sociale gevolgen van migratie.
Migratie en de EU
De ironie wil dat beiden in zekere zin waar zijn. Enerzijds pleiten allerlei Europese staatslieden - zoals wijlen Wolfgang Schäuble - voor het faciliteren van de broodnodige arbeidsmigratie van buiten de EU om tekorten op de arbeidsmarkt op te vangen. Anderzijds doet de EU er alles aan om irreguliere migratie tegen te gaan. Door overeenkomsten te sluiten met Noord-Afrikaanse landen, asielmigratie vooral als Europees veiligheidsvraagstuk te behandelen en draconische grensbewaking te financieren.
Juist Von der Leyen noemde bewaking van de grens tussen Griekenland en Turkije een "Europees schild."
Spitzenkandidat
Vraag is echter waarom Von der Leyen kiest voor een Amerikaans aandoende campagne, met een sterke nadruk op haarzelf als persoon. De Europese verkiezingen van deze week hebben immers geen betrekking op het presidentschap, maar om wie er namens de lidstaten in het Europees Parlement komt te zitten. Von der Leyen staat komende donderdag dan ook niet op de stembiljetten.
Sinds 2014 voeren Europese partijen echter een zogeheten Spitzenkandidat op. Die koppelt een voordracht aan de Europese Raad aan verkiezingszege van een partijenconglomeraat in het Europees parlement. Zo was Frans Timmermans in 2019 de favoriet van het sociaal-democratische Party of European Socialists (PES) voor het voorzitterschap van de Europese Commissie.
Hij zou het nog geworden zijn ook, als leden van de christen-democratische European People's Party (EPP) daar geen stokje voor hadden gestoken. Enter Ursula von der Leyen, op voorspraak van Angela Merkel. Afgelopen maart won Von der Leyen de steun van de EPP voor een tweede termijn als EC-voorzitter.
Mevrouw Europa
De publiekscampagne dient vermoedelijk nog een ander doel: door zichzelf te neer te zetten als en het gezicht van de Europese Unie hoopt Von der Leyen zo de Europese parlementsverkiezingen te gebruiken als springplank voor haar eigenlijke campagne richting de staatshoofden van de 27 lidstaten in de Europese Raad. Als Mevrouw Europa kan niemand immers om haar heen. In dat licht krijgt de keuze voor de setting van een blanker-dan-blank plattelandsdorpje als toonbeeld van een gezamenlijk thuis een opvallende spits. Zou dat wellicht mede zijn om reactionaire nationalisten als Victor Orbán gunstig te stemmen?
De nadruk op gezin en traditie, alsmede de nadruk op de persoon van Von der Leyen zelf lijken een volgende stap in de veramerikanisering van de Europese politiek. Wie weet kunnen de burgers van de Europese Unie over een jaar of vijftien ook werkelijk zelf stemmen op de EU-presidentskandidaat van hun keuze.
